ХӀиндойчоь भारत गणराज्यBhārat Gaṇarājya Republic of India Девиз :«Satyameva Jayate (санскр. सत्यमेव जयते ) — «Бакъо бен ца тоьлу»» ХӀиндин Гимн Маьрша йаьлла терахьаш 1947 шеран15 август (Йоккха Британех )Официалан меттанаш ХӀиндийн мотт ,ингалсан мотт Коьрта гӀала Нью-Дели Йаккхий гӀаланаш Мумбаи ,Дели ,Бангалор ,Ченнаи ,Калькутта Урхаллин тайпа Парламентан республика Президент Вице-президент Премьер-министр Пранаб Кумар Мукерджи Ансари Мохьаммад Хьамид Манмохан Сингх Латта • Шадерг 3 287 263 км² (7-гӀа дуьненахь )Бахархой • Мах хадор 1 220 800 359[ 1] ДЧС (НЭТ ) • Шадерг (2012) 4,735 трлн долл. (3-гӀа ) • ХӀораннан а сина 3,693[ 2] долл. (129
ДЧС (номинал)=1,848 трлн [ 3] ДЧС (номинал) • Берриг (2011) (10-гӀа ) • ХӀораннан а сина 1,388[ 4] долл. (114-гӀа )АДКИ (2013) 0,554[ 5] йукъара 136-гӀа меттиг ) Бахархойн цӀерш ХӀиндусаш Ахча ХӀиндин рупи INR, код 356 )Интернет-домен .in Код ISO IN Код МОК IND Телефонан код +91 Сахьтан аса +5:30 Автомобилийн некъаш аьрру [ 6] Викиларми чохь медиафайлаш
ХӀиндойчоь (хӀинди भारत ,инг. India ХӀиндойчоьнан Респу́блика (хӀинди भारत गणराज्य ,инг. Republic of India Къилба Азера пачхьалкх йу. Цуьнан бахархой — 1 329 356 004 стаг (август 2016) ву[ 7] Къилба Азера йаккхийчех пачхьалкх йу.Бахархойн барамца дуьненахь шолгӀачу ,майданца ворхӀалгӀа меттигехь йу. Коьрта гӀала —Нью-Дели . Пачхьалкхан меттанаш —хӀинди а,ингалсан а.
Федерацин пачхьалкх ,парламентан республика .Премьер-министр —Моди Нарендра ,президент —Ковинд Рам Натх . Лаьтта 29 штатах а, 7 бертан латтанех а.
ХӀиндин дозанаш дуПакистанца малхбузехь,Цийца ,Непалца ,Бутанца къилбаседа-малхбалехь,Бангладешца а,Мьянмица а малхбалехь. Цул сов, ХӀиндин хӀордан дозанаш дуМальдивашца къилба-малхбузехь,Шри-Ланкица къилбехь,ХӀиндонези къилба-малхбалехь[ 8] ОвхӀанца доза долуДжамму а, Кашмир а штат къовсаме латта ду[ 9]
ХӀиндийн субконтинент ширачухӀиндин цивилизацин даймохк бу. Шен историн йохаллин доккхах долчу декъехь ХӀинди хилла ладаме йохк-эцаран некъаийн йукъ, гӀарайаьлла хилла шен бахамашца а, лакхарчу оьздангаллица а. ХӀиндехь кхолладеллахӀиндуизм ,буддизм ,сикхизм ,джайнизм динаш. Вайн эран хьалхарчу эзар шарахь хӀиндин субконтиненте кхаьчнакерсталла а,ислам а, цара боккха Ӏаткъам бина регионан тайп-тайпана оьздангалла кхиоран.XVIII —XX бӀешерийн хьалхарчу декъехь ХӀинди кӀез-кӀезиг лоцушдӀалаьцна Британин империс .1947 шарахь ,дукха шерашкахь дуьхьало йинчул тӀехьа , пачхьалкхан паргӀато йелла.XX бӀешо чекхдолуш ХӀиндин бакхий кхиамаш хилла экономикехь а, тӀеман кхиорехь а, пачхьалкхан экономика дуьненахь уггар чехка кхуьучарна йукъахь йара. Цуьнга хьаьжна ца Ӏаш, бахархойн доккхаха долу дакъакъоьллехь дехаш ду. Боккха бала бу лакхарчу тӀегӀан тӀиеракоррупци а, тӀехьайисита могашалла ларйаран система а.
ХӀиндипотенциалехь онда пачхьалкх йу,ядеран герз а долуш. Иза ишттачу дуьненайукъарчу кхолламашна йукъахь йу:ВКЪО ,G20 ,ДМЛО ,Къилба Азин регионийн йукъаметтигийн ассоциаци ,Къамнийн ДоттагӀалла , ткъа ишттаБРИКС а,ШОС а.
