Movatterモバイル変換

Caergybi

Oddi ar Wicipedia

Caergybi
Daearyddiaeth

Math	tref

Poblogaeth	12,084
Sir	Cymuned Caergybi, Ynys Môn
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	53.32°N 4.63°W
Cod OS	SH2482
Cod post	LL65
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	Rhun ap Iorwerth (Plaid Cymru)
AS/au y DU	Llinos Medi (Plaid Cymru)

Statws treftadaeth	Henebion Cenedlaethol Cymru
Manylion
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Tref achymuned ynYnys Môn ydyCaergybi ( ynganiad ) (Saesneg:Holyhead). Saif ar ochr orllewinolYnys Gybi ar lanBae Caergybi, sy'n fraich oFôr Iwerddon. Mae'r dref ynborthladd mawr: mae sawlfferi yn teithio rhwng Caergybi aDulyn ac ynIwerddon. Dyma'r dref fwyaf yn Ynys Môn efo poblogaeth o 13,659 yn ôl y cyfrifiad diwethaf nôl y 2011.

MaeLlwybr Arfordirol Ynys Môn yn cychwyn ac yn gorffen yn y dref. Mae yna bont droed fodern yn cysylltu'r porthladd gyda'r gyda'r dref. Mae yna lawer o fwytai fel Standing Stones,KFC,McDonalds, a Jambos Chinese. Yn ogystal, mae yno lawer o siopau felTesco, Poundland, Wilkos, Pets at Home, New Look a Cancer Research wedi'u lleoli yn y dref.

Hanes

[golygu |golygu cod]

Mae olion yn dyddio o 2000 CC ar gopa Caer y Twr gyda nifer oGytiau Gwyddelod ar y llethrau deheuol. Mae'n amlwg bod masnach aur abwyaill cerrig rhwng Prydain ac Iwerddon.

Roeddcaer Rufeinig Caer Gybi ar y safle yma o ddiwedd y 3g. Bellach, mae eglwys y plwyf a'i mynwent ar safle'r gaer, ond mae'r muriau'n dal i sefyll hyd at uchder o bedair medr. Cafodd yr eglwys ei adeiladu yn yr 1960au. Credir bod y gaer yma at ddefnydd llynges Rufeinig. Ym muchedd SantCybi mae cyfeiriad at freninGwynedd,Maelgwn Gwynedd, yn rhoi'r tir yma iddo i adeiladu mynachlog.

Cryfhaodd y ffordd bost a adeiladwyd ganThomas Telford oLundain safle Caergybi fel y porthladd yr anfonwyd y Post Brenhinol ohono i Ddulyn ac oddi yno ar goets fawr y Post. Daw’r A5 i ben yn Admiralty Arch (1822–24), a ddyluniwyd gan Thomas Harrison i goffau ymweliad gan yBrenin Siôr IV ym 1821 ar y ffordd i Iwerddon ac mae’n nodi anterth gweithrediadau coetsis Irish Mail. Mae Ynys Gybi a Môn yn cael eu gwahanu gan yCulfor Cymyran a arferai gael ei chroesi ar yBontrhydybont; a elwid felly, oherwydd bod y bont 4 milltir (6 cilometr) o Gaergybi ar yr hen dyrpeg.

Adeiladau a chofadeiladau

[golygu |golygu cod]

Cofeb Ryfel Caergybi
Admiralty Arch
Morglawdd Caergybi yw’r hiraf yn y DU ac fe’i hadeiladwyd i greu harbwr diogel i longau a ddaliwyd mewn dyfroedd stormus ar eu ffordd iLerpwl a phorthladdoedd diwydiannolSwydd Gaerhirfryn. Mae treftadaeth fôr Caergybi yn cael ei chofio mewn amgueddfa forwrol. Adeiladwyd rhwng 1845 – 73 yn defnyddio cerrig o chwareli Caergybi aMoelfre.)

Goleudai

[golygu |golygu cod]

Ar benMynydd Twr adeiladodd y Rhufeiniaid ygoleudy cyntaf yn yr ardal. Heddiw, nid oes ond y seiliau i'w gweld. Mae goleudai newydd yn gweithio arYnys Lawd (wrth y mynydd), trwyn y morglawdd (yn y porthladd),Ynys Halen (yn y porthladd) acYnysoedd y Moelrhoniaid yn bellach allan yn y môr, i'r gogledd.

Eisteddfod Genedlaethol

[golygu |golygu cod]

CynhaliwydEisteddfod Genedlaethol yng Nghaergybi ym1927.

Cofeb 'Y Jigs Up'

[golygu |golygu cod]

Mae'r gofeb hon yn coffau'r awyrenwyr Americanaidd a fu farw ar ôl i'w hawyren fynd i drafferthion gerllaw yma yn yr Ail Ryfel Byd.^[1]

Dadorchuddiwyd y gofeb yn 1993 gan Iredell Hutton oOgledd Carolina. Ef oedd cynnwr cefn rheolaidd Y Jigs Up. Roedd y criw arferol wedi newid i awyren wahanol ar 22 Rhagfyr 1944. Mae gweddillion yr awyren yn Lle Gwarchodedig. Daethpwyd o hyd i ddau o’r llafnau gwthio o wely’r môr yn 1992. Mae un wedi’i harddangos ar y gofeb (sy’n cynnwys enw’r peilot). Mae'r llall yn amgueddfa filwrolFort Fisher, Gogledd Carolina.

Pobol Nodedig

[golygu |golygu cod]

Chwaraeon

[golygu |golygu cod]

Donough O'Brien (1879–1953)cricedwr Gwyddelig a aned yng Nghymru.
Ray Williams (ganwyd 1959) yn enillydd medal aur codi pwysau yngNgemau'r Gymanwlad
Tony Roberts (ganwyd 1969) yn bêl-droediwr rhyngwladol Cymreig
Gareth Evans (ganed 1986), codwr pwysau, enillydd medal aur y Gymanwlad a chystadleuyddGemau Olympaidd yr Haf 2012 yn byw yn y dref.
Alex Lynch (ganwyd yn 1995) pêl-droediwr proffesiynol, a addysgwyd ynYsgol Uwchradd Caergybi

Maes Iechyd

[golygu |golygu cod]

Lillie Goodisson (1859 –1947) arloeswr ym maes iechyd gwenerol a chynllunio teuluol ynNe Cymru Newydd

Cyfrifiad 2011

[golygu |golygu cod]

Yngnghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:^[2]^[3]^[4]^[5]

Cyfrifiad 2011

Poblogaeth cymuned Caergybi (pob oed) (11,431)			100%
Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Caergybi) (4,614)			42.2%
:Y ganran drwy Gymru			19%
Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Caergybi) (8547)			74.8%
:Y ganran drwy Gymru			73%
Y nifer mewn gwaith rhwng 16 a 74 oed(Caergybi) (2,280)			43.9%
:Y ganran drwy Gymru			67.1%

Cludiant

[golygu |golygu cod]

Caergybi yw man cychwynRheilffordd Arfordir Gogledd Cymru, sy'n ei chysylltu âCrewe.

Mae cwmnïau fferi yn rhedeg gwasanaethau rheolaidd rhwng Caergybi aDulyn aDún Laoghaire ynIwerddon. Ceir nifer o fysus yn rhedeg yn ardal Caergybi sy'n ei chysylltu â llefydd eraill ar yr ynys. Y pwysicaf yw'r gwasanaethau iFangor aLlangefni. Mae'rA55 yn dechrau yn y dref. Fel yrE22 Ewropeaidd mae'n cysylltu Caergybi agEkaterinburg ynRwsia.