UNESCO yiko mini di noli naabu ni yingbana din pahi nyɛla din piliLeague of Nations saha Anashaara goli 21 September yuuni 1921, ni di pii kpamba ka lahi baŋ di ni yɛn niŋ shɛm ka kaya ni taɣada ka yɛlimuɣisira, shikuru mini tabiibi nasara dibu.[16][17] Lala yaɣ'palli ŋɔ, International Committee on Intellectual Cooperation (ICIC), daa kpala yuuni 1922[10] ka kali ninvuɣ'kara kamani Henri Bergson, Albert Einstein, Marie Curie, Robert A. Millikan, ni Gonzague de Reynold m pahi bɛ niriba ni (dini n daa nyɛ din pɔri League of Nations din be Western Europe ni[18]). "International Institute for Intellectual Cooperation (IIIC)" daa nyɛla bɛ ni kpa shɛli Paris din saha Anashaara goli September yuuni 1924, ni di tabiri sɔŋdi ICIC.[19] Amaa, World War II piligu saha daa nyɛla din dam ba daa pili li.[20] Tɛha din nyɛ ʒingamazuɣu dini ŋuna, International Bureau of Education (IBE) daa pilimi ni ʒingama laɣingu din tumdi tiri "international educational development" tum Anashaara goli December yuuni 1925[21] ka daa pahi UNESCO ni yuuni 1969, di ji daa niŋ ka bɛ mini ba laɣi ni tɛhi yini yuuni 1952.[22]
Bɛ ni daa dihi gbana ni ti Atlantic Charter mini Declaration of the United Nations naai, Conference of Allied Ministers of Education (CAME) daa pili laɣingu ʒinibu London ka di daa tuɣi Anashaara goli 16 November yuuni 1942 zaŋ chaŋ Anashaara goli 5 December yuuni 1945. Anashaara goli 30 October yuuni 1943, tingbana nangban yini laɣinsi daa niŋ talahi "Moscow Declaration" ni, ka China, United Kingdom, United States ni USSR daa saɣiti li. Din daa doli di nyaaŋa na n daa nyɛ Dumbarton Oaks Conference niya Anashaara goli 9 October yuuni 1944. Di ni daa niŋ ka CAME tɛha mini United Nations Conference on International Organization (UNCIO) wuhibu kana, din daa niŋ San Francisco bɛ ni din gbaai Anashaara goli April zaŋ chaŋ Anashaara goli June yuuni 1945, United Nations Conference ni di kpa (ECO/CONF) din daa daa niŋ London fbini din gbaai Anashaara goli 1 zaŋ chaŋ 16 November yuuni 1945 ka gɔmnanti pihinahi ji anahi daa be din ni. UNESCO tɛha daa nyɛla Rab Butler, Minister of Education zaŋti United Kingdom ni daa yɛligi shɛli, di n mali sɔŋsi pam zaŋti lɛbiginsim.[23] ECO/CONF ni, UNESCO zalisi daa nyɛla bɛ ni yina ni shɛli, ka di zalisi malizali laɣingu kpabu daa pili.[24] Di daa niŋla bini din gbaai Anashaara goli 16 November yuuni 1945, mini Anashaara goli 4 November yuuni 1946 — dabisi shɛli UNESCO's zalisi ni daa zani talahi.[25]
Tuuli "General Conference" daa niŋla Anashaara goli 19 November zaŋ chaŋ Anashaara goli 10 December yuuni 1946, ka da piigi Julian Huxley ka o niŋ Director-General.[26] "United States Army colonel", university zuɣulana mini ŋun zabiri ninsalisili zuɣu, Blake R. Van Leer gba daa nyɛla ŋun kpe li.[27] Bɛ daa labi teei di zalikpana maa Anashaara goli November yuuni 1954 di ni daa niŋ ka "General Conference" yɛli ni ban be din ni yɛn zanimi ti bɛ tiŋgbana ka leei bɛ tumdi bɛ suhuyurilim.[28] Lala zalisi ŋɔ daa be di ko ka che UNESCO di tuuli ha, ICIC, ni di tingbana ni yɛn tumdi shɛm.[29][30]
Bɛ kpaŋmaŋa shɛli n-nyɛ di bi gaŋ zuliya shɛli.[31]
Yuuni 1955, Republic of South Africa daa yiya ka che UNESCO.[32] Bɛ daa lahi labi kpe din ni yuuni 1994 Nelson Mandela toon-tali ni saha.[33][34]
UNESCO daa pilila bɛ tuma shikuru yaɣili Marbial Valley, Haiti, ka bɛ daa pili li yuuni 1947. Lala dini ŋɔ nyaaŋa, daa pahi yuuni 1949 "mission to Afghanistan" ni.[35] UNESCO daa yɛliya yuuni 1948 ni niŋmi bihi shikuru chandi yoli.[35] World Conference on Education for All, din be Jomtien, Thailand, daa pili dunia laɣinsi yuuni 1990 ni bɛ bhe ka bihi, ninsarinsi ni bikura chaŋ shikuru.[35] Yuuni 2000, World Education Forum, Dakar, Senegal,daa yijna ti kpaŋsi bihi shiikuru yuuni 2015.[35]
World Declaration on Higher Education nyɛla UNESCO's World Conference niya zaŋ chaŋ "Higher Education" Anashaara goli 9 October yuuni 1998.[36]
UNESCO's tuuli tuma zaŋ chaŋ kaya ni taɣada polo n-nyɛ International Campaign to Save the Monuments of Nubia,ka di daa pili yuuni 1960.[37][38][39] Yuuni 1976, World Heritage Committee daa kpaya ka bɛ daa kali li pahi World Heritage List ni yuuni 1978.[40][41][42]
UNESCO daa ʒini tiŋ'duya laɣingu Paris Anashaara goli December yuuni 1951 ka daa kpa European Council for Nuclear Research, ka di zuɣu daa tahi European Organization for Nuclear Research (CERN)[43] kpabu na, yuuni 1954.[44]
"Arid Zone programming," 1948–1966, lahi nyɛls UNESCO tuuli tumanima puuni yini.[45]
Yuuni 1968, UNESCO gɔmnantinima daa ʒini laɣingu zaŋ chaŋ lɛbiginsim polo.Yuuni 1968 laɣingu ʒinibu niya daa nyɛla UNESCO's Man and the Biosphere Programme.[46][47]
Lahabaya wuligibu yaɣili, "lahabaya wuligibu ni bachinima mini anfooni nima" nyɛla din be UNESCO Zalisi ni, "Second World War".[48][48][49][49] UNESCO daa kplala International Programme for the Development of Communication (IPDC), bali-bɔbigu yɛlibu laɣingu tingbana sunsuuni.[50] Yuuni 1993, UNESCO's General Conference daa saɣiti Windhoek Declaration pɔhim zuɣu maŋsulinsi ni, ka di zuɣu daa che ka UN General Assembly daa zali dabisi shɛli bɛ ni yɛn pili li, Anashaara goli 3 May, World Press Freedom Day.[51] Tum yuuni 1997, UNESCO tiri la UNESCO / Guillermo Cano World Press Freedom Prize Anashaara goli 3 May kam.[52]