.svg) | |
| Rhagflaenydd | British Commonwealth Games Federation |
|---|---|
| Sefydlwyd | 1932; 93 mlynedd yn ôl (1932) dan yr enw British Empire Games Federation |
| Math | Ffederasiwn Campau a Chwaraeon |
| Pencadlys | Llundain,Lloegr |
Aelodau | 72 Cymdeithas Genedlaethol |
Iaith swyddogol | Saesneg[1] |
Llywydd |  Y Fonheddig Louise Martin[2] |
Is-lywydd |  Bruce Robertson Chris Jenkins< Kereyn Smith[3] |
Patron | Elizabeth Windsor[2] |
Vice-Patron |  Y Tywysog Edward, Iarll Wessex[2] |
| Gwefan | thecgf.com |
| Values:Humanity • Equality • Destiny | |
Ffederasiwn Gemau'r Gymanwlad (Saesneg:Commonwealth Games Federation, CGF) yw'r sefydliad rhyngwladol sy'n gyfrifol am gyfarwyddo a rheoliGemau'r Gymanwlad, a dyma'r awdurdod uchaf mewn materion sy'n ymwneud â'r Gemau.[4] Lleolir pencadlys y Gemau yn Llundain.[2]
Gan adeiladu ar lwyddiant Gemau’r Ymerodraeth Brydeinig gyntaf yn Hamilton, Canada, cyfarfu cynrychiolwyr Prydain a’i threfedigaethau a’i thiriogaethau y dylid cynnal y Gemau, yn debyg i’rGemau Olympaidd, bob pedair blynedd a phe bai endid cymwys yn cael ei ffurfio. Ar ôlGemau Olympaidd yr Haf 1932, penderfynwyd greuFfederasiwn Gemau'r Ymerodraeth Brydeinig, a fyddai'n gyfrifol am drefnu'r digwyddiad.[5] Newidiodd enw'r ffederasiwn ym 1952 iFfederasiwn Gemau Prydain a'r Gymanwlad, gan fabwysiadu enw newydd ym 1966Ffederasiwn Gemau'r Gymanwlad Brydeinig. Dim ond ym 1974, ynSeland Newydd, y sefydlwyd yr enw cyfredol,Ffederasiwn Gemau'r Gymanwlad.
Cynulliad Cyffredinol a bwrdd gweithredol sy'n cadeirio'r ffederasiwn.[6] Y corff cyntaf yw llywodraethwr uchaf y CGF sydd â'r pŵer i bleidleisio ar benderfyniadau, gan gynnwys ethol y dinasoedd cynnal ar gyfer y Gemau. Mae ganddo o leiaf dri chynrychiolydd o Gymdeithas Gemau'r Gymanwlad (CGA) o bob aelod / tiriogaeth; yr is-noddwr, yr is-lywyddion ac aelodau'r bwrdd gweithredol. Llywydd y CGF sy'n cadeirio'r sesiynau GA. Mae gan bob CGA bleidlais, yn wahanol i weddill yr aelodau, o gynrychiolwyr Pwyllgor Trefnu gemau a'r arsylwyr gwahoddedig, sy'n gallu rhoi barn ond heb bleidleisio.
Ar y llaw arall, mae'r bwrdd gweithredol yn cynrychioli Cymdeithas Gemau'r Gymanwlad sy'n rhan o'r AG, ac yn gallu gweithredu ar ran y ffederasiwn sy'n trefnu'r Gemau. Mae'n cynnwys is-noddwr sy'n llywydd, chwe asiant CGF a chwe is-lywydd sy'n cynrychioli ac yn gyfrifol yn chwe rhanbarth Ffederasiwn Gemau'r Gymanwlad (Affrica, America, Asia, Caribïaidd, Ewrop ac Ynysoedd y De). Gellir ethol neu benodi aelodau, ond etholir yr is-fos gan y Cynulliad Cyffredinol ac fel rheol gallant aros yn y swydd am oes.[7]
Mae Llywydd Ffederasiwn Gemau'r Gymanwlad yn gyfrifol am arwain y bwrdd gweithredol a'r Cynulliad Cyffredinol. Mae'r corff hwn yn ethol ymgeisydd ar gyfer y swydd yn y flwyddyn yn dilyn Gemau'r Gymanwlad ac yn cyfarwyddo'r broses o ddewis eu pencadlys. Ymhlith dyletswyddau eraill yr Arlywydd mae: gwahodd Pennaeth Cymanwlad Prydain i ddatganiadau agoriadol a chau y Gemau; a goruchwylio paratoadau ar gyfer digwyddiadau sydd i ddod.
Yn y gorffennol, cynGemau'r Gymanwlad 1998, dim ond rôl seremonïol oedd gan yr Arlywydd ac ers hynny mae wedi ymgymryd â rôl prif arweinydd Ffederasiwn Gemau'r Gymanwlad, gan fod ganddo swyddogaethau tebyg i lywydd y Pwyllgor Olympaidd Rhyngwladol. Yr arlywydd presennol yw Louise Martin o'rAlban, hi yw'r fenyw gyntaf i ddal y swydd.[8]