Gwlad ynNe Asia ywBangladesh (Bengaleg:বাংলাদেশ[1]) yn swyddogolGweriniaeth Pobl Bangladesh. Hi yw'rwythfed wlad fwyaf poblog yn y byd, gyda'i phoblogaeth yn fwy na 163 miliwn mewn ardal o 148,560 km sg (57,360 mill sg), gan ei gwneud yn un o'r gwledyddmwyaf poblog yn y byd. Mae Bangladesh yn rhannu ffiniau tir agIndia i'r gorllewin, i'r gogledd, a'r dwyrain,Myanmar i'r de-ddwyrain, aBae Bengal i'r de. Mae Coridor Siliguri yn ei gwahanu odrwchblewyn oddi wrth Nepal a Bhutan, ac oTsieina gandalaith Indiaidd Sikkim yn y gogledd. Canolbwynt economaidd, gwleidyddol a diwylliannol y genedl ywDhaka, y brifddinas a'r ddinas fwyaf.Chittagong, y porthladd mwyaf yw'r ddinas ail-fwyaf.
Mae Bangladesh yn ffurfio rhan fwyaf a dwyreiniol o ranbarthBengal.[2] Yn ôl y testunau hynafol Indiaidd,Rāmāyana aMahābhārata, roeddTeyrnas Vanga yn bwer llyngesol cryf. Yng nghyfnodau hynafol a chlasurolisgyfandir India, roedd y diriogaeth yn gartref i lawer o dywysogaethau, gan gynnwys yPundra,Gangaridai, Gauda, Samatata, a Harikela . Roedd hefyd yn dalaith Mauryaidd o dan deyrnasiadAshoka. Roedd y tywysogaethau yn nodedig am eu masnach dramor, cysylltiadau â'r bydRhufeinig, allforiomwslin mân asidan i'r Dwyrain Canol, a lledaenu athroniaeth a chelf iDde-ddwyrain Asia.Ymerodraeth Gupta, Ymerodraeth Pala, llinach Chandra, a llinach Sena oedd y teyrnasoedd Bengali cyn-Islamaidd olaf.Cyflwynwyd Islam yn ystod yr Ymerodraeth Pala, trwy fasnach gyda’rCaliffiaeth Abbāsid,[3] ond yn dilyn concwest y Ghurid dan arweiniad Bakhtiyār Khaljī, sefydlu Swltaniaeth Delhi a phregethuShah Jalāl yn y gogledd-ddwyrain, ymledodd ar draws y rhanbarth gyfan. Yn 1576, atodwyd y Swltaniaeth Bengal iYmerodraeth Mughal, ond dim ond am gyfnod byr iawn, a chafodd ei rheoli gan yrYmerodraeth Sūr.
Fe wnaethMughal Bengal, a oedd yn werth 12% oGynnyrch Mewnwladol Crynswth y byd (diwedd yr17g), chwifio'r Proto-ddiwydiannu, dangos arwyddion ochwyldro diwydiannol posib,[4][5] sefydlu cysylltiadau âChwmni India'r Dwyrain aVereenigde Oost-Indische Compagnie, a daeth hefyd yn sail y Rhyfel Eingl-Mughal. Yn dilyn marwolaeth yr Ymerawdwr Aurangzēb Ālamgir a'r Llywodraethwr Shāista Khān yn gynnar yn y1700au, daeth y rhanbarth yn wladwriaeth lled-annibynnol o dan Nawabs Bengal. Gorchfygwyd Sirāj ud-Daulah, Nawab olaf Bengal, gan yr English East India Company ymMrwydr Plassey ym 1757 a daeth y wlad gyfan o dan reolaeth y Cwmni erbyn 1793.[6]
Ar ôl i Arlywyddiaeth Prydain yn Bengal wanhau, sefydlwyd ffiniau'r Bangladesh fodern gydarhaniad Bengal yn Awst 1947 yr un pryd â rhaniad India, pan ddaeth y rhanbarth yn Ddwyrain Pacistan fel rhan oDominiwn Pacistan.[7] Yn ddiweddarach, cododd yr awydd am annibyniaeth a daeth cynnydd yn y mudiad o blaid democratiaeth, cenedlaetholdeb ahunanbenderfyniad Bengal, gan arwain at y Rhyfel dros Annibyniaeth Bangladesh ac a arweiniodd at ymddangosiad Bangladesh fel cenedl sofran ac annibynnol ym 1971.
Mae'r Bengaliaid yn ffurfio 98% o gyfanswm poblogaeth Bangladesh. Ceir yno boblogaeth Fwslimaidd fawr sy'n ei gwneud ywlad gyda'r mwyafrif o Fwslimiaid trydydd-fwyaf.[8] Mae'r cyfansoddiad yn datgan bod Bangladesh yn wladwriaeth seciwlar, wrth sefydlu Islam fel crefydd wladol.[9] Rhennir y wlad yn wyth rhanbarth gweinyddol a 64 rhanbarth. Er bod y wlad yn parhau i wynebu sawl argyfwng: ffoaduriaid Rohingya,[10] llygredd ariannol,[11] aceffeithiau andwyol newid hinsawdd,[12] Bangladesh yw un o economïau'r byd sy'n tyfu ac yn dod i'r amlwg, ac mae hefyd yn un o'r un ar deg gwlad nesaf, sydd â chyfradd twf CMC go iawn gyflymaf drwy Asia.[13] Economi Bangladeshaidd yw'r 39ain fwyaf yn y byd yn ôl CMC enwol, a'r 29ain-fwyaf gan PPP.
Gellir olrhain etymoleg yr enwBangladesh (Gwlad Bengal) i ddechrau'r20g, pan daeth caneuon gwladgarol Bengali, felNamo Namo Namo Bangladesh Momo ganKazi Nazrul Islam acAaji Bangladesher Hridoy ganRabindranath Tagore yn boblogaidd.[14] Yn aml, ysgrifennwyd yr enwBangladesh fel dau air,Bangla Desh, yn y gorffennol. Gan ddechrau yn y1950au, defnyddiodd cenedlaetholwyr Bengali y term mewn ralïau gwleidyddol yn Nwyrain Pacistan.
Mae'r termBangla yn enw brodorol o bwys ar gyfer rhanbarthBengal a'riaith Bengaleg. Mae'r ddau ohonyn nhw'n deillio oBangālah, sef y gairPerseg am y rhanbarth. Cyn y chwyldro Mwslemaidd, nid oedd unrhyw diriogaeth unedol o'r enw hwn gan fod y rhanbarth wedi'i rannu'n nifer o adrannau daer-wleidyddol yn lle hynny. Yr amlycaf o'r rhain oeddVanga (ycredir bod Bangalah yn ddiweddarach yn deillio ohoni) yn y de,Rarh yn y gorllewin, Pundravardhana a Varendra yn y gogledd, a Samatata a Harikela yn y dwyrain. Ystyrir bod tir Vanga (merchgô mewn Bengaleg) wedi tarddu o enw dyn a oedd wedi ymgartrefu yn yr ardal. Yn ôl haneswyr Mwslimaidd a Christnogol cynnar, gwladychwyd yr ardal gyntaf ganBang, mab Hind a oedd yn fab iHam (mab Noa).[15][16][17] Mae'rMahabharata, y Purana a'r Harivamsha yn nodi mai Vanga oedd sylfaenyddTeyrnas Vanga a'i fod yn un o feibion mabwysiedig y Brenin Vali. Yn ddiweddarach daeth tir Vanga i gael ei adnabod fel Vangāla (Bôngal ) ac mae ei gyfeiriad cynharaf ym mhlatiau Nesari (805 CE) o Govinda III sy'n adrodd am y brenin Dharmapala. Mae cofnodion Rajendra Chola I o linach Chola, a oresgynnodd Bengal yn yr11g, yn crybwyll Govindachandra fel rheolwr Vangaladesa (sy'n gydnaws â Sansgrit â'r gair Bangladesh, a oedd yn hanesyddol yn gyfystyr â Bengal).[18][19] Enillodd y term statws swyddogol yn ystod Sultaniaeth Bengal yn y14g.[20][21] Cyhoeddodd Shamsuddin Ilyas Shah ei hun fel y "Shah Bangala" cyntaf ym 1342.[20] Daeth y gairBangla yn enw mwyaf cyffredin ar y rhanbarth yn ystod y cyfnod Islamaidd. Cyfeiriodd y Portiwgaliaid at y rhanbarth felBengala yn yr16g.[22]
Mae'r ôl-ddodiad Indo-AryanDesh yn deillio o'r gairSansgritdeśha, sy'n golygu "tir" neu "wlad". Felly, mae'r enwBangladesh yn golygu "Gwlad Bengal" neu "Dir Bengal".[23]
Mae Bangladesh yn wlad fach ffrwythlon ynNe Asia sydd wedi'i lleoli arFae Bengal. Mae wedi ei hamgylchynu bron yn gyfan gwbl ganIndia gyfagos - ac mae'n rhannu ffin fach âMyanmar i'r de-ddwyrain, er ei bod yn agos iawn atNepal,Bhutan aTsieina. Mae'r wlad wedi'i rhannu'n dair rhanbarth. Mae'r rhan fwyaf o'r wlad yn cael ei dominyddu ganDdelta'r Ganga - ardal hynod o ffrwythlon, a delta afon fwya'r byd.[24] Mae rhannau gogledd-orllewin a chanol y wlad yn cael eu ffurfio gan y Madhupur a llwyfandir Barind. Mae'r gogledd-ddwyrain a'r de-ddwyrain yn gartref i fyniau o elltydd bytholwyrdd.
Ffurfir delta'r Ganga gan gydlifiad y Ganga (enw lleol Padma neuPôdda ), yBrahmaputra, ac afon Meghna a'u llednentydd priodol. Mae'r Ganga yn uno â'r Jamuna (prif sianel y Brahmaputra) ac yn ddiweddarach mae'n ymuno â'r Meghna, gan lifo i Fae Bengal o'r diwedd. Gelwir Bangladesh yn "Wlad yr Afonydd";[25] gan ei bod yn gartref i dros 57 o afonydd trawsffiniol. Fodd bynnag, mae hyn yn golygu bod datrys materiondŵr yn gymhleth yn wleidyddol, yn y rhan fwyaf o achosion, gan fod ydŵr lan yrafon yn mynd drwy India.[26]
Mae Bangladesh yn dir gwastad ffrwythlon cyfoethog yn bennaf. Mae'r rhan fwyaf ohono yn llai na 12 metr (39 tr) uwch lefel y môr, ac amcangyfrifir y byddai tua 10% o'i dir dan ddŵr pe bai lefel y môr yn codi 1 fetr (3,3 tr).[27] Gorchuddir 17% o'r wlad gan goedwigoedd, ac mae systemau bryniau yn gorchuddio 12%. Mae gwlyptiroedd gwair y wlad o arwyddocâd i wyddoniaeth yramgylchedd fyd-eang.
Gyda drychiad o 1,064 m (3,491 tr) y mynydd Saka Haphong (a elwir hefyd yn Mowdok Mual) ger y ffin âMyanmar, mae'n debygol, yw copa uchaf Bangladesh.[28] Fodd bynnag, nid yw'n cael ei gydnabod gan bawb fel pwynt ucha'r wlad, ac mae'r mwyafrif o ffynonellau'n rhoi'r anrhydedd i fynydd Keokradong.[29]
A clickable map of Bangladesh exhibiting its divisions.
Rhennir Bangladesh yn wyth adran weinyddol,[30][31][32] pob un wedi'i enwi ar ôl eu pencadlys rhanbarthol priodol: Barisal (Barishal yn swyddogol[33]), Chittagong (Chattogram[33] yn swyddogol), Dhaka, Khulna, Mymensingh, Rajshahi, Rangpur, a Sylhet.
