Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Neidio i'r cynnwys
Wicipedia
Chwilio

Palesteina

Oddi ar Wicipedia
Palesteina
Mathrhanbarth, ardal hanesyddol, divided region, ardal ddiwylliannol, tiriogaeth dan feddiant, cyrchfan i dwristiaid Edit this on Wikidata
LL-Q150 (fra)-Fabricio Cardenas (Culex)-Palestine.wav Edit this on Wikidata
Cylchfa amserUTC+2, UTC+03:00 Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynolDe Lefant Edit this on Wikidata
LleoliadDe-orllewin Asia Edit this on Wikidata
GwladBaner Palesteina Palesteina
Cyfesurynnau31.625321°N 35.145264°E Edit this on Wikidata
Map
Mae'r erthygl hon yn disgrifio'r tiriogaeth hanesyddol a elwir yn 'Palesteina'. Ceir erthygl arall amWladwriaeth Palesteina heddiw.
Baner Palesteina
Cynllun aa basiwyd gan y Cenhedloedd Unedig i rannu Israel yn ddwy wlad; 1947.[1].

Tiriogaeth hanesyddol yn yDwyrain Canol sy'n gorwedd rhwng yMôr Canoldir acAfon Iorddonen a gwlad a grewyd ar ddiwedd yRhyfel Byd Cyntaf o dan reolaethPrydain wrth i henYmerodraeth yr Otomaniaid yn y Dwyrain Canol ddarnio ywPalesteina. Cyfeirir ati yn aml wrth yr enwY Tir Sanctaidd hefyd, am ei bod yn cynnwys lleoedd sy'n gysegredig i'r tair crefydd Abrahamig, sefCristnogaeth,Iddewiaeth acIslam. Er na fu iddi hanes hir fel uned wleidyddol fodern, llwyddwyd yn sgîl sefydlu gwladwriaethIddewigIsrael ar yr un diriogaeth, i lunio hunaniaeth Balesteinaidd genedlaethol, a gâi ei mynegi'n bennaf trwyFudiad Rhyddid Palesteina (PLO).

Bellach mae gan yPalesteiniaid wladwriaeth yn yTiriogaethau Palesteinaidd hyn:Llain Gaza, rhwng Israel a'rAifft ar lan y Môr Canoldir, a reolir ganAwdurdod Cenedlaethol Palesteina. Mae'rLan Orllewinol, rhwng Israel aGwlad Iorddonen, hefyd o dan reolaeth yr Awdurdod hwn. Fodd bynnag, mae'r tiriogaethau hyn yn cael eu hystyried yn Diriogaethau a Feddianwyd gan y Palesteiniaid a'rCenhedloedd Unedig am fod Israel yn rheolwrde facto arnynt o hyd. Mae tua 100 o wledydd led-led y byd yn cydnabod hawl yPalesteiniaid i'w hanibyniaeth. Ar 3 o Hydref 2014 cafwyd anerchiad gan Brif WeinidogSweden y byddai ei wlad yn cydnabod cenedl Palesteina ac yna ar 13 Hydref 2014 pleidleisiodd Llywodraeth y DU o 274 i 12 o blaid cydnabod Palesteina yn genedl.[2][3][4] Yn Ionawr 2015 cyhoeddwyd y byddai yLlys Troseddau Rhyngwladol yn agor Ymchwiliad i droseddau yn ymwneud agYmosodiad Israel ar Lain Gaza 2014.

Daearyddiaeth

[golygu |golygu cod]
Prif:Daearyddiaeth Palesteina

Mae Palesteina heddiw yn diriogaeth sy'n cynnwys gwladwriaethIsrael a'rTiriogaethau Palesteinaidd. Mae'r diriogaeth yma yn cael ei ffinio ganLibanus aSyria i'r gogledd a'r gogledd-ddwyrain,Gwlad Iorddonen i'r dwyrain a'rAifft (gorynysSinai) i'r de-orllewin. Ceir arfordir hir ar lan y Môr Canoldir. DynodaAfon Iorddonen y ffin ddwyreiniol.