Пачхьалкхан официалан цӀе,ХӀинди , схьайаьлласанскритан синдху (санскр. सिन्धु ) гергарчу шира персинхӀинду дешах —ХӀинд хин исторера цӀарах[ 10] Ширчу желтой хӀиндахойхиндои (шир.-желт. Ἰνδοί [ 11] ХӀиндин Конституцис къобалйо шолгӀа цӀе,Бхарат (хӀинди भारत ),ширачу хӀиндин паччахьан санскритан цӀарах йаьлла йолу, цуьнан истори йийцина «Махабхаратехь ». КхоалгӀа цӀе,ХӀиндустан , лелош йуСийлахьчу Моглийн империн заманера схьа, амма официалан статус йац[ 12]
Бхимбеткера тархаш тӀиера сурташ Вайн эрал 3300 — 2600 шераш хьалхара хараппин цивилизацин мур Вайн эрал 2600—1900 шераш хьалхара хараппин кхиана цивилизацин мур Вайн эрал 1900—1300 шераш хьалхара хараппин цивилизацин тӀехьара мур Нармадан тогӀенерчуХатнорехь карийначуНийса лела адамийн даьӀахкаша гойту, ХӀиндехь адам деха, лаххара а, йуккъерчуплейстоценан муьрехь дуьйна, 200 000—500 000 шо гергга хьалха[ 13] [ 14] Мезолитан мур болабеллаХӀиндийн субконтинентехь 30 000 шо гергга хьалха, лаьттина 25 000 шо гергга. Дуьххьара евзаш йолу даиман нах беха меттигаш кхоллайелла 9000 шо хьалхаМадхья-Прадеш штатерчуБхимбеткехь .Неолитан уггар хьалхара оьздангаллин лараш,радиоуглеродан анализо гойту вайн эрал VIII эзар шерашна йуккъехь, карийнаГуджарат штатехьКамбейн айман бухахь.Вайн эрал VII эзар шо хьалха хилла неолитан оьздангаллин тешаллаш, карийнаПакистанан провинцехьБалочистанехь Мергарх цӀе йолчу нах лаьттинчу меттигехь[ 15] археологийн оьздангаллаш кхианаХӀинд хин тогӀенехь вайн эрал хьалхарчу 6000 — 2000 шерийн муьрехь, ткъаКъилба ХӀиндехь — вайн эрал хьалхарчу 2800—1200 шерашна йукъахь. ИсторехьКъилба Азин регионехь хилла кхин а шира нах беха меттигаш[ 16] [ 17] [ 18]
Шира палеолитан муьран йукъайогӀуш йолу археологин ахкарш долу шира меттиг йуПакистанера Соан хин тогӀе[ 19] Мергархехь неолитан муьрехь[ 20] ХӀинд хин тогӀенехь [ 21] Мохенджо-Даро а,Хараппа а[ 22]
ХӀиндин субконтинентехь Борзанан мур болабелла вайн эрал 3300 шо гергга хьалхаХӀинд хин тогӀенера цивилизаци гучуйаьлча. Оцу муьран аматийн башхалла йуметаллурги —цӀаста ,борза ,даш ,гӀели лалор шуьйра даржар. ХӀиндин цивилизаци кхиана йаьлла вайн эрал 2600—1900 шераш хьалхарчу муьрехь. Оцу заманахьХӀиндин субконтинентехь доладелла гӀаланаш, йаккхийра эсаллаш йар. И шира цивилизаци кхоллайеллаХӀинд хин тогӀенехь, йаьржинаГхаггар-Хакра хин тогӀене (дукхаха болу Ӏилманчаш лору иза ведийн хиСарасвати )[ 23] Ганг а,Ямуна а хишна йуккъе[ 24] Гуджарате [ 25] ОвхӀане [ 26]
ХӀиндин цивилизацин къаьсташ йолу башхалла йу кибирчагех йина гӀаланаш, лакхарчу говзаллица йина хи дӀадахаран система, тӀекӀала цӀенош. Йаккхийра гӀаланийн центраш хиллаХараппа ,Мохенджо-Даро ,Дхолавира ,Ганверивала ,Лотхал ,Калибанга ,Ракхигари . Сарасвати хи лакъа а лекъна ХӀинд хин харш хийцадалар бахьана долуш баккхийрагеологин а,климатан а хийцамаш хилла, хьаннаш йайна, ткъа регионах гӀум-аренаш хилла. И фактораш бахьана долуш йоьжна, хӀаллак хилла ХӀиндан цивилизаци[ 27]
Вайн эрал 1500 - 500 шо хьалхара ведийн цивилизацин карта Ведийн оьздангалла — иза хӀинд-арийн оьздангалла йу, ассоциаци йеш йолуВедашца —ведийн санскритехь хӀиттийначухӀиндуизмера деза жайнашца . Ӏилманехь тӀеэцначу ойланца, ведийн цивилизаци лаьттина вайн эрал 1500 - 500 шо хьалхарчу муьрехь, иза къовсамехь ду цхьаболчу хӀиндин историкашна а, малхбузен а Ӏилманчашна а йукъахь, цара лору ведийн мур болабалар вайн эрал IV эзар шо хьалхара, ассоциаци йоХӀиндин цивилизаци ведийчуьнца[ 28] хӀиндин оьздангаллин а, динан а бух. Ведийн муьран хьалхарчу 500 шо (вайн эрал 1500—1000 шо хьалха) догӀу ХӀиндин борзанан мурца, ткъа тӀехьара 500 шо (вайн эрал 1000—500 шо хьалха) — эчиган мурца.
