 | |
| Enghraifft o: | brwydr  |
|---|---|
| Dyddiad | 577 |
| Rhan o | anheddiad Anglo-Sacsonaidd |
| Lleoliad | Dyrham |
 | |
Brwydr dynghedfennol a ymladdwyd yn ne-orllewinPrydain rhwngBrythoniaid y Gorllewin a'rEingl-Sacsoniaid oWessex yn y flwyddyn577 oeddBrwydr Dyrham (hefydBrwydr Deorham). Cytunir yn gyffredinol maiDyrham (Hen Saesneg:Deorham) yn neSwydd Gaerloyw, ym mryniau'rCotswold fymryn i'r gogledd o ddinasCaerfaddon oedd safle'r frwydr, ond erys peth ansicrwydd am hynny. Gan mai cyfeiriad moel yngNghronicl yr Eingl-Sacsoniaid yw ein hunig ffynhonnell, does dim manylion am y frwydr ei hun ar gael.
Enillwyd y frwydr gan ySacsoniaid, ac aethant ymlaen i oresgyn a meddiannuCirencester,Caerloyw, aChaerfaddon, un o ganolfannau crefyddol pwysicaf y Brythoniaid. Lladdwyd hefyd tri o frenhinoedd Brythonig.[1] Mae tystiolaetharchaeolegol yn dangos fod y dinasoedd hyn a'r cyffiniau yn gymharol lewyrchus yn y cyfnod yma, ac felly roedd y golled yn un sylweddol i'r Brythoniaid.
Mae'n frwydr arwyddocaol hefyd yng nghyd-destunhanes Cymru. Fel y torroddBrwydr Caer yn nes ymlaen y cysylltiad ar dir rhwng Cymru a'rHen Ogledd, torrodd Brwydr Dyrham y cysylltiad ar dir rhwng Brythoniaid Cymru a'u cymdogion yn y de-orllewin (Gwlad yr Haf,Dyfnaint aChernyw). Er hynny, mae'n bwysig nodi na chafodd y Sacsoniaid yr ardal gyfan yn eu meddiant ar ôl y frwydr. Daliodd rhannau o Swydd Gaerloyw eu tir am beth amser ac arosodd y rhan fwyaf o Wlad yr Haf yn nwylo'r Brythoniaid am genhedlaeth neu ddwy wedyn. Bu brenin Brythonig ar deyrnas Dyfnaint hyd 710 a brenin Brythonig ar Gernyw hyd at 878.[1]
Cyfeirir ati yn aml fel trobwynt yn hanes yr iaithGymraeg hefyd, gan y tybir fod y gwahaniaethau rhwngHen Gymraeg aBrythoneg y de-orllewin (a gynrychiolir ganGernyweg heddiw) wedi cynyddu ar ôl hynny. Ac eto ceir digon o dystiolaeth fod cysylltiadau yn parhau drosFôr Hafren er gwaethaf hynny.