Gweler hefyd:

Hanes

[golygu |golygu cod]

Gorwedd Palesteina mewn lleoliad strategol rhwng yr Aifft i'r gorllewin a gweddill yLefant a'r Dwyrain Canol i'r gogledd a'r dwyrain. Mewn canlyniad mae sawl ymerodraeth wedi brwydro i'w meddiannu a'i rheoli ers gwawr hanes.

Mae pobl wedi byw yn yr ardal o'r cyfnodcynhanesyddol ymlaen. Ceir rhai o ddinasoedd hynaf y byd yno, felJericho. Tua diwedd yr ail fileniwm Cyn Crist ymsefydlodd yrHebreaid yno, wedi eu harwain allan o gaethiwed yn yrHen Aifft ganMoses, yn ôlLlyfr Exodus yn yrHen Destament. Sefydlodd y breninSaul deyrnas yno tua 1,000 CC. Bu'n gartref i'rFfilistiaid a sawl pobl arall hefyd, fel yFfeniciaid a sefydlodd canolfannau felGaza. Yn dilyn teyrnasiad y breninSolomon ffurfiwyd teyrnasoeddIsrael aJudaea. Cwmcwerwyd y cyntaf gan yrAssyriaid a'r olaf gan yBabiloniaid. Bu'n rhan o ymerodraethAlecsander Fawr am gyfnod cyn dod yn rhan o'rYmerodraeth Rufeinig. Yma, tua'r flwyddyn 3 CC efallai, y ganedIesu o Nasareth.

O ddiwedd y 4g OC ymlaen, ymadawodd nifer oIddewon. Daeth yn ganolfanpererindod i Gristnogion ac i'r Mwslemiaid hefyd, yn dilyn ei choncwest gan yrArabiaid yn 636 OC. Cipiwyd rhannau sylweddol o Balesteina gan yCroesgadwyr a bu yn eu meddiant o 1099 hyd ganol y 13g. Ar ôl cyfnod dan reolaeth yr Aifft, cipiwyd yr ardal ganYmerodraeth yr Otomaniaid yn 1516 ac fe'i rheolwyd ganddynt hyd yRhyfel Byd Cyntaf.

Yr 20g - CyfnodMandad Prydain

[golygu |golygu cod]

Ar ddiwedd cyfnod rheolaeth yr Otomaniaid agorwyd Palesteina i ddylanwadau newydd o'r Gorllewin. Dechreuodd Iddewon a fu ar wasgar ymsefydlu yno o ganol y 19g ymlaen. Gyda hyn, datblygoddSeionaeth gyda'r nod o sefydlu gwladwriaeth Iddewig ym Mhalesteina. Arwydd o hyn oedd sefydluTel Aviv fel dinas Iddewig newydd yn 1909. Yn ôl rhai awdurdodau roedd tua 100,000 o Iddewon ym Mhalesteina erbyn y 1900au, ond hanerwyd eu nifer yn ystod y Rhyfel Mawr. Yn 1918 cipiwyd Palesteina gan Brydain. Cadarnheuwyd rheolaeth Prydain ganFandadCynghrair y Cenhedloedd yn 1922. GydaDatganiad Balfour yn 1917, roedd Prydain eisoes wedi mynegi ei chefnogaeth i sefydlu gwladwriaeth Iddewig, ond arweiniodd hyn at wrthdaro rhwng yr ymsefydlwyr Iddewig a'rPalesteiniaid brodorol wrth i'r Seionwyr gipio eu tir.David Lloyd George fu'n bennaf gyfrifol am hynny yn ei amser fel Gweinidog Rhyfel a Phrif Weinidog y DU. Saethwyd dros 5,000 o Balesteiniaid gan filwyr Prydeinig rhwng 1936 ac 1939. Cafwyd sawl ymosodiad terfysgol a chyflafanau gan grwpiau Seionaidd terfysgol fel yGang Stern. Dylifodd nifer o ymsefydlwyr Iddewig o Ewrop i'r ardal a gwaethygodd y sefyllfa. Yn 1947 penderfynodd yCenhedloedd Unedig rannu Palesteina yn ddwy wladwriaeth, un i'r Iddewon a'r llall i'r Palesteiniaid, yn unol â 'Penderfynaid Cynulliad Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig 181' (UN General Assembly Resolution 181). Ond gwrthodwyd hyn gan y Palesteiniaid am y byddai'n golygu colli llawer o'r tiroedd gorau. Rhoddodd Prydain ei mandad heibio yn 1948 a chafwyd rhyfel gan yr Israeliaid ar y Palesteiniaid. Trawsfeddianwyd eu tiroedd a gorfodwyd miloedd lawer ohonynt i ffoi am eu bywydau: cyfeirir at hyn gan y Palesteiniaid felAl Nakba ("Y Catastroffi").

