Coedwig aeddfed yn NenmarcMeithrinfa Planeta Verde Reforestación yn Vichada,Colombia
Plannu coed gyda'r nod o sefydlu coedwig ywailgoedwigo neuailfforestu[1][2] neu goedwigo. Mewn achosion lle na fu coedwig erioed (ar raddfa ddynol) neu lle na fu un ers amser maith, rydym yn sôn amgoedwigo (Saesneg: "afforestate").[3] Nid yw adfywio coedwigoedd digymell yn cael ei ystyried yn ailgoedwigo.
Coedwigaeth yw'r astudiaeth a'r arfer o reoli planhigfeydd fel adnoddau naturiol adnewyddadwy; mae'n perthyn yn agos i goedwigaeth. Mae ailgoedwigo yn cael ei ysgogi'n gyffredinol gan yr economi, yr angen am bren neu'r awydd i adfer y dirwedd ac, yn fwy diweddar, gan gapasiti amsugnocarbon (CO₂) gan goedwigoedd. Un o swyddogaethau pwysig ailgoedwigo coedwigoedd fu gwarchod basnau dalgylch ycronfeydd dŵr er mwyn osgoi eu clogio'n gyflym oherwydd dyfodiad pridd a gynhyrchir ganerydiad.
Yn ól Partneriaethau Natur Lleol Cymru, ceir "10 rheol aur" ar gyfer plannu coed wrth ailgoedwigo.[4]
Diogelu’r goedwig bresennol yn gyntaf - Mae coedwigoedd sydd wedi’u hen sefydlu yn cynnwys natur fwy cyfoethog ac maent yn llawer gwell na choedwigoedd newydd o ran amsugno CO2 oherwydd eu strwythur gymhleth a’u gwydnwch i dân a llifogydd. Gall unrhyw ecosystem mewn coedwig gymryd dros 100 mlynedd i adfywio.
Cydweithio - Mae’r adroddiad yn pwysleisio’r angen i ‘gynnwys pob rhanddeiliad ac i wneud pobl leol yn rhan annatod o’r prosiect’.
Anelu at gynyddu adferiad bioamrywiaeth i’r eithaf er mwyn diwallu amrywiaeth o nodau - MaeSenedd Cymru newydd ddatgan argyfwng natur ac mae awdurdodau lleol wedi adleisio hyn. Mae’n hanfodol ein bod ni’n sicrhau bod unrhyw weithgarwch plannu coed yn gwella cynefinoedd naturiol Cymru.
Dewis ardaloedd addas ar gyfer ailgoedwigo - Y peth cyntaf i'w wneud yw adfer coedwigoedd presennol. Y peth gorau nesaf y gallwn yw plannu ar dir â choed lle y mae’rcoetir wedi dirywio. Mae angen osgoi plannu ar dirweddau naturiol presennol (glaswelltiroedd,gwlyptiroedd ac ati) oherwydd bydd y rhain eisoes yn casglucarbon a siŵr o fod mwy o garbon nag y gallai coed newydd.
Defnyddio adfywio naturiol lle bynnag y bo modd - Yn aml, mae’n well i natur ymdrin â’r sefyllfa nag i ni ddechrau palu. Nid ar gyfer cynefinoedd yr ardaloedd ond hefyd ar gyfer yr hinsawdd. Mae’r adroddiad yn nodi, ‘Mae posibilrwydd bod dal a storio carbon mewn ardaloedd a adfywiwyd yn naturiol yn 40 gwaith yn fwy na mewn planhigfeydd.’ Fodd bynnag, mae’r adfywio’n dibynnu ar ffactorau eraill megis agosrwydd at goedwig naturiol a gwlypter yr hinsawdd. Os yw’r rhain yn cael eu bodloni, gadewch iddo dyfu.
Dewis rhywogaethau sy’n cynyddu bioamrywiaeth i’r eithaf - Sicrhau ystyried pa rywogaethau i’w plannu er mwyn helpu i greu cynefin coetir bywiog. Plannwch gasgliad o rywogaethau er mwyn annogbioamrywiaeth gan flaenoriaethu rhywogaethau cynhenid ac eithrio rhywogaethau anfrodorol. Un o brif fuddion bioamrywiaeth yw bydd yn cynyddu dwysedd y coetir oherwydd amrywiaeth mwy cyfoethog o heuwyr hadau.
