Movatterモバイル変換

Woordenboeken

• INT (500 AD - heden)
• Etymologiebank
• Woordenlijst.org

Corpora en lexica

• Corpus Hedendaags NederlandsClarin login
• GrETEL (CGN, Lassy)
• SoNarClarin login
• Delpher
• CelexClarin login

Overige bronnen

• Taalportaal
• DBNL
• Taaladvies.net
• Wikipedia
• Google

1. Bij een neutrale, niet-onderscheidende, toekenning van eigenschappen aan een zelfstandigheid (door de kern van de naamwoordelijke constituent genoemd) hebben de adjectivische constituenten gewoonlijk een bepaalde plaats in de naamwoordelijke constituent, afhankelijk van de subcategorie waartoe ze behoren.
   De plaats direct voor de kern wordt ingenomen door de adjectivische constituent die een stof aanduidt (een constituent met stofadjectief als kern;c inschema 14.9), daarvoor komen de kleur- en/of de vormaanduidende adjectivische constituenten (=b in het schema) en daar weer voor de overige adjectivische constituenten, waarbij met name de adjectivische constituenten met een subjectief adjectief als kern het meest links staan (=a in het schema). Voorbeelden zijn:
   6mooie rode ivoren biljartballen
   7leuke vierkante houten tafeltjes
   De volgorde hier is er een van afnemende 'inherentie' naar links toe. Anders gezegd: naarmate een eigenschap wordt opgevat als meer inherent aan de zelfstandigheid genoemd door de kern van de naamwoordelijke constituent, des te dichter staat de adjectivische constituent die die eigenschap aanduidt bij de kern.
   De volgorde van de bepalingen die voor de kern komen, kan nader gepreciseerd worden als inschema 14.9 (vergelijk metschema 14.1).

   naamwoordelijke constituent
   Determinator	Voorbepaling			Kern
   	adjectivische constituenten			substantief
   	A	B	C
   	met adjectieven (anders dan B en C) als kern (o.m. subjectieve adjectieven)	met vorm- en/of kleuraanduidende adjectieven als kern	met stofadjectieven als kern

2. Adjectivische constituenten die beperkend (distinctief) gebruikt worden, staan altijd links van adjectivische constituenten die niet beperkend gebruikt worden. In feite betreft het hier voorbepalingen bij een uitgebreide kern, die als een eenheid fungeert en die bestaat uit één of meer adjectivische constituenten en een substantivische kern (vergelijk[1] hierboven). Een voorbeeld kan dit verduidelijken. In een gesprek over een nieuwbouwwijk met huizen van verschillende types, bijv. grote en kleine, kan een zin voorkomen als:
   8Diekleine nieuwe huizen (zijn relatief duur.)
   Met deze zin kunnen de kleine nieuwe huizen afgezet worden tegenover de grote, eveneens nieuwe, huizen. In de naamwoordelijke constituentdie kleine nieuwe huizen doet de adjectivische constituentkleine dienst als voorbepaling bijnieuwe huizen, wat als uitgebreide kern fungeert; zieschema 14.10.

   naamwoordelijke constituent
   Voorbepaling	Uitgebreide kern
   	Voorbepaling	Kern
   adjectivische constituent	adjectivische constituent	substantief
   kleine	nieuwe	huizen

   In een andere context is ook een andere volgorde mogelijk. Denkbaar is bijv. een gesprek over kleine huizen die in een bepaalde straat staan, en waarvan sommige nieuw zijn en andere oud. In zo'n gesprek zou de volgende zin kunnen passen:
   9Dienieuwe kleine huizen (zijn al niet veel beter dan de oude.)
   Nu kan de adjectivische constituent opgevat worden als voorbepaling bij de uitgebreide kernkleine huizen.
   In de praktijk wordt de adjectivische constituent die voor de kern staat weggelaten als uit de context duidelijk is dat het over de (al genoemde) nieuwe, respectievelijk kleine huizen gaat.
   Opmerking

   Verdieping

   Opmerking

   In de gegeven voorbeelden hoeft de gecursiveerde adjectivische constituent geen extra nadruk te krijgen. Dat is wel het geval in zogenaamde correctiezinnen, waarin naargelang van de betekenis elk willekeurig woord, ongeacht de plaats daarvan, een extra (contrast) accent kan krijgen, bijv.:

   i(Ik bedoel niet)die níeuwe kleine huizen/die kleine níeuwe huizen (maar die óude.)

   Toch zal ook hier gewoonlijk de volgorde beperkend - niet-beperkend gehandhaafd worden.