Sefydlwyd gwladwriaethIsrael yn 1948.

Mae'r linell-amser hon yn dangos pa wlad a oedd yn hawlio pwerau sofren dros Balesteina. Prif erthygl:Palesteina.


Y diaspora Palesteinaidd

[golygu |golygu cod]
Palesteiniaid yn ffoi o Balesteina yn 1948

Ar ôl sefydlu Israel ac ers hynny hefyd, maenifer fawr o Balesteiniaid wedi gorfod ffoi eu mamwlad. Mae llawer o'r rhain yn byw mewn gwersi ffoaduriaid yn y gwledydd cyfagos. Ffoaduriaid o'r tir a feddianwyd i greu Israel yw trwch poblogaethLlain Gaza a chanran uchel o drigolionY Lan Orllewinol hefyd. Yn ogystal mae dros filiwn o Balesteiniaid yn byw yn Israel o hyd ond mae llywodraeth Israel yn cyfeirio atynt fel 'Arabiaid Israelaidd': mae ganddynt lai o hawliau sifil na'r Iddewon Israelaidd a safon byw sy'n is yn gyffredinol. Yng ngweddill y Dwyrain Canol, ceir y nifer uchaf o Balesteiniaid ar wasgar yngNgwlad Iorddonen,Syria aLibanus lle maent yn byw gan amlaf mewn gwersi ffoaduriaid dan ofalUNRWA. Mae dros 800,000 yn byw ynyr Amerig, yn bennaf ynUDA aTsile.

Gweler hefyd:Al Nakba

Plant Palesteinaidd

[golygu |golygu cod]
Prif:Gwrthdaro Israelaidd-Palesteinaidd

Yn ystod ymosodiad 2008 Israel ar y Palesteiniaid yn Llain Gaza credir fod oddeutu bron i 400 o blant. Yn ôl grŵp o Aelodau Seneddol a ymwelodd â Llain Gaza yn 2009 (sefBritain-Palestine All Party Parliamentary Group) mae oddeutu 6,500 o blant wedi'u carcharu yn Israel. Ym Mehefin 2012 croesawodd Richard Burden AS (sef cadeirydd y grŵp) Adroddiad a gomisiynwyd gan y Swyddfa Dramor a ddaeth i'r canlyniad fod Awdurdodau Israel yn fwriadol dorri Pedwerydd Confensiwn Genefa dros Hawliau'r Plentyn.[5]

Rhwng 2000 a 2009 cafodd 6,700 o blant dan 18 oed eu harestio gan Awdurdodau Israel, yn ôl Amddiffyn Plant Rhyngwladol (Defence for Children International). Roedd 423 ohonynt mewn carchardai yn 2009; erbyn 280 roedd y ffigwr i lawr i 280. Dywedodd llefarydd ar eu rhan fod hyn yn gwbwl groes i Ddeddfau Rhyngwladol.[6] Nid yw'n anghyffredin i'r plant gael eu dal mewn carchar am 6 mis heb weld eu teulu a'u bod yn cael eupoenydio.

