 | |
| Enghraifft o: | rhanbarth  |
|---|---|
 | |
| Rhanbarth | Schleswig-Holstein |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
MaeDe Schleswig (Daneg:Sydslesvig;Almaeneg:Landesteil Schleswig,Südschleswig, mewn lleferydd llafar yn aml dim ondSchleswig) yn diriogaeth ar benrhynJylland sydd bellach yn rhan o'r Almaen ac yn gorwedd rhwng yrEider yn y de aFjord Flensburg yn y gogledd.[1] a'r ffin Daneg-Almaeneg. Roedd yn hanesyddol yn rhan oDugaeth Schleswig. Mae'n rhan odalaith (Land) AlmaenigSchleswig-Holstein. Dyma, yn hanesyddol, oedd rhan ddeuheuol Dugaeth Schleswig.[2] Dinas fwyaf y rhanbarth ywFlensburg ("Flensborg" yn Daneg). Ar yr arfordir gorllewinol maeNordfriesland, ar yr arfordir dwyreiniol Angeln (Angel) a Schwansen (Svans).
Roedd y tiriogaeth yn perthyn i ddugaeth Sønderjylland Goron Denmarc nes iPrwsia acAwstria ddatgan rhyfel ar Ddenmarc yn 1864. Roedd Denmarc eisiau rhoi talaithHolsten oedd yn siarad Almaeneg i ffwrdd a gosod y ffin newydd wrth yr afon fechan Ejderen. Daeth canghellor PrwsiaOtto von Bismarck i’r casgliad bod hyn yn cyfiawnhau rhyfel, a hyd yn oed ei gyhoeddi’n “ryfel sanctaidd”. Trodd hefyd at Ymerawdwr Awstria,Franz Joseph I, Ymerawdwr Awstria am gymorth. Roedd rhyfel tebyg yn 1848 wedi mynd yn wael i'r Prwsiaid. Gydag arfau modern Prwsia a chymorth yr Awstriaid a'r Cadfridog Moltke, cafodd byddin Denmarc ei dinistrio neu ei gorfodi i encilio afreolus. Yna symudwyd y ffin rhwng Prwsia a Denmarc o'rElbe i fyny ynJutland i gilfach Kongeåen.
Ar ôl yRhyfel Byd Cyntaf, penderfynodd dau refferendwm ar ffin newydd.[3][4] Dychwelodd y rhan ogleddol i Ddenmarc fel Nordslesvig (Gogledd Slesvig). Ond arhosodd y rhan ganol a deheuol, gan gynnwys unig ddinas Schleswig, Flensburg, yn yr hyn a ddaeth yn ddwylo'r Almaen ers uno'r Almaen. Yn Nenmarc, achosodd colli Flensborg argyfwng gwleidyddol, yPåskekrisen neu 'Argyfwng y Pasg', fel y digwyddodd yn ystod Pasg 1920.[5][6]
| Parth | o blaid Denmarc | qo blaid yr Almaen | ||
| Pleidlais | Caran | Pleidlais | Canran | |
| I | 75.431 | 74,9 | 25.329 | 25,1 |
| II | 12.800 | 19,8 | 51.742 | 80,2 |
| Cyfanswm | 88.231 | 53,4 | 77.071 | 46,6 |
Ar ôl yrAil Ryfel Byd arhosodd yr ardal yn diriogaeth yr Almaen a, gyda Holstein, ffurfiodddalaith Almaenig newyddSchleswig-Holstein fel rhan oWeriniaeth Ffederal yr Almaen (Gorllewin yr Almaen) yn 1948.
Bellach, ceir lleiafrif sy'n siaradDaneg gyda thua 50,000 o aelodau yn byw yn Sydslesvig heddiw. Mae gan y lleiafrif eu hysgolion eu hunain, llyfrgelloedd, eglwysi ac ati. Maent yn siarad ffurf ar wahân o Riksdansk a elwir yn Sydslesvigsk. Mae rhai yn dal i siarad yr hen dafodiaith De Jylland. Mae ganddyn nhw hefyd eu papur newydd eu hunain,Flensborg Avis, ac mae gan dîmpêl fas sy'n chwarae yng nghyfres pêl fas Denmarc gae hyfforddi ar Mikkelberg gerHusum. Cynrychiolir y gymuned Daneg ganSydslesvigsk Forening a sefydlwyd yn wreiddiol wedi'rRhyfel Byd Cyntaf ac yna dan ei henw bresennol wedi'rAil Ryfel Byd.
Yn ogystal â lleiafrif Daneg ei hiaith ceir hefyd iaith (neu dafodiaith) Gogledd Ffrisieg yn y gorllewin.[7] Mae Daneg a Gogledd Ffrisieg yn ieithoedd lleiafrifol swyddogol.
Un nodwedd hynod o'r dalaith yw plaid yw Cymdeithas Pleidleiswyr De Schleswig (Almaeneg:Südschleswigscher Wählerverband;SSW,Daneg:Sydslesvigsk Vælgerforening;SSV) ar gyfer lleiafrif cenedlaethol Daneg a Gogledd Ffrisieg yn Ne Schleswig, nid yw'r SSW yn ddarostyngedig i'r gofyniad cyffredinol o basio trothwy pleidlais o 5% i ennill seddi cymesurol naill ai yn senedd y dalaith (Landtag) na senedd ffederal yr Almaen (Bundestag).[8] Yn etholiad talaith 2022, derbyniodd y SSW 5.7% o'r pleidleisiau a phedair sedd. Yn etholiadau ffederal 2021, safodd y SSW mewn etholiad ffederal am y tro cyntaf ers 1961; rhoddodd y canlyniad terfynol swyddogol un sedd iddynt, gan wneud Stefan Seidler yn Aelod Seneddol, yr aelod cyntaf o'i fath ers etholiadau ffederal 1953.[9]
