Movatterモバイル変換

(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)

Voor meer voorbeelden (met aanwijzende dan wel vragende voornaamwoorden) zie(5.6.3.3.2)(5.7.4.2, sectie 3).

3

Het gebruik van een voornaamwoordelijk bijwoord in plaats van voorzetsel + voornaamwoord is verplicht:

• als verwezen wordt naar een hele zin, bijv.:
  16aHij vertelt altijd iedereen dat ik zo vaak ziek ben,over wat ik erg kwaad kan worden.uitgesloten

  bHij vertelt altijd iedereen dat ik zo vaak ziek ben,waarover ik erg kwaad kan worden.
  17aOver dat kan ik erg kwaad worden.uitgesloten

  bDaarover kan ik erg kwaad worden.
  18aZe zouden samen op reis gaan,naar wat ze hevig verlangde.uitgesloten

  bZe zouden samen op reis gaan,waarnaar ze hevig verlangde.
• wanneer er van een ingesloten antecedent sprake is, zoals in:
  19aAan wat jij nu denkt, is het probleem van interferentie.uitgesloten

  bWaar jij nuaan denkt, is het probleem van interferentie. (= 'datgene waaraan')

Het gebruik van een voornaamwoordelijk bijwoord in plaats van voorzetsel + voornaamwoord is daarentegen uitgesloten als de voorzetselconstituent zelf het antecedent voor een betrekkelijke bijzin bevat:

Zie voor meer voorbeelden(5.8.5.5.ii, sectie 2).

4

Een voorlopig voorzetselvoorwerp treedt altijd in de vorm van een voornaamwoordelijk bijwoord op, bijv.:

5

Ter vervanging van een voorzetselconstituent die een algemene plaatsaanduiding noemt (situerend), wordt gewoonlijk een bijwoord van plaats gebruikt in plaats van een voornaamwoordelijk bijwoord. In betrekkelijke bijzinnen is ook wel een voornaamwoordelijk bijwoord mogelijk. Voorbeelden:

Gaat het echter om de aanduiding van een plaatsverhouding tussen twee zelfstandigheden (relationeel), dan kan een voornaamwoordelijk bijwoord of een bijwoord van plaats gebruikt worden naargelang van de context of de situatie. Vergelijk28 en29:

Betreft het een nauwkeurige aanduiding van een plaatsverhouding (onder meer bij nadruk of bij contrast), dan is een voornaamwoordelijk bijwoord in plaats van een bijwoord van plaats verplicht:

Voor het onderscheid tussen situerende en relationele bepalingen van plaats zie [20.10.2.2].

6

Ook bij bepalingen van tijd maakt het verschil of er sprake is van een algemene tijdsaanduiding zonder meer of van een verhouding tussen twee tijdstippen of periodes (vergelijk [20.10.3.2]). In het eerste geval kan geen voornaamwoordelijk bijwoord gebruikt worden, in het tweede geval wel. Vergelijk:

Een bijzonder geval vormen voorzetselconstituenten alsvoor een paar dagen (= 'een (bepaalde) periode geleden') enover een paar dagen (='na afloop van een (bepaalde) periode'). In plaats van dergelijke constituenten kan geen voornaamwoordelijk bijwoord (ervoor,erover, enz.) gebruikt worden:

7

Bij richtingsbepalingen wordt eveneens in sommige gevallen geen voornaamwoordelijk bijwoord gebruikt.

Nagenoeg beperkt tot formeel en/of regionaal (met name Belgisch Nederlands) taalgebruik zijn combinaties van een van de voorzetselslangs,naar envan met een van de bijwoordendaar,hier,waar,(n) ergens enoveral in plaats van een voornaamwoordelijk bijwoord. Voorbeelden zijn:

De combinatie van het voorzetselvan + het bijwoordwaar, die gewoonlijk in één woord geschreven wordt, doet dienst als vragend bijwoord. In de standaardtaal wordt voorts geen voornaamwoordelijk bijwoord gebruikt ter vervanging van voorzetselconstituenten als in de volgende zinnen:

Hiernaast zijn voornaamwoordelijke bijwoorden (daarvanaf,daarvanuit) ongebruikelijk. Wel kan het naamwoordelijke gedeelte uit deze voorzetselconstituenten door een bijwoord van plaats vervangen worden, wat als resultaat kan geven:

Vergelijk met44a en44b echter:

ANS

Taaladvies

Dagenta

Taalportaal