XIX бӀешарахь ХӀиндин европин колонизаторш аратотту «ареш схьадаьхна латтанийн» теори, цуо дийцарехь вайн эрал II эзар шо хьалха хӀиндин субконтинентана тӀелетта массо а кхелхаарийн тайпанаш цхьана хенахь, цара шайца чуеана ведийн оьздангалла. Амма, тӀехьа карийначу археологин хӀумнаш а, лингвистийн талламаш а дӀатеттира и гипотеза. Цуьнан метта Ӏилманчаша аратеттира тайп-тайпана «хӀинд-арийн кхалхаран » гипотезаш. И теори къовсархоша дийцарехь, вайн эрал II эзар шо хьалха хӀинд-арийн тайпанаш кхелхинахӀиндин субконтинентан къилбаседа-малхбузен регионашка, шайн мотт а, ведийн оьздангалла а царна дӀа а йелла, дӀаийна бухарчу бахархошца[ 29] ХӀиндера схьадовларан теорин агӀончийн, цара чӀагӀдо, ариеш хӀиндин субконтинентан бухара бахархой бу, тӀехьуо цул арахьа дӀасабаьржина цхьа могӀа кхалхаршца, бохуш.
Вайн эрал II эзар шо хьалхаХараппин гӀалийн цивилизаци йоьжначул тӀехьа, иза хийцина жаӀунийн даккхийра тайпанашха лаьтта йукъаралла[ 30] латта лелор , ткъа йукъаралла кхолларан структурехь —касташна декъадалар . Вайн эрал X бӀешо хьалха Къилбаседа-малхбузен ХӀиндехь болабелла эчиган мур. Ӏилманчаша оцу муьрера лору шена чохьэчиг дуьйцу шира хӀиндин «Атхарва-ведаш » цӀе йолу текст хӀоттор[ 31] Махаджанападаш олу олаллашка дехьабовлар[ 32] шира хӀиндин эпосин поэзеш иесаш — «Махабхарата » а, «Рамаяна » а[ 33]
Махаджанападаш вайн эрал 500 ш. хьалха Ведийн мур чекхболушхӀиндин субконтинентехь гучуйевлира цхьа могӀа кегийра пачхьалкхаш а, пачхьалкхаш-гӀаланаш а, царех дуккханаш вайн эрал X бӀе шо хьалхарчу муьрехь хьахайоведийн а, ширабуддийн а литературехь.
Оцу заманахь шортта йолу гӀаланех-пачхьалкхех джанападаш олура. Доккхаха долу джапанадин дакъа лаьттара кегийна политикин структура а, лахара тӀегӀанера социалан бекъабалар а долуш йолчу республикех а, тайпанех а; царех олура гана-сангхаш[ 34] [ 35]
Вайн эрал хьалха V бӀешарахь кхоллайелла 16 пачхьалк йа «республика»,Махаджанападаш санна йевзаш йолу —Каши ,Косала ,Анга ,Магадха ,Вриджи ,Малла ,Чеди ,Ватса ,Куру ,Панчала ,Матсья ,Шурасена ,Ассака ,Аванти ,Гандхара ,Камбоджа . Уьш йаьржинераХӀиндо-Ганган акъари тӀехула хӀинцалераОвхӀанера Махараштре а,Бенгале а. Оцу заманахь болабелла шолгӀа боккха урбанизацин мурХӀиндан цивилизацил тӀехьа. Субконтинентан кхечу декъехь, схьагарехь, шортта кхин кегийра пачхьалкхийн кхолламаш, литературехь хьахайарца йевза уьш. Цхьайолчу пачхьалкхашкахь паччахьан Ӏедал тӀехьенашка луш дара, ткъа кхечара бахархоша хоржуш бара куьйгалхой. Оцу заманахь дешначу нехан коьрта мотт барасанскрит , ткъаКъилбаседа ХӀиндин бахархоша меттигера тайп-тайпанапракрите олу диалекташ лелайора. Вайн эрал V бӀе шо хьалха,Будда винчу заманахь, дукхахъерш оцу 16 пачхьалкхех цхьанакхийтира, кхоьллира йиъ йокка пачхьалкх. Уьш йараВатса ,Аванти ,Кошала ,Магадха [ 36]
Оцу заманан коьрта динан практикаш йарабрахманаш йеш йолу чолхе ведийн ритуалаш. ТӀелаьцна ду, нийсса оцу муьрехь вайн эрал VII—V бӀе шо хьалха дӀайаздина хиларУпанишадаш — тӀехьара ведийн динан-философин тексташ.Упанишадаш боккха Ӏаткъам бинахӀиндин философикхолларан .Буддизмца а,джайнизмца а цхьана заманахь йаьллачу философино оцу хенан дешин мур беара. Вайн эрал 537 шо хьалхаСидхартра Гаутама кхаьчна «серлоне», вевзаш хиллаБудда — «самваьлларг» цӀарца. Оцу хенахь,Махавирас (Джайнин 24-гӀаТиртханкара ) кхайкош дара буддизмах тера Ӏилма, тӀаьхьаджайнизм хилла долу[ 37] доктринашкахь акцент йолуш йухалбаталла , даржош дара изапракрите маттахь, цуо аьтту бира оцу динан халкъан массашна йукъара нах тӀехьахӀитто. Цара практикехь боккха Ӏаткъам бира хӀиндин динанвегетарианалла а, цул тӀехьа ца магадар дийнаташ йайар а,ахимса а гӀиллакхашна.Джайнизман географин Ӏаткъам ХӀиндел ара ца белира,буддийн мозгӀарш даржийраБуддийн ӀилмаТибете ,Шри-Ланке ,Йуккъера а,Малхбален а,Къилба-Малхбален а Азе.
