Kwacha (/ˈkwætʃə/; ISO 4217: MWK, yuli din saɣitiMalawi Kwacha[1]) nyɛlaMalawi liɣiri bini din gbaai yuuni 1971, di zani mi n-tiMalawian pound. Di pirigi ;a 100tambala. Kwacha zani la laɣi shɛŋa zaashee, dini n-nyɛ Britishpound sterling,South African rand, n-ti pahiRhodesian dollar, din daa beMalawian economy ni. Kwancha nyɛla din taɣi duri ka sheera, amaa tum yuuni 1994 di taɣibu du mi.[2] Yuuni 2005,Bingu wa Mutharika daa kpuɣi soya[3]ni di taɣibu gɔhi laɣ'shɛŋa din pahi.[4]Reserve Bank of Malawi n ŋmari di bankiliɣiri. Silimiin goli May 2012, Reserve Bank of Malawi daa booi kwacha danko ni vaabu 34% ka yihi liUnited States dollar gɔhibu ni.[3]
Lala yuli ŋɔ "kwacha" nyɛla din daa tuui boli Zambia tiŋgbani ni, ni kaZambian kwacha daa yina 1968. Di yimi naChinyanja beeChichewa bachi ni ka di gbunni nyɛ "di zibi ya", katambala lɛbigibu nyɛ "nolɔɣu"Chichewa. Tambala daa boli mi ka di nyɛla nolɔri kɔbigu moli la zibbu.
Kwacha zani mi n-tiMalawian pound yuuni 1971 ka kwacha dibaa ayi zani n-ti pound yini.
Zaŋ kana silimiin goli 30 August 2019 British pound sterling zaɣi yini daa nyɛla 883.43 kwachas, 1 US dollar daa nyɛla 725.16 kwacha ka 1 South African rand mi nyɛ 47.69 kwacha. Zaŋ kana silimiin goli 30 August 2019 1Euro daa nyɛla 797.42 Kwachas.[5]
Lahabali din sabi "Nyasa Times" silimiin goli 9 March 2012 wuhiya, ni zaŋ chaŋ chira ayɔbu din doli na Reserve Bank of Malawi ni yina ni laɣ'gbana balibu, n-ti tabili 1,000-kwacha gbaŋ, laɣ'karili din bɛni gori gindi buyi pubu zuɣu. Lala laɣ'gbaŋ ŋɔ daa yimi na Biantyre silimiin goli 8 March, zuɣulana Dr. Perks Ligoya n-daa yihili na. Laɣi pala maa yan pɔri mi n-gari saha liɣiri din bɛni, din yan booi buni saɣimbu. 1,000-kwacha gbaŋ pala daa nyɛla De La Rue ni yan pirinti shɛli.[9][10]
Silimiin goli 23 May 2012, "Nyasa Times" daa yɛliya ni Reserve Bank of Malawi yan yimi na ni 1,000 kwacha laɣ'gbaŋ ka di mini laɣ'pala ŋɔ ti laɣim dira. 1,000 kwacha danko daa nyɛla US$4. Kwacha zaɣi palli ŋɔ mali la tiŋgbani zuɣulana, Kamuzu Banda di tooni ka di nyaaŋa mi mali Mzuzu kawana kpalansi di anfooni.[11]
20 kwacha gbaŋ palli daa nyɛla bɛ ni nyɛ ka shɛli mali dɔɣisa. Di nyaaŋa nyela din mali Domasi Teacher's Training College anfooni (din yuli pa booni Domasi College of Education). Amaa, yɛltɔɣa wuhiya ni lala duu ŋɔ, talahi, Machinga Teacher's Training College.[12]
Reserve Bank of Malawi yan labi mali lala liɣiri nima ŋɔ din yan chɛ ka di niŋ "zombu zosimli". "Malawi Union of the Blind" yɛliya, malila binkpula din du ni di wuhi di dalinloi, amaa lala bintɔra ŋɔ nyɛla din pɔra ni di tooi ku bukaata.[13]