 | |
 | |
| Enghraifft o: | sianel deledu  |
|---|---|
| Iaith | Gaeleg |
| Dechrau/Sefydlu | 19 Medi 2008 |
| Perchennog | BBC,MG Alba |
| Pencadlys | BBC Pacific Quay |
| Gwefan | https://www.bbc.co.uk/alba |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
MaeBBC Alba yn sianel deledu darlledu gyhoeddus rad-i-awyrGaeleg sy’n eiddo ar y cyd i’rBBC acMG Alba. Lansiwyd y sianel ar19 Medi2008 ac mae ar yr awyr am hyd at saith awr y dydd. "Alba", yn amlwg, yw'r enw Gaeleg aryr Alban. Mae'r orsaf yn unigryw gan mai hi yw'r sianel gyntaf i gael ei darparu o dan drwydded BBC gan bartneriaeth a hi hefyd oedd y sianel aml-genre gyntaf i ddod yn gyfan gwbl o'r Alban gyda bron pob un o'i rhaglenni'n cael eu gwneud ynyr Alban.[1][2][3]
O 2012 ymlaen, roedd 637,000 o oedolion dros 16 oed yn yr Alban yn gwylio'r sianel bob wythnos.[4]
Yn 2007, agoroddYmddiriedolaeth y BBC ymgynghoriad ar wasanaeth digidol Gaeleg mewn partneriaeth â Gaelic Media Service. Yn dilyn ymgynghoriad Ymddiriedolaeth y BBC ym mis Tachwedd 2007, argymhellodd Cyngor Cynulleidfa’r Alban eu cefnogaeth i greu’r gwasanaeth ar 7 Rhagfyr 2007, gan nodi y dylai’r Ymddiriedolaeth fynd ar drywydd cludo’r gwasanaeth ar deledu daearol digidol a bod y rhaglennu “parth Gaeleg” presennol arBBC Scotland aros ar ôl y lansiad.[5][6] Ar 28 Ionawr 2008, rhoddodd Ymddiriedolaeth y BBC sêl bendith i sianel Aeleg.
Dechreuodd y sianel ddarlledu ar loeren am 9:00pm ar 19 Medi 2008 gyda fideo lansio yn cynnwys fersiwn newydd o gânRunrig,Alba. Darlledwyd wedyn ceilidh oAn t-Eilean Sgitheanach a drama gomediEilbheas (Elvis). Cyd-ddarlledwyd y noson lansio ar BBC Two Scotland rhwng 9:00pm a 10:30pm a chynhaliwyd digwyddiad lansio ynAmgueddfa Genedlaethol yr Alban, a recordiwyd gan wasanaeth newyddion y sianelAn Là ("Y Dydd").
Darlledir BBC Alba am hyd at saith awr y dydd yn yDeyrnas Unedig ar lwyfannaulloeren Sky a Freesat, y darparwr cebl Virgin Media ac ar y darparwr daearol digidol Freeview yn yr Alban yn unig. Pan na fydd rhaglenni teledu yn cael eu darlledu ar y sianel, bydd BBC Alba yn cyd-ddarlledu gwasanaeth radio Gaeleg y BBC,BBC Radio nan Gàidheal yn ystod y dydd. Ar ôl hanner nos (1.00am ar nos Sadwrn) mae'r gwasnaeth radio Gaeleg yma yn cyd-ddarlleduBBC Radio Scotland am weddill y nos.
Mae cyflwyniad dilyniant a rheolaeth sianeli BBC Alba wedi'i leoli ynSteòrnabhagh, tra bod y gwasanaethau newyddion wedi'u lleoli ynInverness.[7]
Ariennir y sianel o gyllideb BBC Scotland a chan MG Alba, sydd ei hun yn cael ei hariannu gan lywodraeth yr Alban a llywodraeth y DU. Yn 2011/12 gwariodd y BBC £8 miliwn ar y sianel, a defnyddiwyd £5 miliwn ohono ar gyfer rhaglenni.[8] Mae MG Alba yn gwario’r rhan fwyaf o’i gyllideb (£12.4 miliwn yn 2008/09) ar y Gwasanaeth Digidol Gaeleg.
Mae'r allbwn ar y sianel yn cynnwys newyddion, materion cyfoes, chwaraeon, drama, rhaglenni dogfen, adloniant, addysg, crefydd a rhaglenni plant, a ddarlledir fel arfer rhwng 5.00pm a hanner nos. Mae BBC Alba yn canolbwyntio ar bedair camp:pêl-droed,rygbi,camanachd (shinty),[9] achwrlo (sy'n boblogaidd iawn yn yr Alban).[10]
Mae rhaglenni plant yn cael eu dangos am ddwy awr bob diwrnod o'r wythnos, rhwng 17:00 a 19:00. Gan ddechrau yn 2018, roedd menter ailfrandio gyda'r awr gyntaf yn cael ei chyflwyno fel 'CBeebies Alba' a'r ail awr fel 'CBBC Alba'. Dyma fersiynau Gaeleg yr Alban o sianeli CBBC a CBeebies.
Mae rhaglen newyddion, An Là, yn cael ei darlledu bob nos drwy'r wythnos, fel arfer yn ei slot rheolaidd o 8:00pm. Mae nos Sadwrn yn cynnwys darllediadau wythnosol o gêm ddethol ynUwch Gynghrair yr Alban a chaiff gemau eu dangos yn rheolaidd o Uwch Gynghrair Merched yr Alban a gemau cyfeillgar a chystadleuol tîm pêl-droed cenedlaethol merched yr Alban.
Yn 2024 datgelodd y sianel y bydd cyfres ddrama 4 pennod 60 munud o hyd,An t-Eilean (Yr Ynys), yn cael ei darlledu ar y sianel yn 2025 gyda'r bwriad i'w gwerthu i gynulleidfa fyd-eang. Crëwyd y gyfres gan Nicholas Osborne a'i gyd-ysgrifennu gan Patsi Mackenzie, gyda Tom Sullivan yn gyfarwyddwr - hon fydd y gyfres ddrama Aeleg fwyaf ac amlycaf yn hanes y sianel. Wedi'i gosod ynYnysoedd Allanol Heledd, mae'n stori drosedd. Pan ddarganfyddir eu mam wedi’i llofruddio yng nghastell y teulu, mae pedwar o blant sy’n oedolion yn dychwelyd i ynys eu geni yn yr Alban wrth i’w tad gael ei holi ynglŷn â’i marwolaeth.[11]
Mae'r gymuned Aeleg, gan gynnwys yr awduron Aonghas MacNeacail,[12] Angus Peter Campbell,[13] Lisa Storey[13] a'r cerddor Allan MacDonald, wedi beirniadu diffygisdeitlau Gaeleg, a'r pwyslais ar Cyfweliadau ac adroddiadau Saesneg yng nghynnwys y sianel i oedolion.[14] Dywedodd gwasanaeth newyddion Gaeleg y BBC fod awduron ac awduron wedi sefydlu ymgyrch, GAIDHLIG.TV, i gynyddu cynnwys Gaeleg ar BBC Alba. Cafodd y penderfyniad i gyflwyno 'cyfleusterau botwm coch' i alluogi gwylwyr i newid i sylwebaeth chwaraeon Saesneg, a gyhoeddwyd gyntaf ym mis Awst 2014 ar gyfer rygbi a'r gyfres Guinness Pro12, ei feirniadu'n hallt gan y gymuned Aeleg.[15] Yn sgil y feirniadaeth, cyhoeddodd MG Alba'n gyhoeddus yn yWest Highland Free Press na fyddai'r 'opsiwn botwm coch' ar gyfer sylwebaeth Saesneg yn ehangu i chwaraeon neu rannau eraill o'r sianel.[16]
Rhwng ei lansiad ym mis Medi 2008 a dechrau 2010, collodd sianel BBC Alba draean o’i gwylwyr, ond mae nifer ei gwylwyr yn parhau i fod bum gwaith yn fwy na maint y gymuned llafar Gaeleg yn yr Alban (ychydig dros 58,000[17]). Mae'r hanesydd Michael Fry wedi dadlau mai dim ond ar gyfer y darllediadau pêl-droed y mae llawer o'i gwylwyr yn ei wylio, oherwydd "does dim angen Gaeleg i wylio pêl-droed", a bod y sianel yn "twyllo" fel hyn.[18] Mae’r model, fodd bynnag, yn gyffredin ac yn fwriadol fel y mae ar sianeli cyffelyb fel y sianel WyddelegTG4, y darlledwr BasgegEITB neuS4C. Yn Ewrop, nid elw masnachol yw prif genhadaeth y sianeli hyn, ond hyrwyddo'r ieithoedd cynhenid.
Mewn erthygl arblog 'Draig Wen' yn 2010 gwnaeth yr awdur gymhariaeth gyda chyllidebS4C ac un BBC Alba oedd newydd gychwyn. Gan nodi bod cyllideb BBC Alba o £20 miliwn yn fechan ond yn cynhyrchu rhaglenni "iawn" a bod cyllideb S4C (ar y pryd) yn £100 miliwn dywedodd, "... beth am GADW y 100 miliwn (cyllideb S4C) a chreu ail sianel BBC cymru gyda 20 miliwn o'r arian i gystadlu yn y Gymraeg yn erbyn S4C - felly dewis o raglenni. A phob rhaglen ar gael ar CLIC neu BBC watch it again drwy'r byd ac am ddim."[19]