Македонийн Искандара даьхна латташВайн эрал 520 шо гергга хьалха, Персийн паччахьДарий I куьйгаллехь волуш,хӀиндин субконтинентан къилбаседа-малхбузен дакъа (хӀинцалера малхбаленОвхӀан а,Пакистан а) схьадаьккхира персийнАхеменидийн империс , уьш церан куьйга кӀелахь бисира шина бӀе шарахь[ 38] Македонийн Искандара ,Жима Ази а, Ахеменидийн импери а схьайаьккхина кхечира ХӀиндин субконтинентан къилбаседа-малхбузен дозанашка. Цигахь цуо толам баьккхираПор паччахьераГидаспара тӀамехь , схьадаьккхираПенджабан доккхаха долу дакъа[ 39] Биас хин, хӀинца цигахьДжаландхар гӀала йу. Дуккха а македонийн баккхийра салтий схьадаьхна махкашкахь битина, Искандар шен эскарца вахара къилба малхбузе.
ЙалхийттаМахаджанападашна йукъахь, уггар тоьлларг йараМагадха импери, шен исторехь цуьнан куьйгалла дира тайп-тайпанчу некъеш. Кхоьллинера изаХартянка некъаша вайн эрал 684 шо хьалха. Цуьнан коьрта шахьарРаджагриха гӀала йара, тӀехьуо керла цӀе елира цуннаПаталипутра аьлла. Цул тӀехьа Ӏедале баьхкираШишунага некъий , уьш вайн эрал 424 шо хьалха хийцираНанда некъаша .
Картийн тӀехь сийначу басахь гайтина Маурья империн латтанаш уьш уггар а айабеллачу хенахьлера. Стигала басахь билгалйаьхна гергара пачхьалкхаш Вайн эрал 321 шо хьалхаЧандрагупта Маурьяс доттагӀаллийцаЧанакьяца кхоьллира Маурья некъий,Нанда некъийн —Дхану Нанду паччахьера толам а баьккхина. Маурьяш куьйгалла дечу заманахьхӀиндин субконтинентан доккхаха долу дакъа цхьанакхаьтта цхьа пачхьалкх йира. Маурья импери Чандрагуптан куьйга кӀелахь ша йолуХӀиндостан ахгӀайре схьайаьккхина ца Ӏаш, шордира шайн дозанашПерси а,Йуккъера Ази а кхаччалц. Чандрагуптас кхин а боккха болх бираджайнизм Къилба ХӀиндехь даржош.
Чандрагуптана Ӏарш тӀехь хийцира цуьнан кӀантаБиндусарас , иза волуш кхин а шордира империн дозанаш малхбалераКалинга пачхьалкх а, ХӀиндостан ахгӀайрен тӀиера къилбехьара кхин пачхьалкхаш а схьайаьхна.
Биндусара хийцира цуьнан кӀантаАшокас , иза шен куьйгаллин хьалхарчу шерашкахь гӀоьртира кхин а шордан империн дозанаш. Амма, цӀий Ӏанош Калинге чувахча, ницкъ баран ойланна тӀиера иза йухавелира,буддизме велира,ахимсан принципан тӀехьаваза волавелира.Ашокин эдикташ дисина чӀогӀа шира хӀиндин тептарш ду, уьш бахьнехь аьтту хилара гӀеххьа нийса терахьаш хӀитто тӀехьабогӀучу некъийн а, паччахьийн а. Ашока куьйгаллехь волуш,буддизм даьржираМалхбален а,Къилба-малхбален а Азехь . Ашокин кӀентан кӀантСампрати джайнизме велира, дукха болх а бира цуо иза даржош.
Вайн эрал 175 шо хьалха ХӀиндо-желтойн уггар доккха латта Вайн эрал 185 шо хьалха кхоьллираШунга некъий. Иза нисделира Маурьях тӀаьххьара паччахьБрихадратха цуьнан эскаран коьрта баьччасШунга Пушьямитрас вийча. Шунга некъий хийцираКанва некъаша, цара урхалла дираМалхбален ХӀиндехь вайн эрал 71 — 26 шераш хьалха. Уьш хийцираСатавахана некъаша, тӀаккха Магадха империн метта кхоллаелираАндхра пачхьалкх.
