dinas ffederal o fewn Rwsia, dinas fawr, prifddinas Rwsia, former national capital, tref neu ddinas, federal subject of Russia, dinas â miliynau o drigolion, judicial capital, metropolis
Afon Neva,Gwlff y Ffindir, Camlas Griboyedov, Camlas Obvodny, Afon Okhta, Afon Bolshaya Nevka, Ekateringofka, Kronverksky Strait, Camlas Krjukov, Afon Malaya Neva, Afon Bolshaya Neva, Afon Slavyanka, Krestovka, Afon Okkervil, Afon Fontanka, Afon Moyka, Afon Srednyaya Nevka
Yn ffinio gyda
Oblast Leningrad, Gatchinsky District, Vsevolozhsky District, Vyborgsky District, Lomonosovsky District, Tosnensky District
Mae "Petrograd" a "Leningrad" yn ailgyfeirio i'r erthygl hon. Ar gyfer y nofel Gymraeg, gwelerPetrograd (nofel). Ar gyfer yr oblast, gwelerOblast Leningrad.
Dinas ar lan yMôr Baltig yng ngogledd-orllewinRwsia ywSt Petersburg ((ynganiad);RwsiegСанкт–Петербург /Sankt-Peterbúrg;Petrograd /Петроград 1914–24,Leningrad /Ленинград 1924–91). Sefydlwyd hi ganPedr Fawr. Hi oedd prifddinas Rwsia yn ystod y18g a'r19g ac ail ddinas fwyaf Rwsia erbyn yr21g. Yn ôl y cyfrifiad diwethaf, roedd 5,652,922(1 Ionawr 2025) o bobl yn byw yno. Mae'r ddinas wedi'i lleoli ar Afon Neva, ym mhenGwlff y Ffindir ar yMôr Baltig. Hi yw dinas fwyaf gogleddol y byd sydd â dros filiwn o drigolion. Fel porthladd Rwsiaidd pwysig ar y Môr Baltig, mae'n cael ei llywodraethu fel dinas ffederal. Yn 2018 ymwelodd dros 15 miliwn o dwristiaid â'r ddinas.[1][2]
Adeiladwyd St Petersburg yn yr arddull glasurol a oedd yn boblogaidd yn Ewrop.
Caer Pedr a Paul.
Sefydlwyd y ddinas fel "ffenestr ar y Gorllewin" ganPedr Fawr ar27 Mai1703, pan osodwyd sylfaenCaer Pedr a Phawl ganddo. Ddechrau'r un mis, roedd y Rwsiaid wedi cipio'r ardal (Ingria) a chaer Nyen (hefyd Nyenschanz) oddi wrth Sweden. Rhoddodd yr enw "St Petersburg" arni ar ôl enw einawddsant, yr apostolSant Pedr. Yn y cyfnod hwnnw ceir hefyd enwIseldireg ar y ddinas,Sankt Piter Bourgh neuSt Petersburch, gan fod Pedr Fawr yn byw ac yn astudio ynAmsterdam a Zaandam am beth amser ym 1697. Sefydlwyd y dref ger olion y gaer Swedaidd ychydig nes at aberAfon Neva.
Adeiladwyd y dref yn ystod rhyfel a'r adeilad cyntaf i'w godi oedd Caer Pedr a Phawl, gyda'r ddinas yn cael ei hadeiladu o'i chwmpas gan beirianyddion o'rAlmaen a wahoddwyd i Rwsia gan Pedr. Sefydlwyd y ddinas fel prifddinas newydd Rwsia. Gan ei bod ar arfordir y Môr Baltig roedd hi'n gyswllt pwysig i wledydd y gorllewin yn ogystal â bod yn borthladd milwrol pwysig iawn gyda chaerKronstadt yn ei hamddiffyn.
RhyddhaoddAlexander II ytaeogion ym 1861 ac o ganlyniad daeth llawer o bobl tlawd i'r ddinas. Ond roedd diwydiant yn llwyddiannus hefyd. Yn ogystal â hynny, roedd y ddinas yn ganolfan ddiwylliannol y wlad, gyda llawer o arlunwyr ac awduron yn byw yno.[4] Bu syniadausosialaidd yn boblogaidd yn y ddinas ymysg deallusion ac yn St Petersburg y dechreuoddChwyldro Rwsia 1905.
Ar 18 / 31 Awst 1914 yn ystod yRhyfel Byd Cyntaf newidiodd tsarNicolas II enw'r ddinas i "Petrograd" am fod "St Petersburg" yn swnio'n rhy Almaeneg.
Ym 1917 dechreuoddChwyldro Rwsia, ac o ganlyniad daeth rheolaeth y Tsar i ben aGwrthryfel Rwsia yn dechrau.[5] Roedd hinsawdd gwleidyddol y ddinas yn ansefydlog iawn ac felly symudoddLenin, arweinwr yBolsieficiaid y brifddinas o Petrograd iMoscfa. Ers hynny Moscfa yw prifddinas Rwsia. Ar 26 Ionawr 1924, tair blynedd ar ôl i Lenin farw, ailenwyd y ddinas unwaith eto i "Leningrad".