Defnyddio deunydd planhigion gwydn - Os yw coedwig i ffynnu mae angen iddo fod mor amrywiol â phosibl o ran geneteg. Mae arfer da yn cynnwys casglu hadau gan o leiaf 50 o goed unigol ar draws y boblogaeth rhieni lawn.
Cynllunio o flaen llaw ar gyfer seilwaith, capasiti, a chyflenwad hadau - Bodolaargyfwng hinsawdd oherwydd nad oedd dynol ryw wedi cynllunio tua’r dyfodol. Mae meithrinfeydd coed a chanolfannau tarddiad hadau yn sicrhau nad oes gennym ni goetiroedd ar gyfer heddiw yn unig ond bydden nhw yma am flynyddoedd i ddod.
Dysgu trwy wneud - Arfer gorau yw cynnal cynllun treialu bach cyn ymrwymo i blannu neu i adfywio coetir enfawr. Os ydych chi’n adfywio ar hen blot byddai hefyd yn syniad da i chi siarad â grwpiau cymunedol a fydd yn cofio’r goedwig yn ei hoes blaenorol.
Gwneud iddo dalu - Cyfeiria rhan hon yr adroddiad yn fwy at ardaloedd o fforestydd glaw trofannol y byddant, fel arall, yn dir amaeth – yr angen i sicrhau bod eu hincwm yn cynhyrchu mwy nag y byddai perchennog y tir yn ei ennill fel arall.
Mewn achos plannu mewn gwlad ddatblygiedig gall ‘talu’ hefyd olygu roi rhywbeth i’r gymuned – cyfle i ddysgu am fyd natur, blino’r plant, neu ardal heddychlon i ddal eich anadl. Trwy hwyluso’r cyfleoedd hyn cymaint â phosibl rydyn ni’n gwella ein coetir.
Rhaid i'r ailboblogi gymryd i ystyriaeth hinsawdd yr ardal sydd i'w hailboblogi, yn enwedig y natur a maint y glaw, y tymheredd a'r gwyntoedd. Rhaid ystyried hefyd agweddau megis y math o bridd, yr adwaith asid neu sylfaenol sy'n cyflyru'r rhywogaethau o blanhigion y gellir eu mewnblannu.
Mewn ardaloedd gweddol sych neu lled-gras (semi-arid), neu gyda thymhorau cyferbyniol (hafau sych), os yw'r coed yn cael eu plannu'n rhy drwchus a gyda thyfiant cyflym (poplys,ewcalyptws er enghraifft), yn eu cyfnod twf cyntaf gall y tyfiant gyfyngu'n rhannol ar lifogydd ac erydiad, ond bydd hefyd yn defnyddio ac yn anweddu llawer iawn o ddŵr gan amddifadu cyrsiau dŵr rhan o'r dŵr er bod y coed hefyd yn storio dŵr diolch i'w gwreiddiau.
Mae ailgoedwigo a gofal coedwigoedd yn gyffredinol wedi bod yn arfer hen iawn. Arferai'rSwmeriaid ond torri coedwigoeddcedrwydd yn y tymor mwyaf addas ar gyfer y coed (gaeaf) yn unig. Yn hen oesTsieina hefyd, yn ystod llinach Han, cymerwyd gofal o goedwigaeth. Yn ycanol oesoedd, roedd angen hawlenni i hela yn y goedwig a oedd dan reolaeth uchelwyr a brenhinoedd. Fodd bynnag, cwynodd y Brenin Alfonso X o Castile yn ysgrifenedig am sefyllfa ddrwg y coedwigoedd yn ei deyrnas. Yn yr 16g, gweithredwyd arferion coedwigaeth yn eang yn Ewrop (wladwriaethau'r Almaen) aJapan.[5] Yn nodweddiadol, rhannwyd y goedwig yn adrannau penodol a'i mapio, cynlluniwyd echdynnu pren o ran adfywio.
Yn Lloegr hyrwyddwyd yr arferiad o sefydlu planhigfeydd coed ganJohn Evelyn; Yn Ffrainc , plannodd gweinidogLouis XIV,Jean-Baptiste Colbert goedderw yn Tronçais ar gyfer dyfodol llongau prenllynges Ffrainc a gynlluniwyd ar gyfer canol y 19g, ond fel y sylwodd Fernand Braudel Colbert ddwy ganrif yn ddiweddarach, roedd wedi darparu popeth ac eithrio'rinjan stêm.[6] Sefydlwyd ysgolion coedwigaeth o 1825; y rhan fwyaf yn yr Almaen a Ffrainc.