ХӀиндин субконтинентан къилбаседа-малхбузен ийна оьздангаллаш йукъайогӀухӀиндо-желтойн ,хӀиндо-скифийн ,хӀиндо-парфянийн ,хӀиндо-сасанидийн пачхьалкхаш.
ХӀиндо-желтойн пачхьалкх кхоьллиражелтой-бактрийн паччахьоДеметрис вайн эрал 180 шо хьалха, иза йара хӀинцалерачуОвхӀанан а,Пакистанан а латтанаш тӀехь. Шина бӀе шарахь гергга лаьттира иза, оцу хенахь 30 совжелтойн паччахьаш урхалла дина цигахь, сих-сиха вовшенца девнаш а довлуш.ХӀиндо-скифаш цхьана гарах барахӀинди-европин сакех (скифех ), уьш кхелхинера къилбаСибрехара хьалхаБактри , тӀехьаСогдиане ,Кашмире ,Арахозие ,Гандхаре , тӀаьххьара ХӀинде; церан пачхьалкх лаьттира вайн эрал 1500—1000 шо хьалха. ТӀехьуо,ХӀиндо-парфянийн пачхьалкхо дӀалецира таханлера ОвхӀанан доккхаха долу дакъа а, Пакистанан къилбаседа дакъа а, толамаш бехира дукха паччахьашна тӀехь, масала,Кушанан паччахьанКуджула Кадфизан .Персийн Сасанидийн импери , лаьттира цхьаьна заманахьГуптийн империца , шоръелира хӀинцалера Пакистан санна, цигахь хӀиндин а, персийн а оьздангаллаш ийна кхоллаелира хӀиндо-сасанидийн оьздангалла.
Вайн эрал 50 а, 200 а шо хьалха Сатавахана некъийн мохк Йуккъера мур къегира къаьсттина оьздангалла кхиарца.Вайн эрал 230 шо хьалха дуьйнаКъилба ХӀиндехь паччахьалла дараСатаваханийн некъашкахь, кхин а вевзара изаАндхра цӀарца. Некъех йалхалгӀа паччахьаШатакарнис , толам баьккхираКъилбаседа ХӀиндера Шунга некъашна тӀехь. Кхин гӀараваьллачех некъех паччахь вараГаутамипутра Шатакарни .
Гималайхь II—III бӀешерий муьрехь хиллаКунинда пачхьалкх. I бӀешерашна йуккъехьЙуккъера Азиера къилбаседа-малхбуза ХӀиндин тӀелетираКушанийн некъий , цара бух биллираПешаварера Бенгалин айман тӀе кхаччалца йолчу империна. Цунна йукъахь йара шираБактри (таханлерчуОвхӀанан ) а, къилбаТаджикистан .Малхбузен Кшатрапийн (35 — 405 шераш) пачхьалкх, лаьттира малхбузе а, йуккъерачу а ХӀиндин декъехь, куьйгаллехь бараСакийн паччахьий, цара хийцинера цигахьхӀиндо-скифаш . Уьш цхьаьна заманара барахӀиндин субконтинентан къилба декъехь куьйгаллехь хиллачуКушанин некъашца а, йуккъера ХӀиндин доладечуСатаваханийн (Андхрийн) некъашца а.
Заманашкахь,ХӀиндостанан ахгӀайрен къилба дакъа куьйга кӀела лаьттираПандья ,Шира Чолаш ,Чера ,Кадамба ,Малбуза Ганга ,Паллава ,Чалукья пачхьалкхийн а, империйн а. Цхьайолу къилба пачхьалкхаш трансформаци йира хӀордал дехьарчу имперешка, уьш йаьржира массо аКъилба-Малхбален Азиехула . ХӀиндин субконтинентан къилбехь олалла дан гӀерташ оцу пачхьалкхаш цхьацца муьрехь вовшешца тӀемаш бора, кхин адеканан пачхьалкхашца а.Калабхарийн буддийн пачхьалкхо цхьана заманна хадийраЧола ,Чера ,Пандья империйн олалла ХӀиндостанан ахгӀайренан къилба декъера.
ХӀиндина а, Шира Румана а йукъара йохк-эцаран некъаш Руман ХӀиндица йохк-эцар хетарехь йолайелла I бӀешарахь императораОктавиан Августа Птолемейн Мисар схьа а йаьккхина куьйгалла дечу заманахь. Оцу заманахь дуьйнаРуман импери хилира ХӀиндин уггар а ладаме йохк-эцаран накъост малхбузехь.
Вайн эрал 130 шо хьалхаКизикски Евдокса йолийна йолу йохк-эцар, сихонца йаьржира,Страбона (II.5.12) дийцарехь[ 40] Октавиан Август куьйгаллехь волуш хӀора шарахь 120 кема гергга додара йохк-эцар лело мисран порт-гӀалараМиос Хормосера ХӀинде. Оцу йохк-эцарехь румхоша боккха барам деши дохкара, цунахКушанан империс дешийн ахча дора. Дешийн ахча ХӀинде дӀаэхаран тешалла доВоккха Плинийс шен «Ма-йарра йолу истори » цӀе йолчу балхан чохь[ 41]
Уггар мадаре лаьрчи а, ХӀиндие,Ций ,Ӏаьрбийн ахгӀайрен тӀе вайн имперера хӀора шарахь дехьадоккху бӀе миллион герггасестерци : нийсса оццул ахча деза вайна вешан хьолалла а, вайн зударий а латто. Оцу импортах масс процент йу теша лерина деланашна а, беллачеран синошна а сагӀийна?[ 42]
ХӀиндо-руман йохк-эцаран некъаш а, порташ а дика дӀайаздина желтойн лоциеш I бӀешарахь «Эритрейн хӀордан Перипл » чохь.
Гуптийн импери IV—V бӀешерашкахь Гуптийн некъаша цхьаьна туьйхира йоккхачу империеКъилбаседа ХӀиндин доккхаха долу дакъа.ХӀиндин деший бӀешо олуш хиллачу оцу заманахь,индуистин оьздангалла ,Ӏилма , политикин система шен кхиарехь баккхийчу барамашка кхечира.Чандрагупта I ,Самудрагупта ,Чандрагупта II хилла уггар а гӀарабевлла некъийн куьйгалхойх. Малхбузен Ӏилманчашна хетарехь, нийсса оцу заманахь дӀайаздинаиндуизман динан тексташ Пуранаш , уьш дуведийн жайнаш смрити . Импери йуьйхираЙуккъера Азиера гуннаш тӀелетча. VI бӀешарахь Гуптийн импери йоьхча, ХӀиндин мохк йуха а бийкъира цхьа могӀа кегийрачу регионийн пачхьалкхашка. Гуптийн жимаМагадха гаруо куьйгалла дира VII бӀешеран хьалхара декъе кхаччалц, тӀаккха паччахьаХарша Вардхана Гуптийн некъий хӀудайира, шен импери кхоьллира.
КӀайнгуннаш ,эфталитийн тайпанийн дакъа хила а тарло уьш,V бӀешераш дуьйлалуш дӀатарбелираОвхӀанехь Бамиян коьрта шахьар а йолуш. Нийсса уьш дара Гуптийн некъий бохар, цул тӀехьа чеккхенга кхечира Къилбаседа ХӀиндин деши бӀешо. Амма, и историн хийцамаш ца хьакхабелираДеканан а,Къилба ХӀиндин а доккхах долчу декъах.
Танджавурера Шиван килса —Чолан архитектурин сирла цхьа масала дуБелурера Хойсала империн архитектураКхаджурахорачуьра цхьаьна килсин БарельефашХӀиндин исторера классикан мур болабелла VII бӀешарахьХарша куьйгаллехь волушКъилбаседа ХӀинди денйаларца, чекхбаьлла XIV бӀешарахь бусулбанаш чу а баьржина къилбехьВиджаянагаран импери йожарца. Оцу муьрехь къегина хӀиндин исбаьхьалла а, коьрта динан, философин системин кхиар а, иза бух хилираиндуизман ,буддизман ,джайнизман тайп-тайпанчу таханлерачу некъашна.
VII бӀешарахьХарша паччахьа аьттонца вовшех туьйхира Къилбаседа ХӀинди цхьаьна пачхьалкхе, амма иза сихха йуьйхира Харша веллачул тӀехьа. VII—IX бӀешерийн муьрехь Къилбаседа ХӀинди доладан гӀерташ кхаа некъера бара:Пратихараш а,бенгалин Пала некъий а,деканан Раштракуташ а. ТӀехьуо,Сена некъаша схьайаьккхира Пала пачхьалкх, ткъа Пратихарийн йоккху пачхьалкх екъаелира кегийчарна. Уьш хилира дуьххьарлерараджпуташ — 1947 шарахь ХӀиндиЙоккха Британих мукъайаллалц эзар шо гергга лаьттира олаллаш. Дуьххьарлера девзаш долу раджпутийн олаллаш VI бӀешарахьРаджастханехь гучудевлира, цул тӀехьа раджпутийн кӀезиг некъаша куьйгалла дира Къилбаседа ХӀиндехь.Чаухан некъера раджпутех цхьаъ волу,Притхвирадж Чаухан гӀаравелира цӀий Ӏанош девнаш хиларца тӀелетачу исламан султанаташца. VII бӀешеран йуккъера XI бӀешо доладаллалц болчу муьрехь хӀинцалерчуОвхӀанан а, къилбаседаПакистанан а,Кашмиран а декъехь паччахьалла дараШахи некъашкахь.Харши паччахь велча йоккха цхьа пачхьалкх йолу ХӀинди йуьйхира къилбаседехь, иза йуха кхолла гӀиртира къилбехахь.
