 | ئەم وتارەپێویستی بە بەسەرداچوونەوەیە لەلایەن پسپۆڕێکی بابەتەکەوە. تکایە لەسەر پەڕەی لێدوان وتووێژ دەستپێ بکە لەسەر کێشەی وتارەکە. (فێربە کەی و چۆن ئەم داڕێژەیە لابەریت) |
شیبوونەوە، یانڕووتانەوە، ئەوەیە کە بەسەر زیندەوەراندا دێت کاتێک دەمرن. ھەروەھا بەسەر ماددەئۆرگانیک بە ھەر جۆرێکدا دێت، وەک خۆراک. ھۆکاری ڕوودانی ئەوەیە کە مۆلیکولە ئۆرگانییەکان کۆگای بلۆکی بیناسازی و وزەن. ھەر شتێک مادەی ئۆرگانیک بشکێنێت، وزە و بلۆکی بیناسازی بەکاردەھێنێت بۆ دووبارە بەرھەمھێنانەوەی خۆی.[١]
یەک تەواویشانشینی زیندەوەران جگە لە شکاندنی ماددە ئۆرگانییەکان ھیچی تر ناکەن:قارچک. شێوازی ژیانیان پێی دەوترێت 'ساپرۆفایت'، چونکە لە ڕێگەی دیواری خانەکانیانەوە ماددە ئۆرگانییەکان دەشکێن و دەخۆن.[٢]
بەشێکی زۆری شیبوونەوە لەلایەنمیکرۆبەکان، بە تایبەتبەکتریا ئەنجام دەدرێت. ھەروەھا باوھەرسکردن گۆشت لەلایەنکرمەکانەوە. ئەگەر مێرووەکان ھێلکە بکەن، کرمەکان ھەڵدێن و دەست دەکەن بە خۆراکدان بە شانەکانی جەستە.
لە کۆتاییدا، شیبوونەوە دەتوانێت بە پرۆسەینائۆرگانیک ڕووبدات. ھەموو ماددە ئۆرگانییەکان بە تێپەڕبوونی کات دەشکێن، چونکە لە حاڵەتی وزەی بەرزتردان لە ماددە نائۆرگانیکەکانی ئاسایی.[٣]
| پڕۆتینەکان' | کاربۆھیدرات | چەورییەکان |
| پڕۆتیۆزەکان،پێپتۆن،پۆلیپێپتید، وترشە ئەمینییەکان. | گلوکۆز | ترشی چەوریی ئازاد (تێر و تێرنەکراو) |
| فینۆلماددە و گازە | ترشە ئۆرگانییەکان وئەلکھولەکان | خوێی ترشە چەورییەکان |
| ترشە ئۆرگانیکەکان و بەرھەمەکانی دیکاربۆکسیلاسیۆن | ئاو،دووانە ئۆکسیدی کاربۆن. | ئەلدھید وکیتۆن |
| نایترۆجین وفسفۆر. | غازەکان | Adipocere |
{{cite journal}}:نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوت= (یارمەتی)
