 | |
| Enghraifft o: | terminoleg pêl-droed  |
|---|---|
| Math | ultras |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
.jpg)
_38.JPG)
Ultra neu,Ultras (defnyddir y term yn y lluosog fel rheol) efallaiWltras mewnorgraff Gymraeg[1] yw'r enw a roddir i rai timau trefnus radical o gefnogwyr timau pêl-droed ynEwrop. Tarddodd y term ynyr Eidal ond fe'i defnyddir ledled y byd i ddisgrifio cefnogwyr timau pêl-droed wedi'u trefnu'n bennaf. Mae tuedd ymddygiadol grwpiau llafor o'r fath yn cynnwys eu defnydd offlerau (mewn coreograffitiffo yn bennaf), cefnogaeth llafar mewn grwpiau mawr ac arddangos baneri mewn stadia pêl-droed, gyda'r nod o greu awyrgylch sy'n annog eu tîm eu hunain ac yn dychryn chwaraewyr a chefnogwyr y tîm arall. Mae defnyddio arddangosfeydd cywrain yn aml mewn stadia hefyd yn gyffredin. Nid oes diwylliant Ultras cryf yng Nghymru.
Bathwyd y termUltras yn wreiddiol gan bapurEidalaidd,La Gazzetta dello Sport, yn yr 1960au i ddisgrifio grŵp o gefnogwyr brwd, ond ni arddelwyd y term nes 1969 gan ffans teyrngarU.C. Sampdoria ynGenoa aTorino F.C. yn Turin.[2]
Mae gweithredoedd grwpiau Ultras yn eithafol weithiau a gallant gael eu dylanwadu gan ideolegau gwleidyddol felceidwadaeth,sosialaeth, neu farn arhiliaeth, sy'n amrywio o fod yngenedlaetholgar iwrth-ffasgaidd.[3] Mewn rhai achosion, mae hyn yn mynd i'r pwynt lle mae cefnogaeth angerddol a ffyddlon tîm yn dod yn eilradd i ideoleg ddamcaniaethol y ffenomen uwchsain.[4] Yn ystod y degawdau diwethaf, mae'r diwylliant wedi dod yn ganolbwynt i'r symudiad yn erbyn masnacheiddio chwaraeon a phêl-droed yn benodol.[5] Achosodd cyfranogiad uwchsain yn y Gwanwyn Arabaidd a’r protestiadau yn Nhwrci yn 2013 gyffro rhyngwladol.[6]
Er bod modd i grwpiau Ultra fod yn wleidyddol, hiliol neu bygythil eu naws, nid yw hynny yn rheidrwydd a ni ddylid eu drysu âhŵliganiaid pêl-droed. YnAmerica Ladin gelwir y grwpiau hyn ynbarra brava, ac eithrio ymMrasil, lle fe'u gelwir yntorcida, er bod yr enw olaf yn denu llawer o gefnogwyr nad oes ganddynt ymddygiadau radical.
Mae tarddiad y grwpiau hyn yn aneglur. Mae trais mewn pêl-droed bron mor hen â’r gamp hon, gyda chynsail yn Lloegr ym 1898, pan ddefnyddiodd adroddiad gan yr heddlu y gair hooligan i gyfeirio at grwpiau o gefnogwyr sy’n cyflawni gweithredoedd o drais. Fodd bynnag, derbynnir gwreiddiau grwpiau trefnus o'r enw'r Ultra, gyda rhai gwahaniaethau esthetig a diwylliannol o'r Hwliganiaid, i orwedd ynyr Eidal yn y 1960au, yna ymledu i weddill Ewrop. Fodd bynnag, nid oedd ganddynt enw da i'r cyhoedd tan yr 1980au, oherwydd y trais, y lliw, yr animeiddiad a'u haelodau a gododd y tu allan a'r tu mewn i gaeau pêl-droed rhai o wledydd Ewrop.
Mae'r is-ddiwylliant Ultra yn gymysgedd o arddulliau i gefnogi tîm pêl-droed trwycoreograffi, defnyddio baneri,fflêr Bengal, rocedi, caneuon, a defnyddio sgarffiau gydag enw pob tîm ultra. Gall grwpiau fod â channoedd neu filoedd o aelodau, yn aml yn dangos gelyniaeth a brawdgarwch sy'n codi o ganlyniad i ideoleg wleidyddol y grwpiau radical mwyaf radical.