Rhanbarthau a dinasoedd

[golygu |golygu cod]

Dyma restr o is-adrannau gweinyddol, a elwir yn 'Llywodraethiaethau Palesteina' (Governorates of Palestine):

RhanbarthArwynebedd (km2)[7]PoblogaethDwysedd (y km2)Prifddinas y Rhanbarth
Llywodraethiaeth Jenin583311,231533.8Jenin
Llywodraethiaeth Tubas40264,719161.0Tubas
Llywodraethiaeth Tulkarm246182,053740.0Tulkarm
Llywodraethiaeth Nablus605380,961629.7Nablus
Llywodraethiaeth Qalqilya166110,800667.5Qalqilya
Llywodraethiaeth Salfit20470,727346.7Salfit
Llywodraethiaeth Ramallah ac Al-Bireh855348,110407.1Ramallah
Llywodraethiaeth Jericho59352,15487.9Jericho
Llywodraethiaeth Jeriwsalem345419,108a1214.8Jeriwsalem
Llywodraethiaeth Bethlehem659216,114927.9Bethlehem
Llywodraethiaeth Hebron997706,508708.6Hebron
Llywodraethiaeth Gogledd Gaza61362,7725947.1Jabaliya
Llywodraethiaeth Gaza74625,8248457.1Dinas Gaza
Llywodraethiaeth Deir al-Balah58264,4554559.6Deir al-Balah
Llywodraethiaeth Khan Yunis108341,3933161.0Khan Yunis
Llywodraethiaeth Rafah64225,5383524.0Rafah

Gweler hefyd

[golygu |golygu cod]

Cyfeiriadau

[golygu |golygu cod]
  1. Mae'r map gwreiddiol i'w gaelyma
  2. [1][dolen farw]
  3. Beaumont, Peter (3 Hydref 2014)."Sweden to recognise state of Palestine".The Guardian. London. Cyrchwyd14 Hydref 2014.
  4. "MPs back Palestinian statehood alongside Israel".BBC News. BBC. 14 Hydref 2014. Cyrchwyd14 Hydref 2014.
  5. [2]Archifwyd 2013-01-03 yn yPeiriant Wayback Gwefan Richard Burdon AS); adalwyd 06/12/2012
  6. "Palestinian Prisoners Day 2009: Highest number of children currently in detention since 2000". 18 April 2009. Archifwyd o'rgwreiddiol ar 2010-07-04. Cyrchwyd2012-12-06.Text "Amddiffyn Plant Rhyngwladol: Adran Palesteina" ignored (help)
  7. "Palestine".GeoHive. Johan van der Heyden. Archifwyd o'rgwreiddiol ar 14 Gorffennaf 2014. Cyrchwyd3 OHydref 2015.Check date values in:|access-date= (help)
gw  sg  go
Baner y Cynghrair ArabaiddY Cynghrair Arabaidd
AelodauBaner y Cynghrair Arabaidd
Arsyllwyr
gw  sg  go
Gwledyddy Môr Canoldir
gw  sg  go
Asia
Gwladwriaethau sofranaidd
Gwladwriaethau trawsgyfandirol
Tiriogaethau dibynnol,
ardaloedd ymreolaethol,
athiriogaethau eraill
Dynodirgwlad anghydnabyddedig neu a gydnabyddir yn rhannol ganlythrennau italig.
1 Cydnabyddir ganDwrci yn unig. 2 Gyda'r mwyafrif o'i thir ynAffrica3 YnNe Orllewin Asia yn gyfan gwbwl, ond ystyrir yn rhan oEwrop am resymau hanesyddol, gwleidyddol, ac/neu diwylliannol. 4 Yn rhannol neu ddim o gwbwl yn Ewrop, yn dibynnu ar ddiffiniadau'r ffiniau rhwng Ewrop ac Asia. 5 Ystyrid weithiau yn rhan oOceania6 Gyda lleiafrif o'i thir yn Asia. 7 Ystyrid ynysforSocotra yn rhan o Affrica. 8 Gweinyddir gan Weriniaeth Pobl Tsieina. 9 Nid yn llwyr annibynnol. 
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Palesteina&oldid=13441569"
Categorïau:
Categori cudd:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp