Gaige islanGuåhan (Engles:Guam; Españót:Guaján) gi mås yahåyaya gi kadenanMarianas ya guiya mås dångkolu entre todu i isla yan úniku minantietieni niEstados Unidos desde1898 na sakkan. Mafa'nana'an i isla "Tollai Amerika asta guatu Asia" sa' put i minåolek pusisión-ña giyeogråfiku yanekonomia. Ma tatáncho' este na isla kåsi 9700 (nuebi mit siete sientos) kilumetro gi ge'lichanSan Francisco, 6000 (sais mit) kilumetro ge'lichan låo sumanhaya patte gi yaHonolulu, 2400 (dos mit kuatro sientos) kilumetro gi hayan i kattanTokyo, 3400 (tres mit kuatro sientos) kilumetro kattan sanhayanHong Kong yan 2400 (dos mit kuatro sientos) kilumetro gi kattanManila.
550 (kinientos sinkuenta) kuadrao kilumetro mineddong-ña Guåhan ya kåsi 50 (sinkuenta) kilumetro anåkko'-ña yan sais asta kinse kilumetro finedda'-ña gi talo'. Pinetma ni botkanu i sanhaya na patte ya i attura-ña kåsi 400 (kuatro sientos) metro linekka'-ña. Finetma i talo' yan sankattan na patten i isla ni acho' afok ya i kantít-ña siha pumoddong papa' esta i kanton unai.
Manestaba esta i manChamorru gi islan Guåhan antes di manhalom i Españót gi1600 na siklo despues di finattonFetnando Magallanes. Annok gi manatatte na infotmasión na kasse siña' mås di tres mit kinientos maloffan na tiempo na manggaige i manChamorru gi kadenanMariånas låo ti ma tungo' amanu na gaige i hale'-ñiha pat tinituhon-ñiha este na rasa.