Voorbeeldzoekerx
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS
Woordenboeken
- INT (500 AD - heden)
- Etymologiebank
- Woordenlijst.org
Corpora en lexica
- Corpus Hedendaags NederlandsClarin login
- GrETEL (CGN, Lassy)
- SoNarClarin login
- Delpher
- CelexClarin login
Overige bronnen
- Taalportaal
- DBNL
- Taaladvies.net
- Wikipedia
14.5.3.7 Constituenten voorafgegaan door een voegwoord
Verder lezen
1
Bepalingen die bestaan uit een constituent voorafgegaan door een voegwoord noemen wevoegwoordbepalingen. Deze zijn te onderscheiden van door voegwoorden ingeleide zinnen, die in de volgende deelparagrafen behandeld worden.
Slechts enkele voegwoorden kunnen zo'n voegwoordbepaling inleiden. Bij naamwoordelijke constituenten met een substantivische kern zijn er mogelijkheden metals,evenals,zoals,gelijk en metbehalve enuitgezonderd. Enkele voorbeelden:
1een dagals vandaag
2een huiszoals het onze
3een gebeurtenisgelijk deze
4alle kinderenbehalve de oudste
5niemandbehalve ik
6geen mensuitgezonderd ik
7zo'n boekals dat van jou
Behalve enuitgezonderd leiden altijd een nabepaling in bij substantieven die vergezeld zijn van een collectiverend onbepaald voornaamwoord (bijv.alle) of een ontkennend woord (bijv.niemand).
Bepalingen ingeleid door de voegwoordenals,zoals ofdan kunnen optreden wanneer de kern van een naamwoordelijke constituent gevormd wordt door de onbepaalde voornaamwoordeniets,niets,iemand,niemand, door de aanwijzende voornaamwoordendezelfde enhetzelfde of bij uitzondering door persoonlijke of vragende voornaamwoorden. Voorbeelden zijn:
8Nietsdan doffe ellende (tref je aan.)
9iemand(zo)als jij
10zoietsals een voornaamwoord
11(Dan ben je net) zoietsals een stoel of een paard.
In de voorbeelden10 en11 kunnen we veeleer spreken van een soort omsluitende bepaling, bestaande uit het bijwoordzo - dat meestal met het voornaamwoord in één woord gespeld wordt - en een complement ingeleid doorals (vergelijk onder meer met de adjectivische constituent, [15.4.4]).
Een bepaling bij een persoonlijk voornaamwoord vinden we in:
12Wijals redacteuren van de ANS (zijn van mening dat daar nader onderzoek naar gedaan moet worden.)
13Jijals getuige-deskundige (weet zoiets het beste.)
De voegwoordbepaling heeft hier zowat de waarde van een in de constituent geïncorporeerde bepaling van gesteldheid tijdens de handeling. Deze mogelijkheid doet zich ook voor met een vragend voornaamwoord als kern van de naamwoordelijke constituent, bijv.:
14Wieals rechtschapen mens (kan zich afwenden van het lot van zijn noodlijdende medemens?)
Voorbeelden van een bepaling metals bij een aanwijzend voornaamwoord als kern zijn:
15(Dat betekent) hetzelfdeals verraad.
16dezelfde (mentaliteit)als in Amerika.
In het laatste geval vormt de voornaamwoordgroep een omsluitende bepaling, bestaande uit een aanwijzend voornaamwoorddezelfde en een complement ingeleid door het voegwoordals, bij het substantiefmentaliteit.
2
Voegwoordbepalingen komen in het algemeen na complementen en andere bepalingen. Alleen bijstellingen staan na voegwoordbepalingen. Vergelijk17 en18 met19:
17een huis van kwaliteitals het mijne
18niemand hieruitgezonderd Peter
19een autozoals die van Rinus, een heel snelle wagen
Voegwoordbepalingen kunnen gemakkelijk buiten de naamwoordelijke constituent komen waar ze deel van uitmaken. Zie voor deze mogelijkheid [21.7.3.2/ii]. Een voorbeeld is:
20(Ik wil Karel) een mes (cadeau doen)zoals dit.
Literatuur
Interessante links
ANS
Taaladvies
Dagenta
Taalportaal
Versiegeschiedenis
| versie | redacteur(en) | datum | opmerkingen |
| 2.1 | januari 2019 | Automatische conversie van ANS 2.0 | |
| 2.0 | W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn | 1997 |
Interessante links