Cafodd cyfreithiau coedwigaeth yng Ngorllewin Ewrop eu deddfu eisoes yn ystod yr 20g mewn ymateb i bolisïau cadwraeth a’r cynnydd yng ngallu technolegol cwmnïau pren.
Map o safleoeddCoedwig Genedlaethol i Gymru gyda nifero ohonynt yn enghreifftiau o ailgoedwigo i rhyw raddau neu gilydd
Ceir hanes o ailgoedwigo bwriadus yng Nghymru sy'n estyn nól i gefnogi llueodd arfog Prydain a'rLlynges Frenhinol. Yn sgil yRhyfel Byd Cyntaf planwyd coewigoedd er mwyn cefnogi'r ymgyrch filwrol esgorodd hyn ar yGomisiwn Coedwigaeth Cymru. Bu hefyd gwrthwynebiad i'r ailgoedwigo yma gan iddo amddifadu ffermwyr o dir amaethyddol. Cafwyd hefyd gwrthwynebiad moesol a chenedlaethol a welir mewn cerddi.
Cynllun Plant! Mae Plant! yn gynllun a sefydlwyd ganLlywodraeth Cymru yn 2008. Ar gyfer pob plentyn a aned neu a fabwysiadwyd yng Nghymru, plannir coeden yn ddathliad, gan greu coetiroedd newydd ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol ledled Cymru. Ers 2014, mae’r cynllun Plant! wedi ymrwymo i blannu coeden ychwanegol ynWganda ar gyfer pob coeden a blannir yma yng Nghymru. Fel rhan o’n prosiect 10 miliwn o goed, bydd coed ffrwythau wedi’i blannu yn y gerddi cartrefi teuluol yn rhanbarthMbale o Wganda. Bydd y coed hyn yn helpu cymunedau lleol trwy ddarparu cyflenwadau cynaliadwy o fwyd a lloches iddynt, yn ogystal â ffynhonnell incwm. Byddant hefyd yn diogelu pobl leol rhag effeithiau erydiad pridd a achosir gan ddatgoedwigo trwm yn yr ardal, a all arwain at dirlithriadau marwol.[7]
Cyflawniadau
Cymru
Dros 300,000 o goed wedi’u plannu yng nghoetiroedd Cymru
Dros 140 hectar o goetir newydd a grëwyd ar draws 15 o goedwigoedd
Yn 2018, dathlodd y cynllun Plant! ei ben-blwydd yn 10 oed!
Wganda
1,600 o deuluoedd mewn 30 o bentrefi wedi’u cefnogi gan y cynllun hwn
5 o blanhigfeydd coffi Masnach Deg a gefnogwyd
Maint Cymru - yn 2010 sefydlwyd elusenMaint Cymru. Enw'r elusen yn y Saesneg, ywSize of Wales sy'n chwarae ar y ffordd y mae Cymru'n aml yn cael ei defnyddio fel uned fesur ar tiriogaeth dramor., yn arbennig mewn cyd-destu gyfer cynefinoedd naturiol a gollir. Defnyddir y term "maint Cymru" hefyd gan bod Cymru yn wlad adnabyddus i siaradwyr Saesneg Prydain a bod tiriogaeth Cymru yn faint hawdd ei fesur - 20,000km sgwár. Mae'r elusen yn gweithio gyda phobl frodorol a phobl leol ar draws y byd i dyfu coed a diogelu o leiaf 2 filiwn hectar o goedwigoedd trofannol – ardal o faint Cymru.[8]
Coedwig Genedlaethol i Gymru - Yn 2020 sefydlwydCoedwig Genedlaethol i Gymru er mwyn cynyddu maint coedtiroedd Cymru a'i defnydd amgylcheddol ac hamdden.[9] Mae'n rwydwaith ogoedtiroedd ar draws Cymru (nid un coedwig fawr) gan wneud defnydd o athronaieth a thechnegau ailgoedwigo.
Cyhoeddodd Fforwm Economaidd y Byd 2020, a gynhaliwyd yn Davos, greu’r Ymgyrch Triliwn Coed, sef menter sy’n anelu at blannu 1 triliwn o goed ledled y byd. Gall y gweithredu fod â manteision amgylcheddol a chymdeithasol mawr ond mae angen ei deilwra i amodau lleol.[10]
Mae’r strategaeth adfer tirwedd coedwigoedd yn ceisio ailsefydlu tirweddau ac atgyweirio ardaloedd ymylol a diraddiedig er mwyn cynhyrchu tirweddau coedwig cynhyrchiol sy’n wydn ac yn hirdymor. Ei nod yw gwarantu bod swyddogaethau ecolegol a defnydd tir amrywiol yn cael eu hadfer, eu diogelu a'u cadw dros amser.[11]
Yn Tsieina, mae rhaglenni ailblannu helaeth wedi bodoli ers y 1970au, sydd wedi cael llwyddiant cyffredinol. Mae gorchudd y goedwig wedi cynyddu o 12% o arwynebedd tir Tsieina i 16%.[12] Fodd bynnag, prin fu llwyddiant rhaglenni penodol. Bwriedir i "Wal Werdd Tsieina", ymgais i gyfyngu ar ehangiadAnialwch Gobi, fod yn 2,800 milltir (4,500 km) o hyd ac i'w gwblhau yn 2050.[13] Yn 2015 cyhoeddodd Tsieina gynllun i blannu 26 biliwn o goed erbyn y flwyddyn 2025; hynny yw, dwy goeden ar gyfer pob dinesydd Tsieineaidd y flwyddyn.[14] Ailgoedwigwyd Llwyfandir Loes.
Lansiwyd y Billion Tree Tsunami yn 2014 trwy blannu 10 biliwn o goed, gan lywodraeth daleithiolKhyber Pakhtunkhwa (KPK) acImran Khan, fel ymateb i her cynhesu byd-eang. Fe wnaeth Tswnami Billion Tree Pacistan adfer 350,000 hectar o goedwigoedd a thir dirywiedig i ragori ar ei hymrwymiad i Her Bonn.[15]
Yn 2018, datganodd prif weinidog Pacistan, Imran Khan, y bydd y wlad yn plannu 10 biliwn o goed yn y pum mlynedd nesaf.[16]
Mae gwledydd llai, sydd á maint a phoblogaeth tebycach i Gymru, hefyd wedi bod yn weithgar yn ailgoedwigo. Byddant yn aml yn cyfuno teimladau o wladgarwch a chyswllt hanesyddol gyda'r tir i'r ymdrech i ailgoedwigo gan estyn am deimlad o oes a gollwyd ac a ail-enir.
Sefydlwyd yrArmenia Tree Project ym 1994 i fynd i'r afael â phryderon amgylcheddol ac economaidd yn ymwneud â choedwigoeddArmenia sy'n prinhau. Ers ei sefydlu, mae'r sefydliad wedi plannu mwy na 6.5 miliwn o goed mewn cymunedau ledled Armenia.[17]
Cyn datgoedwigoGwlad yr Iâ yn yrOesoedd Canol, roedd tua 40% o'r tir yn goedwig.[18] Heddiw, mae'r wlad tua 2% yn goediog, gyda Gwasanaeth Coedwig Gwlad yr Iâ yn anelu at gynyddu'r gyfran honno i 10% trwy ailgoedwigo ac aildyfiant naturiol.[19]
Ers 1948, cyflawnwyd prosiectau ailgoedwigo a choedwigo mawr ynIsrael. Mae 240 miliwn o goed wedi'u plannu. Mae'r gyfradd atafaelu carbon yn y coedwigoedd hyn yn debyg i'r coedwigoedd tymherus Ewropeaidd.[20]
Cafodd Israel a dim ond un wlad arall ei dogfennu i gael cynnydd net mewn coedwigaeth yn y 2000au. Gellid priodoli'r math hwn o gynnydd i'r arferion cymdeithasol y mae Israel yn eu hymgorffori yn eu cymdeithas.[21] Mae hefyd wedi bod yn rhan ganolog o gennad yJewish National Fund ers blynyddoedd. Ymysg yr enghreifftiau mwyaf llwyddiannus o ailgoedwigo neu coedwigo ywCoedwig Yatir ar gyrion anialwch yNegef, er bod trafodaeth ddiweddar wedi bod ar os yw plannu cymaint o goed ar dir mor fregus cystal syniad ag a dybiwyd yn wreiddiol.
↑Brand, David; Moshe, Itzhak; Shaler, Moshe; Zuk, Aviram; Riov, Dr Joseph (2011).Forestry for People(PDF). UN. tt. 273–280. Archifwyd o'rgwreiddiol(PDF) ar 30 September 2018. Cyrchwyd30 September 2018.
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
.jpg)