Mae rhai timau ultra wedi’u cysylltu â phartïon y Dde eithafol, gydaswasticas yn dangoscroesau Celtaidd (sy'n cael ei harddel fel symbol asgel dde, genedlaetholaidd ethnig gwyn) a symbolauffasgaidd eraill, gan gynnwys Real MadridUltras Sur clwbReal Madrid ynSbaen,Frente Atletico,Atlético Madrid,Irriducibili ynLazio yn yr Eidal aSuper Portõ ar gyferF.C. Porto ymMhortiwgal.
Mae elfennau oLa Familia, ultras clwbBeitar Jerusalem ynIsrael yn ddrwg-enwog am eu hagwedd hiliol arArabiaid.[7]
Mae yna hefyd ultra-grwpiau sy'n gweld eu hunain fel chwithwyr eithafol, gan ddangos symbolau a delweddau o'r chwith, felErnesto "Che" Guevara. Rhai o’r grwpiau ultra mwyaf poblogaidd ag ideoleg chwith yw Enillwyr De Olympique de Marseille ynFfrainc, Autonome Livornesi AS Livorno’s Brigade ynyr Eidal a Brigâd GwyrddCeltic F.C. Mae eraill, o'u rhan hwy, yn defnyddio symbolauanarchaidd, ond nid o reidrwydd yn gysylltiedig ag ideoleg wleidyddol benodol.
Mae yna hefyd uwch-grwpiau sy'n nodedig am eu natur genedlaetholgar, yn enwedig yn Sbaen. Ymhlith y rhain maeHerri Norte Taldea, Clwb Athletau Bilbao yngNgwlad y Basg;Almogavers aBoixos Nois oF.C. Barcelona yngNghatalwnia;Força Llevant o glwb Levante U.D. yn ninasValencia, aCeltarras oGalicia ynR.C. Celta de Vigo,Riazor BluesDeportivo de la Coruňa (Galicia)
Y 2013 rhoddodd UltrasFatal Tigers cefnogwyr clwb Maghreb de Fès ynMoroco, sioetiffo ymlaen mewn cefnogaeth i ymgais yPalesteiniaid dros annibyniaeth.[8]
Bydd nifer yn nodi i gêm chwerw ac ymladd rhwngSeren Goch Belgrâd a Dinamo Zagreb[9] ar 13 Mai 1990 arwain, neu rhoi rhagflas, o'r rhyfel a ymraniad yr henIwgoslafia ac annibyniaethCroatia yn 1991.[10] Bu ymladd ffyrnid rhwng "Bad Blue Boys" ffansultras Dinamo yn erbyn ffans ultra Seren Goch, "Delije". Credai'r Croatiaid bod Seren Goch eisiau ymladd gan wybod y byddai'r heddlu yn eu cefnogi. Ymysg ffans mwyaf cythryblus Seren Goch oedd "Arkan" a oedd yn ôl y newyddiadurwr Dražen Krušelj yr un Arkan a aeth ymlaen i arwain ymladd a lladd yn erbyn Croatiaid yn y rhyfel a ddechreuodd wedi datganiad annibyniaeth Croatia ym Mehefin 1991.[10]]
Fodd bynnag, mae yna lawer o grwpiau ultra nad ydyn nhw'n cael eu diffinio gan ideoleg wleidyddol na chyhoeddiad cenedlaetholgar, gan gyfyngu eu hunain i annog eu grŵp. Dyma'rRacing Club de SantanderJuventudes Verdiblancas acUltras Naciente (Las Palmas).
Mae'r Ultra yn cael ei wahaniaethu gan eu teyrngarwch i'r grŵp a'r gymdeithas sy'n codi. Eu nod yw dod yn enwog a chael eich adnabod gan fandiau eraill yn y wlad neu'r byd. Felly, y timau mwyaf poblogaidd a mwyaf ofnus yw'r rhai sy'n canu fwyaf yn ystod yr ornest, y rhai sy'n gwneud y lloniannau gorau yn y standiau ac, yn anad dim, y rhai sy'n ennill y mwyaf o ymladd. Ymladdwyr yw sylfaen y byd ultra, dyna'r ffordd maen nhw'n ei ddefnyddio i ennill enwogrwydd a pharch ymhlith gweddill y cefnogwyr.
.JPG)
