Voorbeeldzoekerx
(typ in het invoerveld om het voorbeeld te wijzigen)
zoek dit voorbeeld in:
ANS

Woordenboeken

  • INT (500 AD - heden)
  • Etymologiebank
  • Woordenlijst.org

Corpora en lexica

  • Corpus Hedendaags NederlandsClarin login
  • GrETEL (CGN, Lassy)
  • SoNarClarin login
  • Delpher
  • CelexClarin login

Overige bronnen

  • Taalportaal
  • DBNL
  • Taaladvies.net
  • Wikipedia
  • Google
2.4.8.7.i Temporele functies
Verder lezen
1
w,r -s
Voorbeelden zijn:
1Berendkwam die avond nog laat bij onslangs.
2De treinvertrok precies op tijd.
Ter uitdrukking van een voltooide handeling in het verleden dient het perfectum (zie [2.4.8.4/ii]); men vergelijke:
3Berendis die avond nog laat bij onslangsgekomen.
4De treinis precies op tijdvertrokken.
2
Dikwijls worden imperfectum en perfectum afwisselend gebruikt; in dat gebruik zijn wel enkele tendenties te onderscheiden.
Het perfectum vermeldt feiten, het imperfectum geeft een beschrijving. Vergelijk:
5Gisteravondben ik naar de bioscoopgeweest. Erwaren niet veel mensen, zeker omdat het zulk mooi weerwas. Hetwas erg warm in de zaal. Erviel zelfs iemandflauw.
In de eerste zin van5 wordt een feit vermeld. De andere zinnen geven een beschrijving van de situatie waarin dat feit plaatsvond. Een ander voorbeeld is:
6(Situatie: Jantje (=b) komt huilend naar zijn moeder (=a).) A: Watis ergebeurd, mannetje? (vraag naar een feit) B: Zehebben megestompt. (noemen van een feit) A: Waarom? B: Nou, wezaten op de stoep (beschrijving) en ikzei niks (beschrijving) en toenhebben ze megestompt. (feit)
Vooral in deze categorie is het soms moeilijk de gebruiksmogelijkheden van perfectum en imperfectum tegen elkaar af te grenzen. In een wat langere taaluiting bestaat de neiging het perfectum te gebruiken voor de belangrijke elementen, het imperfectum voor bijkomstigheden, maar daartussen is niet altijd een grens te trekken. Zo is de laatste zin van5 met een perfectum heel goed mogelijk:
7(...) Eris zelfs iemandflauwgevallen.
Het 'flauwvallen' wordt dan als een nieuw (belangrijk) feit naar voren gehaald. Ook kan in het laatste deel van de laatste zin van6 wel een imperfectum gebruikt worden:
8(...) en toenstompten ze me.
Het 'stompen' wordt dan een onderdeel van de situatiebeschrijving. In de typisch beschrijvende zinnen van5 (Er waren niet veel mensen, zeker omdat het zulk mooi weer was. Het was erg warm in de zaal) en6 (Nou, we zaten op de stoep en ik zei niks) is het gebruik van het perfectum echter ondenkbaar.
Het imperfectum wordt soms gebruikt waar men op grond van het bovenstaande het perfectum zou verwachten (eerder dan het omgekeerde). Ten dele betreft dit min of meer vaste formules:
9Hedenoverleed, na een langdurig ziekbed, onze vader, schoonvader en grootvader in de leeftijd van 71 jaar.
10Erwas eens een jongetje dat Klein Duimpje heette. (begin van een sprookje)
Vergelijk met10 bijv.:
11Eris eens iemandgeweest die dit schilderij met een mes beschadigd heeft.
Ten dele gaat het om gebruikswijzen die niet tot de standaardtaal behoren, maar formeel-archaïsch zijn:
12Waar zoveel eensgezindensamenkwamen, daar sterft de haat.formeel
13Al wat men eensgenoot, gaat nooit voorbij.formeel
In de standaardtaal zouden in deze zinnen perfectumvormen (samengekomen zijn, respectievelijkgenoten heeft) gebruikt zijn.
Opmerking
Verdieping
Opmerking
Ook in moderne teksten wordt het imperfectum wel gebruikt op een manier die niet met deze regels in overeenstemming is. Het volgende voorbeeld stamt uit journalistiek taalgebruik:
iKrachtige steunkregenb &w van de heer Posthumus Meyes, des te krachtiger, omdat hier naast het raadslid ook de architect met ervaring inzake ziekenhuisbouw het woordvoerde. De heer Meyesbouwde het Groot Diaconessenziekenhuis enrekende uit dat het afwijkend voorstel heel duur komt.
Hier zijn de imperfectumvormenkregen,voerde enrekende normaal gebruikt: ze kunnen geacht worden tot de beschrijving van de situatie te behoren. Het woordbouwde hoort daar echter zeker niet toe; voor de vermelding van het hier bedoelde nieuwe feit hadheeft (indertijd) gebouwd gebruikt moeten worden.
Ook in ondertitels van films doet dit verschijnsel zich voor, misschien omdat het hier vaak vertalingen uit het Engels betreft, misschien ook omdat de vormen van het imperfectum korter zijn dan die van het perfectum. In ieder geval is:
iiIkdoodde hem.uitgesloten
bijvoorbeeld als antwoord op de vraag 'Wat heb je gedaan?' (en waarschijnlijk als vertaling van 'I killed him') als in strijd met de regels van het Nederlands te beschouwen.
Literatuur
    Interessante links
    ANS
      Taaladvies
        Dagenta
          Taalportaal
            Versiegeschiedenis
            versieredacteur(en)datumopmerkingen
            2.1januari 2019Automatische conversie van ANS 2.0
            2.0W. Haeseryn, K. Romijn, G. Geerts, J. de Rooij, M.C. van den Toorn1997
            Interessante links