Simya (ya zialşımi,alkımi zi vaciyeno) zıwanêErebki ra vêrdo a zıwananê binan. İlmo verêno u kıhano ke merdımankimya ra ver pê ey tebieti geyrao, dormey xo ewnao u yewfelsefe rê işaret keno. Coka simyakimyao verêno. Simya kimya, metalurcie, fizik, tıb, astrolocie, semiotik, mistisizm, spiritüalizm u huneri gêno xo miyan. Wıni fıkıriyeno ke 2500 serre ra vêşêro ke merdıman simya kerdo. Raveri Mezopotamya, Mısıro Antik, İran, Hindıstan u Çin de merdıman o guriyo. Demanê antikan ra heta seserra 19. Ewropa de merdıman simya geyrao cı.
Simya be çımanê ilmanê ewroyêni zey ilmê do zûr vêniyeno, simyageri zi wıni fıkıriyenê. Simyageran waşto kequrşuni bıçarnê azerni, inan bawer kerdo ke erd u asmên çehar elemantan ra yenê pêra, têdıma herre, hewa, awe u adır. Yew zi simyageran waxtê xo vêşêr be ilacê mucızewi, jari u iksırê sihırıni rê viyarno ra. Heto bin ra zi taê simyageri est biy ke akademisyen, entelektuel u alım zi biy.Isaac Newton,Robert Boyle inan raê. Enê merdıman zerrey madeyan geyray cı, eştê çım tebietê madeyanê kimya ser u kimya sero gama verêne eşta cı.
Principe, Lawrence. The Secrets of Alchemy. University of Chicago Press, 2013.
Principe, Lawrence and William Newman. Alchemy Tried in te Fire: Starkey, Boyle, and the Fate of Helmontian Chymistry. University of Chicago Press, 2002.
Lindsay, Jack. The Origins of Alchemy in Greco-Roman Egypt. Barnes & Noble, 1970.