Mae is-adrannau wedi'u hisrannu'n ardaloedd (zila). Mae 64 o ardaloedd yn Bangladesh, pob un wedi'i hisrannu ymhellach ynupazila (isranbarthau) neuthana. Mae'r ardal ym mhob gorsaf heddlu, ac eithrio'r rhai mewn ardaloedd metropolitan, wedi'i rhannu'n sawlundeb, gyda phob undeb yn cynnwys nifer o bentrefi. Yn yr ardaloedd metropolitan, mae gorsafoedd heddlu wedi'u rhannu'n wardiau, sydd wedi'u rhannu ymhellach ynmahallas .
Nid oes unrhyw swyddogion etholedig ar y lefelau adrannol nac ardal, ac mae'r weinyddiaeth yn cynnwys swyddogion y llywodraeth yn unig. Cynhelir etholiadau uniongyrchol ym mhob undeb (neu ward) ar gyfer cadeirydd a nifer o aelodau. Ym 1997, pasiwyd deddf seneddol i gadw tair sedd (allan o 12) ym mhob undeb ar gyfer ymgeiswyr benywaidd.[34]
Dosbarthu hinsawdd Köppen-Geiger Bangladesh[36]Llifogydd ar ôl seiclon Bangladesh 1991, a laddodd tua 140,000 o bobl.
Eistedda Bangladesh yn gyfforddus drosDrofan Cancr; mae hinsawdd Bangladesh yn drofannol gyda gaeaf mwyn rhwng Hydref a Mawrth, a haf poeth, llaith rhwng Mawrth a Mehefin. Nid yw'r wlad erioed wedi cofnodi tymheredd aer o dan 0 °C (32 °F), gyda'r record o dymheredd isel yn 1.1 °C (34.0 °F) yn ninas gogledd-orllewinDinajpur ar 3 Chwefror 1905.[37] Mae tymor cynnes a llaith ymonsŵn yn para rhwng Mehefin a Hydref ac yn cyflenwi'r rhan fwyaf o lawiad y wlad.
Mae trychinebau naturiol megisllifogydd,seiclonau trofannol,corwyntoedd, a llanw uchel bron yn flynyddol,[38] ynghyd ag effeithiaudatgoedwigo, diraddio pridd acerydiad eithriadol. Roedd seiclonau 1970 a 1991 yn arbennig o ddinistriol, gyda'r olaf yn lladd tua 140,000 o bobl.
Ym mis Medi 1998, gwelodd Bangladeshy llifogydd mwyaf difrifol yn hanes y byd modern. Gorlifodd y Brahmaputra, y Ganga a'r Meghna gan chwalu 300,000 o dai, 9,700 m o ffordd a 2,700 o argloddiau. Boddwyd 1,000 o bobl a gwnaed 30 miliwn yn ddigartref. I bob pwrpas, roedd dwy ran o dair o'r wlad o dan ddŵr. Priodolwyd difrifoldeb y llifogydd i:
* lawogydd monsŵn anarferol o uchel,
*ar yr un pryd cafwyd cymaint o ddŵr-tawdd o'rHimalaya, a
*thorri coed ar gyfer coed tân - ar lefel enfawr (a fyddai wedi angori'r dŵr glaw).[39]
O ganlyniad i amrywiol fentrau ar lefel ryngwladol a chenedlaethol o ran lleihau risg trychinebau, mae tollau dynol a difrod economaidd o lifogydd a seiclonau wedi gostwng dros y blynyddoedd.[40] Cafwyd llifogydd tebyg ledled y wlad eto yn 2007, trychineb a adawodd 5 miliwn o bobl yn ddigartref, a thua 500 yn farw.[41]
Cydnabyddir bod Bangladesh yn un o'r gwledydd sydd fwyaf agored i newid yn yr hinsawdd.[42][43] Dros gyfnod o ganrif, mae 508 o seiclonau wedi effeithio ar ranbarth Bae Bengal, y credir bod 17% ohonynt wedi effeithio ar Bangladesh.[44] Disgwylir i beryglon naturiol sy'n dod o or-lawiad cynyddol, lefelau'r môr yn codi, a seiclonau trofannol gynyddu wrth i'r hinsawdd newid, pob un yn effeithio'n ddifrifol aramaethyddiaeth, diogelwch dŵr a bwyd, iechyd pobl a lloches.[45] Er mwyn mynd i’r afael â’r bygythiad o gynnydd ynlefel y môr yn Bangladesh, lansiwyd Cynllun Delta Bangladesh 2100.[46][47]
