Skirmish at Joncherey, German invasion of Belgium (1914), German occupation of Luxembourg during World War I, Battle of Liège, Battle of the Frontiers, Battle of Mulhouse û Togoland campaign
Merdışi
17 000 000
Cebhey
Battle of San Matteo, Paris Peace Conference, European Theater of World War I, Middle Eastern Theater of World War I, African theater of World War I, Asian and Pacific Theater of World War I, naval warfare of World War I,Q101626779 û German occupation of Belarus during World War I
Herb demê 28ê Temmuza serra 1914ıne deSırbıstan rê ceng-ilan-kerdenaİmperatoriya Awısturya û Macaristani ra tepiya veciya. 30ê Temmuza 1914ıne de kiRusya leşkerê xo ardo têmiyan û be Sırbıstani rê phışti-dayene ra kuna herb.
Cengê Dınyayo Yewıne, tarixe dınya de cengo de tewr xırabıni û tewr gırdi biyo. Ceng, tewr verêni qıtaEwropa da sıfte kerdo û bahdo ebe koloniyanê Ewropayıcan , her cayê dınya rê reşto. Cengê Dınyayo Yewıne zaf sebeban ra ameyo meydan. Ekonomiye no sebeban ra yewo. Wexto keRonesans ûReform biyoEwropa de, ekonomiya tayê dewletanê qıtaEwropa zaf raver şiyo û zaf quwetın biyo. Tewr verêni, dewletêİspanya ûPortekizi, qıtaAmerikay keşıf kerdo û ê na mıntıqey kolonize kerdo. İspanyolan û Portekizıcan ra dıme, dewletêBritanyaya Gırde,Fransa,Hollanda zi kolonizekerdış rê destpe kerdo. Ebe kolonizekerdışi, qıtaEwropa zaf biyo quwetıni,ekonomiya cı zaf raver şiyo ûDewrimo İndustri ameyo meydan qıtaEwropa de. Ebe Dewrımo İndustriy, miyandê dewletê Ewropay reqabet zaf leze (sur'at) dayo û dewletê Ewropa kolonizekerdış rê deha leze dewam kerdo. Serra 1990 de %90ê erdê qıtaAfrika û leteyê %99êPasifiki terefê dewletanê Ewropa (zeyBritanyaya Gırde ûFransa ) kolonize biyo. Dewletê ke raver nêşiyê, dewletêEwropay rê xover nêdayo û terefê Ewropayıcan işğal biyo. Ewropayıci nê erdi rê raey, rayê asıni, limani vıraşto, seba asenkerdışo kolonizekerdış. Serrê seserra 20ıniê verêni de tayê dewletê Ewropay zeyBritanyaya Gırde,Fransa,Hollanda,İspanya zafê erdê dınyay kolonize kerdo ûAlmanya ûİtalya rê seba kolonizekerdışi ca nêmendo. Çunkê erdê dewletêAlmanya ûİtalya goreyê erdê dewletanê binan ra deha dıme yew biyo. Riyê no hedisey ra miyandê dewletê Ewropa reqabet zaf sur'et grewto. Ewropayıci, qıteyê binan ra Ewropa rê zaf madeni û mexsulê tıcareti ardo. Hetê bini ra, seserra 18ıne de Ewropa de İxlılalê Fransızi ameyo meydan û nasyonalizm zaf berziyao. No sebeb ra, dewletê ke zaf herayo biyo û erdê cı wayirê zaf mılletan biyo, no hedise ra zaf zerar diyo, zeyİmperatoriya Usmanıcan,Awıstırya - Macarıstan,İmperatoriya Rusya. Wexto ke Rusi û Awusturyayıci leteyê erdê Usmanıcano Balkani grewto, mabênê Rusan û Awıstıryayıcan reqabet zaf berz rê veto û mıntıqa Balkani ameyo halê qupê baruti. Rusya waşto ki hemeSlavan wa yew bıbo û şarê Slavi, zey Sırbi, Çeki, Xırwati û Slowaki rê pist (desteg) dayo û no sebeb ra şarê SlawanAwıstırya - Macarıstan rê isyan kerdo. No sebebAwıstırya - Macarıstan ûİmperatoriya Rusyay yewbini rê dışman kerdo. Qısımê Ewropaya bini de,Ewropaya Rocawani de serra 1870 deİtalya yew biyo, serra 1871 de zi erdêAlmanya te lewe ameyo. Sazbiyayışê dewletêAlmanya ûİtalya,Fransa zaf birehat kerdo çunki tewr pey serra 1871 deAlmanya yew ceng deFransa meğlub kerdo ûFransa eyaletêAlsace-Loireney ebe yew haştiyeAlmaya rê dayo. Eyaletê Alsace-Loreine terefê komır ra zaf zengıno, no sebeb raFransa na mıntıqa her wextAlmanya ra peyser waşto. Raverşiyayış û gırbiyayışoAlmanya ra dımeFransa ûRusya yew yewiya vıraşto. BahdoBritanyaya Gırde zi no yewiya rê tey biyo. Hetê bini raAlmanya,İtalya ûAwıstırya - Macarıstan zi yewiya vıraşto. YewiyaAlmanya,İtalya ûAwıstırya - Macarıstani rêDewletê İxtılafi vaciyayo, YewiyaRusya,Fransa ûBritanyaya Gırde rêDewletê İttifaqi vaciyayo. ArşidukoAwıstırya - Macarıstani Ferdinand, 28 Heziran1914 de , rocaSırbano milli de şı sûkaSarajevo. YewSırbo ke ameyo incaSırbıstan ra , Arşiduk Ferdinan û cıniya xo kışto. No hedisey ra dımeAwıstırya - MacarıstanSırbıstan rê yew ultinatom dayo û kamê ke Arşiduk kışto inan peyser waşto. EmaSırbıstan no waştış qebul nêkerdo. No hedisey ra dımaAwıstırya - Macarıstan,Sırbıstan rê ceng ilan kerdo. Bahdo Temuz 30 deRusyaAwıstırya - Macarıstan rê ceng ilan kerdo. BahdoAlmanya 1 Agustos deRusya rê , Agustos 2 deBelçika rê û Agustos 3 de ziFransa rê û ceng ilan kerdo. No hedise ra dımeBritanyaya Gırde zi Agustos 4 deAlmanya rê ceng ilan kerdo û ebe na rae ceng yew hefte de heme qıtaEwropa ra hera biyo. Roca Cengio tewr verên de Gruba İxlitafi şı zaf leze û zafê erdê Ewropa işğal kerdo. Ema dergiya cengi ra, ekonomiyaAlmanya rê zaf zerar diyo û ebe waştışoAlmanya,İmperatoriya Usmanıcan zi ceng rê daxil biyo û no hedisey, dergiya cengi dergêr kerdo ema ebe daxilbiyayışoDewletê Amerikayê Yewbiyayey dergiya cengi zaf kemiyayo û ceng peyiye grewto.