Бадами коьрта шахьар а йолуш йолуЧалукья импери йара ХӀиндин къилба а, йуккъерачу а декъехь 550—750 шерашкахь, тӀехьуо 970 —1190 шерашкахь —Кальяни хӀинцалерачу штатехьКарнатакехь . Оцу хенан гергачу муьрехь къилбехь куьйгаллехь бараКанчиера Паллавийн некъий. XII бӀешарахь Чалукья импери гӀелъелча, цуьнан куьйга кӀелараХойсалаш Халебидура ,Какатиеш Варангалара ,Ядаваш Девагириера,Калачури къилба гано йийкъира йоккха Чалукья импери шайна йукъахь. ТӀехьа, къилбаседаТамил-Надухь кхоллаелираЧола пачхьалкх, ткъаКералехь —Чера пачхьалкх.1343 шо долалуш и пачхьалкхаш йуьйхира, церан махкахь кхоллаелираВиджаянагар импери.
Къилба-ХӀиндин пачхьалкхаш баржийра шайн ӀаткъамХӀиндонезие кхаччалц, доладан буьйлабелираКъилба-Малхбален Азин хӀордан дехьарчу даккхийчу махкашна. КъилбахӀиндин портан гӀаланаш жигара йукъаозийна йара йохк-эцарна малхбузехьЕвропаца , ткъа малхбалехь Къилба-Малхбален Азица[ 43] [ 44] литература а,архитектура а. XIV бӀешо кхаччалц лаьттира иза, оцу хенахь къилбахӀиндин пачхьалкхашна тӀелетираДелин султанат , иза оцу хенахь чӀогӀа чӀагӀъеллера коьрта шахьарДели йолчуХӀиндин субконтинентан къилбаседехь. Виджаянагаран импери йуьйхира тӀаьххьара цара ницкъбар бахьнехь.
ДелиераКъутб-Минар Бусалбачара ХӀиндин шира лулахоПерси иэшийча тидаме эцна коьрта объект хилира ХӀинди, оцу хенахь хьалдолу классикан цивилизаци, дуьненайукъара йохк-эцар лелош, дуьненахь цхьаъ бен йоцуалмазийн маьӀданашдохийла йолуш. Масех бӀешарахь къилбаседахӀиндин пачхьалкхашан агӀора дуьхьалонаш хиллачул тӀехьа,ХӀиндин субконтинентан къилбаседехь кхоллайелла цхьа могӀа исламан импери (султанат), уьш лаьттира масех бӀешарахь.
Ислам чударжале хьалха а, къилбахӀиндин бердашца, коьртанигКерале , кхечира шортта бусулбанийн йохк-эцаран йукъараллаш, цига бусулбанийн кӀезиг йолу тобанаш оьхураХӀиндин Ӏапказера йохк-эцаран некъаш тӀехула, коьртанигӀаьрбийн ахгӀайрен тӀиера. Цара шайца деира ислам —ИбрахӀиман дин , иза хьакхаделира регионандхармин индуизман оьздангаллица. ТӀехьуо, малхбузехь къегирадеканан султанаташ а,Бахмани султанат а.
Делин султанат а,Виджаянагаран импери а 1525 ш. ХӀиндин карти тӀехьXII—XIII бӀешерашкахьӀаьрбий [ 45] туьркаш а,овхӀанаш а тӀелетираКъилбаседа ХӀиндина , ткъа XIII бӀешо долалуш кхоьллираДелин султанат [ 46] Гулямий некъаша схьадаьккхина Къилбаседа ХӀиндин дукхаха долу дакъа, уьш хийцинаХальджи некъаша. Султанатийн заманахь хилла ХӀиндин оьздангалла тойалар. Кхоллайелла хӀиндо-бусулбанийн оьздангалло шайна тӀехьа йитира архитектурехь, музыкехь, литературехь, динехь, духарехьсинкретин иэсаш. Меттигерчупракрит лелочара персийн, туьркийн, Ӏарбойн мухажирашца къамелаш деш кхоллабеллаурдул хьалха хилла болу хӀиндави мотт.
Делин султанат хӀиндо-исламан цхьа импери йу, ХӀиндин исторехь Ӏарш тӀе зуда-паччахь хаийна йолу —Разия Султан (1236—1240).
ХӀиндехь болу гражданийн тӀамах дерг хиина, туьркийн-монголийн баьчча волчуТимара 1398 шарахь тӀом болийра оцу хенахь куьйгаллехь хиллачу Насируддина Махьмуд султанан дуьхьала, иза вара делинТуглакидийн некъех[ 47] Дели чувеира, массанхьа талораш дина, шайолу гӀала йоха а йина[ 48]
Виджаянагаран импери йа Виджаянагара — 1336 шерера XVII бӀешо йуккъе даххалца лаьттина, Кришна хин дехьара Къилба ХӀиндин индуистийн империи хилла. Кхоллайелла Къилба ХӀиндиера хӀиндусаша Делин султанатера бусулбачаьрца латтийначу къийсамашкахь. Пачхьалк уггар чӀагӀйелла паччахь Деварайе II (1422—1446) волуш, цуо латташ дохуш тӀемаш бина Бирмехь а, Цейлонехь а.