Teigr Bengal, yr anifail cenedlaethol, yn y Sundarbans
Cadarnhaodd Bangladesh Gonfensiwn Rio ar Amrywiaeth Fiolegol ar 3 Mai 1994.[48] Erbyn 2014, roedd y wlad ar fin adolygu ei Strategaeth Bioamrywiaeth Genedlaethol a'i Chynllun Gweithredu .[48]
Mae Bangladesh wedi'i lleoli yn y parth Indomalayaidd, ac mae'n gorwedd o fewn pedwar eco-ranbarth daearol:
Coedwigoedd collddail llaith Gwastadedd y Ganga Isaf,
Mangrofau Sundarbans.[49] Mae ei ecoleg yn cynnwys morlin hir, nifer o afonydd a llednentydd, llynnoedd,gwlyptiroedd, coedwigoedd bythwyrdd, coedwigoedd lled-fythwyrdd, bryniau coediog, coedwigoedd collddail llaith, coedwigoedd cors dŵr-croyw a thir gwastad gyda glaswellt tal. Mae Gwastadedd Bangladesh yn enwog am eibridd llifwaddodol ffrwythlon cyfoethog. Mae llystyfiant ledled y wlad, gyda phentrefi yn aml wedi'u claddu mewn llwyni omango, jackfruit,bambŵ, cnau betel,cnau coco aphalmwydd datus. Mae gan y wlad hyd at 6000 o rywogaethau o blanhigion, gan gynnwys 5000 o blanhigion blodeuol gwahanol.[50] Mae lilïau dŵr a lotysau dŵr yn tyfu yn ystod tymor y monsŵn.a cheir yma 50 o warchodfeydd bywyd gwyllt, sef yr ardaloedd gwarchodedig.
Protestiadau Shahbag 2013 yn mynnu’r gosb eithaf ar gyfer troseddwyr rhyfel rhyfel 1971
Mae rhestr o hawliau sylfaenol wedi'i hymgorffori yng nghyfansoddiad y wlad. Dylanwadwyd ar ddrafftiwr y cyfansoddiad ym 1972, sef y Dr. Kamal Hossain, ganDdatganiad Cyffredinol o Hawliau Dynol .[51] Mae Bangladesh hefyd yn cydnabod ytrydydd rhyw.[52] Fodd bynnag, maeCyfunrywioldeb wedi'i wahardd gan adran 377 o'r cod troseddol, a gellir cosbi person hoyw gydag charchar am oes.[53][54]
Mae gweithredu barnwrol yn aml wedi cadarnhau hawliau dynol. Yn y1970au, annilysodd barnwyr ddaliadau dan Ddeddf Pwerau Arbennig, 1974 trwy achosion felAruna Sen v.Llywodraeth Bangladesh acAbdul Latif Mirza v.Llywodraeth Bangladesh . Yn 2008, fe wnaeth y Goruchaf Lys baratoi'r ffordd ar gyfer dinasyddiaeth i'r Pacistaniaid a Adawyd, tua 300,000 o bobl heb wladwriaeth.[55] Er gwaethaf y ffaith nad oedd wedi llofnodi Confensiwn Ffoaduriaid y Cenhedloedd Unedig, mae Bangladesh wedi derbyn ffoaduriaid Rohingya ers 1978 ac mae'r wlad bellach yn gartref i filiwn o ffoaduriaid. Mae Bangladesh yn aelod gweithgar o'r Sefydliad Llafur Rhyngwladol (ILO) ers 1972. Cadarnhaodd 33 o gonfensiynau ILO, gan gynnwys y saith confensiwn ILO sylfaenol[56], yCyfamod Rhyngwladol ar Hawliau Sifil a Gwleidyddol a'r Cyfamod Rhyngwladol ar Hawliau Economaidd, Cymdeithasol a Diwylliannol.[57][58] Yn 2018, daeth Bangladesh o dan feirniadaeth llym am ei Deddf Diogelwch Digidol gormesol a oedd yn bygwth yrhyddid i lefaru. Cafodd y ffotonewyddiadurwr Shahidul Alam ei garcharu a'i arteithio am feirniadu'r llywodraeth.[59] Cafodd Alam sylw yn cylchgrawnTime Person of the Year yn 2018.
