Шывамăш / Hydrogenium (H) Атом номерĕ 1 Ансат япалалăхăн курăмĕ тĕссĕр, тутăсăр тата шăршсăргаз Атом палăрăмĕсем Атом масси моль масси )1,00794а. е. м. (г /моль ) Атом радиусĕ 79пм Ионизаци энергийĕ 1311,3кДж /моль (эВ ) Электронсен конфигурацийĕ 1s1 Химилле палăрăмсем Ковалентла радиус 32пм Ион радиусĕ 54 (−1 e)пм Электронегативлăх 2,20 Электрод потенциалĕ Оксидлав капашĕсем 1, −1 Ансат япалалăхăн термодинамикăлла палăрăмĕсем Тачăлăх 0,0000899 (при 273K (0 °C))г /см ³ Пайлавла ăшăшăнăçтарăш 14,235[ 1] Дж /(K ·моль ) Ăшăяраслăх 0,1815Вт /(м ·K ) Шăрану температури 14,01K Шăраннин пайлавла ăшши 0,117кДж /моль Вĕрев температури 20,28K Пăспулăмăн ăшăлăхĕ 0,904кДж /моль Моль калăпăшĕ 14,1см ³/моль Ансат япалалăхăн кристалл решетки Решетке тытăмĕ гексагоналлă Решетке периочĕ a=3,780 c=6,167Å c/a танлашăнни 1,631 Дебай температури 110K
Шывамăш (вырăсла водород) —хими элеменчĕсен периодикăллă системинчи пĕрремĕш тата чи çăмăл элемент.Çутçанталăкра анлă сарăлнă. Молекулиикĕ атомран тăрать: Н2 . Атомĕнче пĕрпротон .1 H изотопăн палăрăмĕсемпе усă курса,ЯМР -спектроскопи меслечĕпе, органикăллă япалалăхсен анализĕсене ирттереççĕ.
Hydrogen Spectrum Test Шывамашĕн хăшпĕр изотопĕсен пайăр ячĕсем пур:1 H —протий (Н),2 H —дейтери (D) тата3 H —трити (T).
Шывамăш атăмĕн схеми Чĕртсе ярсан еплатинă катализаторĕ çӳмĕнчейӳçамăшпе пĕрлешĕнет.
O2 + 2H2 → 2H2 O , реакцийĕ сирпĕнӳпе иртет. Шывамăшĕн иккĕ капĕпе йӳçлĕамăшĕн пĕр капĕ пĕрлешнинекĕмсĕртӳ газĕ теççĕ.
Ăшăтнă чухне шывамăш каялла таврăнмаллакӳкĕртпе хутшăнни:
S + H2 ⇄H2 S Азотпа — ăшăтнă чух, çӳллĕ пусăмлă катализатор (тимĕр ) пулăшнипе:
N2 + 3H2 → 2NH3 Галогенсемпе галогеншывамăшсене туса хурать:
F2 + H2 → 2HF , реакцийĕ сирпĕнӳпе тĕттĕмре пур температурăра та пулса иртет, Cl2 + H2 → 2HCl , реакцийĕ сирпĕнӳпе, çутă çĕртре кăна, пулса иртет. Хăрăмпа вĕри ăшăтнă чухне хутшăнать:
C + 2H2 →CH4 Шывамăш хастарметаллсемпе хутшăнсагидридсем
Na + H2 → 2NaH Ca + H2 →CaH2 Гидридсем — тăвар евĕр, хытă япала, çăмăллăн шывра уйрăлса ирĕлеççĕ:
CaH2 + 2H2 O →Ca(OH)2 + 2H2 ↑ Оксидсем металлсене таран чĕрĕлеççĕ:
CuO + H2 →Cu + H2 OFe2 O3 + 3H2 → 2Fe + 3H2 OWO3 + 3H2 →W + 3H2 OАтомлă шывамăшĕпеАтом-шывамăшне пĕçерсе çыпăçтарни чухне усă кураççĕ. Водорда вакуумра пысăк ток парсан нейтронсем çуралаççĕ.
^ Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.) Химическая энциклопедия: в 5 т. — Мускав: Советская энциклопедия, 1988. — Т. 1. —100 000 экз .Начала химии. Современный курс для поступающих в вузы: Учебное пособие для вузов /Н. Е. Кузьменко, В. В. Еремин, В. А. Попков. — М.: Издательство «Экзамен»,2005. 
