Movatterモバイル変換

Voor de kern, maar na de determinator, kunnen één of meer bepalingen staan. Een voorbepaling in een constituent met een substantief als kern is in het algemeen een adjectivische constituent, bijv.lekkere in1b ofgrote in2; in3 komen twee zulke voorbepalingen voor:

2degrote boom

3demooie,grote boom

In een constituent met een zelfstandig voornaamwoord als kern is de voorbepaling doorgaans een bijwoordelijke constituent, bijv.bijna in:

4bijna iedereen

De weinige uitzonderingen op de volgorderegels worden gegeven in de deelparagrafen waar de determinator en de afzonderlijke bepalingen besproken worden. Daar wordt ook de vorm behandeld die de verschillende bepalingen voor de kern kunnen aannemen.

De volgorde van de elementen die na de kern komen, is veel minder vast: het complement en de nabepaling(en) kunnen ook in omgekeerde volgorde voorkomen. Het pijltje in het schema geeft dit aan.

Het complement kan de vorm hebben van een voorzetselconstituent of een zin, respectievelijk bijv.:

5het gesprekover de zin van het bestaan

6de beweringdat in Nederland de gemiddelde werkloze meer verdient dan de gemiddelde werknemer

De zinnen die de kern als complement begeleiden, noemen wecomplementszinnen. Ze worden ingeleid door een voegwoord (zie bijv.6 en7) of door een vraagwoord (zie8 en9):

7de vraagof Arnold Schwarzenegger president wordt van de Verenigde Staten van Amerika

8de vraagwie Andy Garcia zag

9de twijfelwat hij moest doen

Complementen komen niet voor bij naamwoordelijke constituenten met een voornaamwoord of een eigennaam als kern. Zie verder [14.6].

Bepalingen die na de kern komen, kunnen de vorm hebben van een voorzetselconstituent (zie10 en11) of een zin (zie12 en13), bijv.:

10het gesprekin de tuin

11ietsuit de tuin

12de mandie ik gisteren tegenkwam

13diegenendie niet aan alle voorwaarden voldoen

Zinnen die de kern als nabepaling begeleiden kunnen door een relativum (bijv. een betrekkelijk voornaamwoord zoals in12 en13) worden ingeleid: het gaat dan om betrekkelijke bijzinnen. Verder kunnen beknopte bijzinnen, al dan niet doorom ingeleid, als nabepaling optreden, bijv.:

14een beerom te knuffelen

15Ietste eten (heb ik niet.)

Zie voor zinnen als nabepaling verder [14.5.3.8].

Voorts kunnen nabepalingen de vorm hebben van een naamwoordelijke constituent (onder meer als bijstelling; zie16 en17), een bijwoordelijke constituent (zie18 en19) of een constituent voorafgegaan door een voegwoord (zie20 en21), bijv.:

16de schipper,een voorzichtig man

17Gij,Allerhoogste

18die herriehier

19hijdaar

20alle kinderenbehalve de oudste

21nietsdan doffe ellende

De bepaling die bestaat uit een voegwoord gevolgd door een constituent komt in het algemeen na andere bepalingen, bijv.:

22niemand hieruitgezonderd Peter

Alleen bijstellingen staan na dit soort bepalingen, bijv.:

23een auto zoals die van Rinus,een heel snelle wagen

Bij naamwoordelijke constituenten met een zelfstandig voornaamwoord als kern komen bovendien ook nog nabepalingen voor in de vorm van een adjectivische constituent met een buigings-s en in de vorm van een telwoord op-en, respectievelijk bijv.:

24watlekkers

25wijvieren

Zie voor de diverse types nabepalingen verder [14.5.3].

Resumerend herhalen weschema 14.1, gevuld met concrete voorbeelden, alsschema 14.2.

schema 14.2: Plaatscategorieën binnen de naamwoordelijk constituent.

naamwoordelijke constituent
Determinator	Voorbepaling	Kern	Complement	Nabepaling
		melk
	lekkere	melk
de		boom
de	grote	boom
het		gesprek		in de tuin
het		gesprek		over het weer
het	saaie	gesprek	over het weer	in de tuin
het	saaie,lange	gesprek	over het weer	in de tuin
		iets
		iets		geks
	vrijwel	alles
		iedereen		die ik ken
	bijna	iedereen		die ik ken

Literatuur

Interessante links

ANS

Taaladvies

Dagenta

Taalportaal

Versiegeschiedenis

versie	redacteur(en)	datum	opmerkingen
2.1		januari 2019	Automatische conversie van ANS 2.0
2.0	W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn	1997

Interessante links