Mae llywodraethau olynol a'u lluoedd diogelwch wedi gwthio egwyddorion cyfansoddiadol i'r pen, ac wedi cael eu cyhuddo o gam-drinhawliau dynol. Mae Bangladesh wedi'i rhestru'n "rhannol rydd" yn adroddiadRhyddid yn y Byd Freedom House,[60] ond caiff gwasg y wlad ei restru fel "heb fod yn rhydd".[61]
Bangladesh oedd y drydedd wlad fwyaf heddychlon yn Ne Asia ym Mynegai Heddwch Byd-eang 2015.[62]
Mae asiantaethau gorfodaeth cyfraith Bangladeshaidd, gan gynnwys Bataliwn Gweithredu Cyflym(yn y llun), wedi’u cyhuddo o gam-drin hawliau dynol
Yn ôl y Comisiwn Hawliau Dynol Cenedlaethol, mae 70% o droseddau honedig hawliau dynol yn cael eu cyflawni gan asiantaethau gorfodaeth cyfreithlon.[63] Ymhlith y rhai a dargedwyd y maeMuhammad Yunus, enillyddGwobr Heddwch Nobel a'r Grameen Bank, blogwyr seciwlar a phapurau newydd annibynnol, pro-wrthblaid a rhwydweithiau teledu. Mae'r Cenhedloedd Unedig yn poeni am "fesurau sy'n cyfyngu ar ryddid mynegiant a hawliau democrataidd".[64]
Roedd gan Bangladesh gapasiti trydanol o 20,000 megawat yn 2018, gan gyrraedd 23,548 MW yn 2020.[65][66] Mae tua 56 y cant o ynni masnachol y wlad yn cael ei gynhyrchu gan nwy naturiol, ac yna olew,ynni dŵr a glo. Mae Bangladesh wedi bwriadu mewnforio ynni dŵr o Bhutan a Nepal.[67] Yn 2020 roedd gorsaf ynni niwclear yn cael ei hadeiladu gyda chefnogaeth Rwsia ym mhrosiect Offer Pŵer Niwclear Ruppur gorsaf a fydd yn ychwanegu 2,160 MW pan fydd yn gwbl weithredol.[68] Bangladesh yw'r pumed wlad ledled y byd yn nifer y swyddi gwyrddynni adnewyddadwy, ac maepaneli solar yn cael eu defnyddio fwyfwy i bweru ardaloedd gwledig trefol ac oddi ar y grid.[69]
Yn 2018, llwyth tâl cyntaf roced Bloc 5 Falcon 9SpaceX oedd lloeren Bangabandhu-1 a adeiladwyd gan Thales Alenia Space
Mae Cyngor Ymchwil Gwyddonol a Diwydiannol Bangladesh, a sefydlwyd ym 1973, yn olrhain ei wreiddiau i Labordai Rhanbarthol Dwyrain Pacistan a sefydlwyd yn Dhaka (1955), Rajshahi (1965) a Chittagong (1967). Sefydlwyd asiantaeth ofod Bangladesh, SPARRSO, ym 1983 gyda chymorth yr Unol Daleithiau.[70] Lansiwyd lloeren gyfathrebu gyntaf y wlad, Bangabandhu-1, o'r Unol Daleithiau yn 2018.[71] Mae Comisiwn Ynni Atomig Bangladesh yn gweithredu adweithydd ymchwil TRIGA yn ei ganolfanynni atomig yn Savar.[72] Yn 2015, roedd Bangladesh y 26ed cyrchfan gontract allanol TG fyd-eang.[73]
Mae amcangyfrifon o boblogaeth Bangladeshaidd yn amrywio, ond mae data'r Cenhedloedd Unedig yn awgrymu 161,376,708 (162.9 miliwn) yn 2017.[9] Amcangyfrifodd cyfrifiad 2011 142.3 miliwn,[74] llawer llai nag amcangyfrifon 2007-2010 o boblogaeth Bangladesh (150-1,700) miliwn). Bangladesh ywwythfed genedl fwyaf poblog y byd a'r wlad fawr fwyaf poblog yn y byd, gan ddod yn 7fed yn nwysedd y boblogaeth hyd yn oed pan gynhwysir gwledydd bach a dinas-wladwriaethau.[75]
