| Enghraifft o: | cydadran neu elfen fiolegol, dosbarth o endidau anatomegol  |
|---|---|
| Math | endid anatomegol arbennig |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Maecwtigl (ll. cwtiglau[1]), neucuticula, yn unrhyw un o amrywiaeth o orchuddion cryf ond hyblyg, allanol organeb, sy'n ei amddiffyn. Ceir gwahanol fathau o gwtiglau i'w cael gyda rhai nad ydynt yn homologaidd, a cheir gwahaniaethau yn eu tarddiad, eu strwythur, eu swyddogaeth, a'u cyfansoddiad cemegol.
Mewnanatomeg ddynol, gall "cwtigl" gyfeirio at sawl strwythur, ond fe'i defnyddir yn gyffredinol a hyd yn oed gan weithwyr meddygol proffesiynol wrth siarad â chleifion i gyfeirio at yr haen drwchus o groen o amgylch ewinedd y bysedd a'r bodiau traed (yreponychium). Caiff ei ddefnyddio i gyfeirio at yr haen arwynebol o gelloedd sy'n gorchuddio'r siafftgwallt (cuticula pili) sy'n cloi'r gwallt yn eiffoligl, ac sy'n cynnwys celloedd marw.[2] Gellir ei ddefnyddio hefyd fel cyfystyr ar gyfer yr epidermis, sef haen allanol y croen.
Mewnsŵoleg, mae'rcwtigl neu'r cwtigwla infertebrataidd yn adeiledd aml-haenog y tu allan i epidermis llawer o infertebratau, yn enwedigllyngyr acarthropodau, lle mae'n ffurfioallsgerbwd.
Prif gydrannau strwythurol y cwtigl nematod ywproteinau, colagenau traws-gysylltiedig iawn a phroteinau anhydawdd arbenigol a elwir yn "cuticlins", ynghyd â glycoproteinau alipidau.[3]
Prif gydran strwythurol cwtigl arthropod ywcitin,polysacarid sy'n cynnwys unedau N- acetylglucosamine, ynghyd â phroteinau a lipidau. Mae'r proteinau a'r citin wedi'u croesgysylltu. Daw'r anhyblygedd o'r mathau o broteinau a maint y citin. Credir bod y celloedd epidermaidd yn cynhyrchu protein a hefyd yn monitro amseriad a maint y protein i'w ymgorffori yn y cwtigl.[4]
Mewnbotaneg, maecwtiglau planhigion yn orchuddion amddiffynnol, hydroffobig,cwyraidd a gynhyrchir gan gelloedd epidermaidd megis dail, egin ifanc a holl organau planhigion awyr eraill. Mae cwtiglau yn lleihau'rbroses o golli dŵr ac yn lleihau mynediadpathogenau yn effeithiol oherwydd eu secretiad cwyraidd. Prif gydrannau strwythurol cwtiglau planhigion yw'r cwtiglaupolymerau unigryw neu'r cwtan, wedi'u trwytho âchwyr. Mae cwtiglau planhigion yn gweithredu fel rhwystrau rhag athreiddio dŵr ac mae'r ddau yn atal arwynebau planhigion rhag mynd yn wlyb ac yn helpu i atal planhigion rhag sychu. Mae gan blanhigion seroffytig felcacti gwtiglau trwchus iawn i'w helpu i oroesi mewn cynefinoedd sych. Mae gan blanhigion sy'n byw o fewn cyrraedd ewyn tonnau'r môr hefyd gwtiglau mwy trwchus sy'n eu hamddiffyn rhag effeithiau gwenwynighalen.
Mae "cwtigl" yn derm a ddefnyddir ar gyfer haen allanolmadarchen (ymeinwe basidiocarp). Efallai y byddai'r term amgen "pileipellis",Lladin am "groen y cap" (sy'n golygu "madarchen"[5]) yn derm gwell. Dyma'r rhan o'r fadarchen sy'n cael ei blicio a'i daflu cyn ei goginio.