Yn ystodyr Ail Ryfel Byd gwarchaewyd Leningrad o 8 Medi 1941 tan 27 Ionawr 1944 gan fyddinyr Almaen.[6] Yn ystod yr adeg hon daeth nwyddau dros iâLlyn Ladoga am gyfnod, ond bu farw dros filiwn o drigolion y ddinas o newyn.[6][7] Profodd Gwarchae Leningrad yn un o warchaeau hiraf, mwyaf dinistriol a mwyaf angheuol unrhyw ddinas fawr mewn hanes modern. Fe ynyswyd y ddinas oddi wrth gyflenwadau bwyd ac eithrio'r rhai a ddarperir ar drawsLlyn Ladoga, a weithiai pan oedd y llyn wedi rhewi'n unig. Lladdwyd mwy na miliwn o sifiliaid, yn bennaf onewyn. Dihangodd llawer o bobl eraill neu symudwyd hwy, felly diboblogwyd y ddinas.
Ar 1 Mai 1945 enwoddJoseph Stalin, yn ei Orchymyn Goruchaf Rhif 20, Leningrad, ochr yn ochr âStalingrad,Sevastopol, acOdesa, yn "arwr-ddinasoedd" y rhyfel. Pasiwyd deddf yn cydnabod teitl anrhydeddus "Arwr-ddinas" ar 8 Mai 1965 (20fed pen-blwydd y fuddugoliaeth yn y Rhyfel Mawr Gwladgarol), yn ystod oes Brezhnev. Dyfarnodd Presidium Goruchaf yr Undeb Sofietaidd Leningrad fel Arwr-ddinas Urdd Lenin a medal y Seren Aur "am wrthwynebiad arwrol y ddinas a dycnwch goroeswyr y Gwarchae". Gosodwyd yr Obelisk yr Arwr-ddinas yn ei lle ym mis Ebrill 1985.
Newidiwyd enw'r ddinas i St Petersburg, ei henw gwreiddiol, ar 6 Medi 1991 ar ôl cwymp yrUndeb Sofietaidd.
Arwynebedd canol dinas Saint Petersburg yw 605.8 km2 (233.9 milltir sgwâr) ac mae'r ardal ehangach (neu'r ardal ffederal) yn 1,439 km2 (556 metr sgwâr), sy'n cynnwys wyth deg un o 'okrugs' trefol, naw 'tref ddinesig' - (Kolpino, Krasnoye Selo, Kronstadt, Lomonosov, Pavlovsk, Petergof, Pushkin, Sestroretsk, Zelenogorsk) - a 21 o 'aneddiadau trefol'. Mae Petersburg wedi'i lleoli ar iseldiroedd ar hyd glannau Bae Neva,Gwlff y Ffindir, ac ynysoedd delta'r afon. Y mwyaf ywYnys Vasilyevsky (ar wahân i'r ynys artiffisial rhwng camlas Obvodny a Fontanka, a Kotlin ym Mae Neva), Petrogradsky, Dekabristov a Krestovsky.
Mae'r Karelian Isthmus, i'r gogledd o'r ddinas, yn ardal dwristaidd boblogaidd. Yn y de mae Saint Petersburg yn croesi'r Klint Baltig-Ladoga ac yn cwrdd â Llwyfandir Izhora.
Maedrychiad Saint Petersburg yn amrywio o lefel y môr i'w bwynt uchaf o 175.9 m (577 tr) ar Fryn Orekhovaya ym Mryniau Duderhof yn y de. Nid yw rhan o diriogaeth y ddinas i'r gorllewin o Liteyny Prospekt yn uwch na 4 m (13 tr) uwch lefel y môr, ac mae wedi dioddef olifogydd dro ar ôl tro. Mae llifogydd yn Saint Petersburg yn cael eu hachosi gan un don hir yn yMôr Baltig, a achosir gan amodau meteorolegol, gwyntoedd a dyfroedd bas Bae Neva. Digwyddodd y llifogydd mwyaf trychinebus ym 1824 (4.21 m neu 13 tr 10 uwchlaw lefel y môr), pan ddinistriwyd dros 300 o adeiladau. Er mwyn atal llifogydd, mae Argae Saint Petersburg wedi'i adeiladu.[8] Y llyn mwyaf yw Sestroretsky Razliv yn y gogledd, ac yna Lakhtinsky Razliv, Llynnoedd Suzdal a llynnoedd llai eraill.
Oherwydd ei lleoliad gogleddol (60 ° N) mae hyd y dydd yn Petersburg yn amrywio ar draws tymhorau, ac yn amrywio o 5 awr 53 munud i 18 awr 50 munud. Gelwir cyfnod o ganol mis Mai i ganol mis Gorffennaf pan fydd cyfnos yn para trwy'r nos yn "nosweithiau gwyn".
Mae Saint Petersburg tua 165 km (103 milltir) o'r ffin â'rFfindir, wedi'i gysylltu â hi ar briffordd yr M10.
.svg)