Roedd cyfradd twf poblogaeth y wlad ymhlith yr uchaf yn y byd yn y 1960au a'r 1970au, pan dyfodd ei phoblogaeth o 65 i 110 miliwn. Drwy rreoli genedigaeth yn yr1980au, dechreuodd cyfradd twf Bangladesh arafu. Mae cyfanswm ei gyfradd ffrwythlondeb bellach yn 2.05,[76] sy'n is na chyfradd India (2.58) a Phacistan (3.07). Mae'r boblogaeth yn gymharol ifanc, gyda 34 y cant yn 15 oed neu'n iau a phump y cant yn 65 neu'n hŷn. Amcangyfrifwyd bod disgwyliad oes adeg genedigaeth yn 72.49 mlynedd yn 2016.[31] Yn ôl Banc y Byd, yn 2016, mae 14.8% o'r wlad yn byw o dan y llinell dlodi ryngwladol ar lai na $1.90 y dydd.[77][78]
Mae Bengalisiaid yn 98% o'r boblogaeth.[79] O'r Bengaliiaid, Mwslemiaid yw'r mwyafrif, ac yna Hindwiaid, Cristnogion a Bwdistiaid.
↑Zafarullah, Habib; Siddiquee, Noore Alam (1 December 2001). "Dissecting Public Sector Corruption in Bangladesh: Issues and Problems of Control" (yn en). Public Organization Review1 (4): 465–486. doi:10.1023/A:1013740000213. ISSN1566-7170.
↑Keay, John (2000).India: A History. Atlantic Monthly Press. t. 220.ISBN978-0-87113-800-2.In C1020 ... launched Rajendra's great northern escapade ... peoples he defeated have been tentatively identified ... 'Vangala-desa where the rain water never stopped' sounds like a fair description of Bengal in the monsoon.
↑Sen, Sailendra Nath (1999) [First published 1988].Ancient Indian History and Civilization. New Age International. t. 281.ISBN978-81-224-1198-0.
↑Alexander, David E. (1999) [1993]. "The Third World".Natural Disasters. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers. t. 532.ISBN978-0-412-04751-0.
↑Haggett, Peter (2002) [2002]. "The Indian Subcontinent".Encyclopedia of World Geography. New York: Marshall Cavendish. tt. 2, 634.ISBN978-0-7614-7308-4.OCLC46578454.
Dynodirgwlad anghydnabyddedig neu a gydnabyddir yn rhannol ganlythrennau italig. 1 Cydnabyddir ganDwrci yn unig. 2 Gyda'r mwyafrif o'i thir ynAffrica. 3 YnNe Orllewin Asia yn gyfan gwbwl, ond ystyrir yn rhan oEwrop am resymau hanesyddol, gwleidyddol, ac/neu diwylliannol. 4 Yn rhannol neu ddim o gwbwl yn Ewrop, yn dibynnu ar ddiffiniadau'r ffiniau rhwng Ewrop ac Asia. 5 Ystyrid weithiau yn rhan oOceania. 6 Gyda lleiafrif o'i thir yn Asia. 7 Ystyrid ynysforSocotra yn rhan o Affrica. 8 Gweinyddir gan Weriniaeth Pobl Tsieina. 9 Nid yn llwyr annibynnol.
.jpg)
.jpg)