Y fwyaf o ynysoeddGwlad Groeg (3220 milltir sgwar) ac un oBeriffereiau Groeg ywCreta (Groeg:Κρήτη,Kríti). Saif yr ynys tua 160 km i'r de o dir mawr Groeg. Roedd y boblogaeth yn 650,000 yn2005;Heraklion yw'r brifddinas.
Ynys Creta yng Ngwlad Groeg
Creta oedd safle'r gwareiddiad hynaf yn Ewrop, y gwareiddiadMinoaidd, o tua 2600 CC. hyd 1400 CC.. Mae llawr o hanesion am gyfnod cynnar Creta wedi eu trosglwyddo trwy fytholeg Groeg, er enghraifft y chwedlau am y BreninMinos,Theseus a'rMinotaur; a'r stori amDaedalus acIcarus.
Concrwyd Creta gan yrYmerodraeth Rufeinig yn 69 CC., a daeth dinasGortyn yn brifddinas talaith Rufeinig oedd weithiau'n cynnwys Cyrenaica yn ogystal â Chreta. Yn ddiweddarach cipiwyd yr ynys gan yr Arabiaid yn824. Adennillwyd Creta i'rYmerodraeth Fysantaidd ganNicephorus Phocas yn 960. Yn 1204 meddiannwyd yr ynys ganFenis yn stod y Bedwaredd Groesgad, a bu yn eu meddiant hwy hyd nes daeth yn rhan o'rYmerodraeth Ottoman yn 1669.
Ynys fynyddig yw Creta. Y copa uchaf ywPsiloritis neu Fynydd Ida, 2,456 m (8,057 troedfedd) o uchder.
