Voorbeeldzoekerx
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags NederlandsClarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNarClarin login
  • Delpher
  • CelexClarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
10.3.11 Beperkende voegwoorden:behalve (dat),uitgezonderd;in zover(re),(voor) zover;dat
Verder lezen
1
De voegwoordenbehalve enuitgezonderd verbinden geen zinnen maar constituenten (uit één of meer woorden bestaande). Alsuitgezonderd twee constituenten 'a' en 'b' verbindt, kan de volgorde zowel 'a +uitgezonderd + b' als 'a + b +uitgezonderd'zijn (zie de voorbeelden8a en8b, waar de constituentenalle leerlingen enPieter en Elisabeth Bas dooruitgezonderd verbonden worden). De voegwoordelijke uitdrukkingbehalve dat leidt bijwoordelijke bijzinnen in. Voorbeelden zijn:
1Er was niemandbehalve ik. (= 'Alleen ik was er')
2Ik heb niemand gezienbehalve hem. (= 'Alleen hem heb ik gezien')
3Behalve met zijn naaste familie heeft hij met niemand contact.
4Het weer was goed,behalve dat er nogal veel wind was.
5Het gaat mij de laatste tijd uitstekend,behalve dat ik ruzie met mijn buren heb.
6Iedereen was er,uitgezonderd jij. (= 'Alleen jij was er niet')
7Ik heb iedereen gezien,uitgezonderd jou. (= 'Alleen jou heb ik niet gezien')
8aAlle leerlingen,uitgezonderd Pieter en Elisabeth Bas, hadden hun huiswerk gemaakt.
bAlle leerlingen, Pieter en Elisabeth Basuitgezonderd, hadden hun huiswerk gemaakt.
De grondbetekenis van 'behalve x' is 'x buiten beschouwing gelaten' ofwel 'x niet meegerekend'. Hieruit is het gebruik vanbehalve in bovenstaande zinnen te verklaren (beperkend), maar ook de uitbreidende betekenis [10.3.12].
Opmerking
Verdieping
Opmerking
De woordenbehalve enuitgezonderd worden als voegwoord beschouwd (en niet als voorzetsel), omdat ze gevolgd kunnen worden door de onderwerpsvorm van een persoonlijk voornaamwoord. Zie de voorbeelden1 en6 hierboven, en vergelijk daarmee het voorzetselbuiten in:
iEr was niemandbuiten mij.
Omdatbehalve enuitgezonderd nooit gevolgd worden door een (hoofd- of bij)zin, is moeilijk uit te maken of ze als nevenschikkend, dan wel als onderschikkend voegwoord beschouwd moeten worden. Vanwege de overeenkomsten met de andere beperkende voegwoorden en voegwoordelijke uitdrukkingen worden ze op dezelfde plaats behandeld.
2
De voegwoordelijke uitdrukkingenin zover(re) envoor zover worden ook wel aaneengeschreven. Evenalszover kunnen ze volledige bijwoordelijke bijzinnen, beknopte bijzinnen of onvolledige zinnen inleiden. Voorbeelden zijn:
9Voorzover ze niet over bevoegde leerkrachten beschikten, mochten deze scholen geen einddiploma's meer uitreiken.
10Vertaling van een gedicht is slechts mogelijkin zoverre het dichterlijk vermogen van de vertaler met dat van de oorspronkelijke auteur verwant is.
11(In) zover (mij) bekend heeft er niemand gesolliciteerd.
12Voorzover niet de stad uit, zijn alle leerlingen komen helpen.
3
De gebruiksmogelijkheden vandat zijn beperkt; gewoon zijn in ieder geval achteraangeplaatste zinnen met een vorm vanweten als gezegde:
13Komt zij uit Haarlem,dat u weet?
14Nietdat ik weet.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
      Taaladvies
        Dagenta
          Taalportaal
            Versiegeschiedenis
            versieredacteur(en)datumopmerkingen
            2.1januari 2019Automatische conversie van ANS 2.0
            2.0W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn1997
            Interessante links