| Senedd Cymru Welsh Parliament | |
|---|---|
| Y Chweched Senedd | |
 | |
| Gwybodaeth gyffredinol | |
| Math | Unsiambraeth |
| Arweinyddiaeth | |
| Y Llywydd | Elin Jones,Plaid Cymru |
| Y Dirprwy Lywydd | David Rees,Llafur |
| Y Trefnydd | Jane Hutt,Llafur |
| Prif Weinidog Cymru | Vaughan Gething,Llafur |
| Arweinyddion yr Wrthbleidiau | Andrew R. T. Davies (Ceidwadwyr),Rhun ap Iorwerth (Plaid Cymru),Jane Dodds (Democratiaid Rhyddfrydol) |
| Y Clerc | Manon Antoniazzi |
| Cyfansoddiad | |
| Aelodau | 60 |
 | |
| Grwpiau gwleidyddol | Llywodraeth (30)
Gwrthbleidiau (30)
|
| Pwyllgorau |
|
| Etholiadau | |
| Etholiad diwethaf | 6 Mai 2021 |
| Etholiad nesaf | 7 Mai 2026 |
| Man cyfarfod | |
 | |
| Y Senedd,Bae Caerdydd | |
| Gwefan | |
| senedd.cymru | |
| Mae'r erthygl hon yn rhan o'r gyfres: |
 |
Cymru o fewny DU Cymru o fewnyr UE Gweithgarwch gwleidyddol |
 | Mae ganWicidestun destun sy'n berthnasol i'r erthygl hon: |
Senedd Cymru (Saesneg:Welsh Parliament) neu'rSenedd yw'r corff datganoledig sy'n cael ei ethol yn ddemocrataidd i drafod polisïau ac sy'n cymeradwyodeddfwriaeth sy'n ymwneud âChymru. Rhan o'i waith yw dwynLlywodraeth Cymru i gyfrif.[1] Rhwng Mai 1999 a Mai 2020, enw'r sefydliad oeddCynulliad Cenedlaethol Cymru (Saesneg:National Assembly for Wales).[2][3] Sefydlwyd y Cynulliad ym1999 ar ôl cynnalrefferendwm ym1997.
Ceir 60 o aelodau, neu 'Aelodau o'r Senedd' (AS) a etholir (ers 2011) am dymor o bum mlynedd; mae 40 ohonynt yn cynrychioli etholaeth ddaearyddol ac 20 yn cael eu hethol dan drefn cynrychiolaeth gyfrannoldull D'Hondt dros y pum etholaeth ranbarthol yng Nghymru. Mae'r Senedd yn gweithredu systemun siambr, hynny yw, nid oes 'ail siambr' iddeddfwrfa Cymru.
Ffurfiwyd y Cynulliad Cenedlaethol yn dilynDeddf Llywodraeth Cymru 1998, a oedd yn ymateb iRefferendwm datganoli i Gymru, 1997.[4] Mae'r Senedd a Llywodraeth Cymru yn ddau gorff ar wahân - yr un fath â Senedd y Deyrnas Unedig a Llywodraeth y Deyrnas Unedig. Y corff democrataidd sy'n cynrychioli buddiannau Cymru a'i phobl, sy'n llunio cyfreithiau Cymru ac sy'n gwneud Llywodraeth Cymru'n atebol yw Senedd Cymru.[5]
Yr enw ar gorff corfforaethol Senedd Cymru ywComisiwn y Senedd.
Mae aelodau yn cael eu hethol am dymor penodedig. Pedair blynedd oedd y tymor gwreiddiol, ond yn sgil deddfwriaeth yn San Steffan i greu Seneddau o 5 mlynedd ymestynnwyd cyfnod y Senedd i bum mlynedd. Cynhaliwydetholiadau ym1999,2003,2007,2011,2016 a2021. Cynhelir is-etholiadau os oes sedd etholaeth leol o'r Senedd yn dod yn wag, ond os oes gwagle ar y rhestr ranbarthol bydd pleidiau gwleidyddol yn enwebu'r unigolyn nesaf ar y rhestr i ymuno â'r Senedd.
