Defynnog

Eglwys Sant Cynog, Defynnog.
Math	pentref
Enwyd ar ôl	Cynog Ferthyr
Daearyddiaeth
Sir	Maescar
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	51.9°N 3.6°W
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	James Evans (Ceidwadwyr)
AS/au y DU	David Chadwick (Democratiaid Rhyddfrydol)
[golygwch ar Wicidata]

Pentref bychan yngnghymunedMaescar,Powys,Cymru, ywDefynnog.^[1] Saif yn ardalBrycheiniog yn ne'r sir, fymryn i'r de oBontsenni ar groesffordd lle mae'rA4067 oYstradgynlais yn cwrdd â'rA4215. I'r de-orllewin ceirY Gaer, sefcaer Rufeinig.^[2]

I'r de o'r pentref ceir yFforest Fawr, sy'n ffurfio rhan ganologParc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog. I'r dwyrain o'r pentref ceir bryn 400 metr Cefn Llechid. Maeafon Senni yn llifo trwy'r pentref ar ei ffordd i aberu ynafon Wysg ger Pontsenni.

Cynrychiolir yr ardal hon ynSenedd Cymru ganJames Evans (Ceidwadwyr)^[3] ac ynSenedd y DU ganDavid Chadwick (Democratiaid Rhyddfrydol).^[4]

Gwenllian Morgan (neu ar lafar Miss Philip Morgan) (9 Ebrill 1852 - 7 Tachwedd 1939) oedd y ferch gyntaf yng Nghymru i gael ei gwneud yn Faer (neu'n Faeres). Roedd yn hynafieithydd a chyhoeddodd lyfrau am ei hardal.

Cysegrir eglwys yplwyf iSantCynog, un o feibionBrychan, breninTeyrnas Brycheiniog ac mae'r adeilad wedi'i chofrestru'n Radd 1 gan Cadw.^[5] Dethlidgwylmabsant Cynog yr eilfed ddydd Iau o fis Hydref. Ceir colofn o garreg yn yllan aChroes Geltaidd ar ei phen; ceir olion arysgrgifLadin acOgam arni ond mae'n anarllenadwy bellach. CyfarfuDaniel Rowland aHowel Harris am y tro cyntaf yn yr eglwys hon yn1737.

Yn 1836 cysegrwyd eglwys arall ym mhlwyf Defynnog iCallwen.^[6]

Ceir carreg gydag arysgrif Ladin o5g neu6g yn nhŵr yr eglwys. Arni nodir naill ai:

RVGMIATIO/FI0LI VENDONI

neu

D?0RVGNIATO/FI/LI VENDONI

"Carreg Rugniato, mab Vendonus".

Fe'i gosodwyd yn y mur yn y14g a'i symud i gyntedd yr egwlys yn lled ddiweddar - gan ei gosod mewn concrid!

Ceir ym mynwent Eglwys Sant Cynog hen ywen y credir ei bod oddeutu 5,000 o flynyddoedd oed. Mae'n 60 troedfedd o led ac wedi hollti'n ddwy: y naill yn 40 tr a'r llall yn 20 tr. Yn ei bon, ceir 120 modrwy ym mhob modfedd! Ar ei heithaf, mae coron y goeden yn 60 tr mewn diametr.^[7]

• Maescar
• Pentrefi Powys
• Llefydd o fewn Etholaeth Aberhonddu, Maesyfed a Chwm Tawe (y DU)

• Tudalennau gyda meysydd deublyg yn y Nodion
• Webarchive template wayback links
• Erthyglau sy'n defnyddio Nodyn Gwybodlen lle Wicidata
• Pages using the Kartographer extension