Movatterモバイル変換

(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)

In1a heeft het woordmoeder (een taalkundige eenheid, namelijk een substantief) de functie van onderwerp in de zin (een groter geheel). In1b is het substantiefmoeder uitgebreid met het bezittelijk voornaamwoordmijn. Deze twee woorden samen vervullen als één geheel dezelfde zinsdeelfunctie alsmoeder in1a. Op overeenkomstige wijze hebben in2a en2b respectievelijk het woordboeken en de groep woordenfraaie boeken uit de 18de eeuw eenzelfde functie in de zin, en wel die van lijdend voorwerp. In3a en3b ten slotte vervullen respectievelijk het adjectiefomvangrijk en dat adjectief samen met het eraan voorafgaande bijwoordzeer de functie van naamwoordelijk deel van het gezegde. Deze drie voorbeelden laten zien dat een constituent dus zowel uit één enkel woord als uit meer woorden kan bestaan.

In de zinnen1 t/m3 ging het om constituenten met een functie als zinsdeel. Echter, ook in de volgende gevallen hebben we met constituenten te maken:

Omvangrijk fungeert in voorbeeld4a als nadere bepaling bijboek. Diezelfde functie wordt in4b vervuld door de woordenzeer enomvangrijk samen. Op deze manier gebruikt vormen respectievelijkomvangrijk enzeer omvangrijk telkens een constituent binnen het grotere geheeleen (zeer) omvangrijk boek. Dat grotere geheel is zelf ook een constituent, maar nu op het niveau van de hele zin. Het heeft daarin de functie van naamwoordelijk deel van het gezegde. Een vergelijkbare situatie doet zich voor bij de voorbeelden5a en5b, alleen kan er nu nog een niveau extra onderscheiden worden.Erg in5a enheel erg in5b vormen als nadere bepaling bijzeldzame een constituent binnen het grotere geheel(heel) erg zeldzame, dat zelf weer als bepaling bijets een constituent vormt binnen het geheeleen (heel) erg zeldzame ets van Rembrandt, enzovoort. In de laatstgenoemde constituent is ookvan Rembrandt een constituent, met de functie van bepaling bijets, net zoalsuit de 18de eeuw in voorbeeld2b als geheel een nadere bepaling bijboeken is.

We zien dus dat constituenten op verschillende niveaus kunnen optreden: op zinsniveau (als zinsdeel) en op een lager niveau, namelijk als deel van een andere constituent. In het laatste geval spelen ze slechts indirect een rol in de zin. In [13.4] worden meer voorbeelden gegeven van constituenten op diverse niveaus.

Uit het voorgaande valt af te leiden dat we een zin zelf, als grootste geheel dat hier onderscheiden wordt, geen constituent noemen. Een zin kan echter wel onderdeel van een constituent zijn, bijvoorbeeld als betrekkelijke bijzin. Zo is de bijzindie gisteren in de bioscoop zat een onderdeel van de constituent die in voorbeeld6 als onderwerp dienst doet:

Verder dient een constituent afgegrensd te worden van de samenstellende delen van gelede woorden (bijv. de elementenboek en-je, die samen het substantiefboekje vormen). Die samenstellende delen noemen we geen constituenten, ook al zou men kunnen stellen dat hier eveneens sprake is van taalkundige eenheden die een bepaalde grammaticale functie vervullen in een groter geheel (vergelijk onder meer[12]). We spreken dus alleen van constituenten als het gaat om eenheden die eensyntactische functie vervullen in een groter geheel.

Het eenheidskarakter van een constituent komt gewoonlijk tot uitdrukking door de onmiddellijke opeenvolging van de delen ervan in een zin. Toch hoeven die delen niet altijd per se vlak bij elkaar te staan. In de volgende twee zinnen staan delen van een constituent los van elkaar:

Voor dit soort gevallen zie men respectievelijk [21.3.5.4] en [21.7.3.2/i]. Dat de gecursiveerde elementen in de gegeven voorbeelden één constituent vormen, blijkt uit de mogelijkheid om ze samen helemaal vooraan in de zin te plaatsen:

Voor een goed begrip van de notie constituent is het van belang te weten dat eenconstituent dus discontinu kan zijn.

ANS

Taaladvies

Dagenta

Taalportaal