Ar 27 Tachwedd 2019 pasiwyd deddf, sef yDdeddf Senedd ac Etholiadau, i roi'r bleidlais i bobl 16 oed, yn dechrau oetholiadau Senedd 2021. Yn ogystal, cafodd preswylwyr o dramor sy'n byw yng Nghymru hawl i bleidleisio. Adeg y bleidlais ar y ddeddf, roedd 41 o 60 aelod o blaid y newid gyda Llafur a Phlaid Cymru o blaid a'r Ceidwadwyr a Phlaid Brexit yn erbyn. Roedd y ddeddf hefyd yn rhoi enw newydd dwyieithog i'r Cynulliad fel yr oedd, sef Senedd Cymru a Welsh Parliament, er gwaethaf ymgyrchu i gael enw uniaith Gymraeg ar y sefydliad. Yn ymarferol, er bod enw dwyieithog ar y sefydliad, tueddir i'w alw'nSenedd yn y ddwy iaith.
Ym Mai 2024, pleidleisiodd y Senedd dros gynyddu nifer yr aelidau o 60 i 96, gyda chefnogaeth Llafur a Phlaid Cymru. O 2026 ymlaen, fe fydd etholiadau Seneddol yn cael eu cynnal bob pedair blynedd yn hytrach na phob chwe blynedd.[6]
GwelerPwerau Senedd Cymru am ragor o fanylion.
Cafodd grymoedd i basiomesurau deddfwriaethol o fewn meysydd penodol eu rhoi ar ddechrau'r Trydydd Cynulliad ym Mai 2007 danDdeddf Llywodraeth Cymru 2006.
Ar 3 Mawrth 2011, cynhaliwydrefferendwm i benderfynu a ddylai'r Cynulliad gael y pŵer i lunio ei ddeddfau ei hun. Pleidleisiodd pobl Cymru o blaid y cynnig. Ers 2017, defnyddir model cadw pwerau yn ôl, ac mae gan y Senedd yr hawl i ddeddfu mewn unrhyw faes sydd heb ei eithrio.
| Plaid | Etholiad 2021 | Presennol | |
| Llafur | 30 | 30 | |
| Ceidwadwyr | 16 | 16 | |
| Plaid Cymru | 13 | 13 | |
| Democratiaid Rhyddfrydol | 1 | 1 | |
| Seddi eu hangenar gyfer mwyafrif un plaid | 1 | 1 | |
| Mwyafrif y Llywodraeth | 0 | 0 | |
| Plaid | Etholiad 2016 | Yn union cyn etholiad 2021 | |
| Llafur | 29 | 29 | |
| Ceidwadwyr | 12 | 10 | |
| Plaid Cymru | 12 | 10 | |
| UKIP | 7 | 1 | |
| Democratiaid Rhyddfrydol | 1 | 1 | |
| Propel | 0 | 1 | |
| Plaid Diddymu Cynulliad Cymru | 0 | 2 | |
| Annibynnol[nodyn 1] | 0 | 6 | |
| Seddi eu hangenar gyfer mwyafrif un plaid | 2 | 0 | |
| Mwyafrif y Llywodraeth[nodyn 2] | 0 | 2 | |
| Plaid | Mai 2011 | |
|---|---|---|
| Llafur | 30 | |
| Y Ceidwadwyr | 14 | |
| Plaid Cymru | 11 | |
| Y Democratiaid Rhyddfrydol | 5 | |
| Annibynnol | 0 | |
| |||||
| Refferenda | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Cyrff datganoledig | |||||
| Commisiynau |
| ||||
| Deddfwriaeth datganoli | |||||
| Pwyllgorau | |||||
| Adranau Llywodraeth y DU yng Nghymru | |||||
| Cyllid | |||||
| Datganoli pellach | |||||
| Hanes | |||||
| Systemau amgen | |||||