Сийлахь Моголийн импери 1526 шарахьТимаран тӀаьхьенах волуБабур (иза вараТимар некъех,Хьайбаран дукъах ваьлла, кхоьллираСийлахь Моголийн импери , иза лаьттира 200 шо сов[ 49] XVII бӀешераш долалуш цара доладеш дарахӀиндин субконтинентан доккхаха дакъа. XVIII бӀешераш долалуш импери тӀехь-тӀехьа гӀелйала йолайелира, 1857 шарахьСипайн гӀаттам (кхин а бевза 1857 шеран ХӀиндин халкъан гӀаттам аьлла) хиллачул тӀехьа йуьйхира. Моголаш куьйгаллехь болчу заманахь субконтинентехь бакхий социалан хийцамаш хилира —хӀиндусаш , алсама боллушехь, куьйга кӀела хилирабусалбачу моголийн императорийн, цхьаберш царех либералан гард олуш а бара, хӀиндуистийн оьздангалла ларйеш а бара, ткъа кхин берш пурхнехьа иза ловш бацара, килсанаш йохайора, бусулба боцучарна йаккхий налогаш туохара. Ша уггар чӀогӀа айайеллачу муьрехь, Сийлахь Моголийн империс лаьцнера мохк шен барамца шираМаурьян империн санна боккха. Моголийн империи гӀелъелчи, цуьнан меттана масех жима пачхьалкх кхоллаелира. Лоруш ду, Моголийн некъий уггар хьал долу некъий хилар цкъа а хиллачарех.
1739 шарахь,Надир Шаха толам баьккхира боккхачуКарналерачу тӀамехь Моголийн эскарна тӀехь. НадираДели схьа а лаьцна талораш дира, дӀадаьхьира шеца барам а боцу хазна, оцу йукъахь гӀарадаьллаТӀавусан Ӏарш а[ 50]
Сийлахь Моголийн империн заманахь, коьрта политикин ницкъ бара моголийн император а, цуьнан бартхой а, ткъа тӀехьуо — пачхьалкхаш-верасаш, оцу йукъахь йу гӀелбеллачу Моголийн некъашца тӀом беш йолуМаратха конфедераци а.Моголаш дукха хьолахь къизалла латтайора шен империн тергойархьама, цара кхин а хӀиндуистийн оьздангалле интеграци йаран политика лелайора, цуо куьйгалла дар боккхачу аьттонца дира, кӀезиг лаьттанчуДелин султанат а.Сийлахь воккху Акбар I хилла уггар говза векал моголийн паччахьех, уьш билгалбевлла бара шайн собарца кхечу динашна а, оьздангаллашна а. Масала, Акбара ца магийна дийнат дерджайнизман динан Ӏийдан деношкахь, дӀайаьхна керстачарна тоьхна налогаш а. Моголийн императорш меттигерчу элийн зударий балабора, меттигерчумахараджийн бартхой хилара,синкретизм йан гӀертара шайнтуьркийн -персийн оьздангаллин ширачу хӀиндин оьздангаллица, оцу балхо кхоьллира хӀиндо-сарасенан архитектура. Акбаран тӀеххье Ӏарш тӀе ваьллачуАурангзеба , хьалха хиллачу императорех къаьсташ, цаеза, сийсаздаран политика керстачу бахархошна тӀехь, оцуннахӀиндусаш чӀогӀа реза ца хилара.
ХӀинди1760 шарахь Моголийн импери йоьхначул тӀехьа йуккъера а, къилбаседера аХӀиндустанехь хьалхе лелоригмаратхийн пачхьалкх хилира. ХӀиндин историн оцу заманан аматех дара могӀа кегийра, регионан пачхьалкхаш кхоллайалар а, тӀехь-тӀехьа чӀагӀлуш йолуЕвропин йаккхийчу пачхьалкхийн жигаралла а.Маратхийн пачхьалкх кхоьллинаШиваджис . XVIII бӀешарахь цунах йоккха империи хиллапешвийн куьйгаллица. 1760 шарахь империно дӀалоцурахӀиндин субконтинентан доккхаха дакъа. Географин экспанси чеккхенга кхечира1761 шарахь маратхашАхьмад Шах Ӏабдали коьртехь волчуовхӀанан эскаралПанипатера кхоалгӀа тӀамехь эшча. ТӀаьххьара Пешва, Баджи Рао II, эшна британийн эскарелКхоалгӀа ингалса-маратхийн тӀамех .
Къилба ХӀиндиехь хӀиндуистийнВиджаянагаран импери йохале хьалха, 1400 шарахьВодеярийн некъаша кхоьллираМайсуран пачхьалкх , Виджаянагар хийцира цуо. Водеярийн олалла хадийраХьайдар Ӏалис шен кӀантацаТиппу Султанца . Церан куьйгаллехь, Майсуран пачхьалкха масех тӀом бира ингалсашца а,Йоккха Британин а, Маратхийн а цхьаьнатоьхна эскаршца. Иштта, 1591 шарахь Къилба ХӀиндиехьГолкондиера Къутб Шахин некъаша кхоьллираХьайдарабад . Моголийн кӀезигчу хенан куьйгаллел тӀехьа, моголийн сардалаАсаф Джаха 1724 шарахь дӀалецира Хьайдарабад.Низамийн силсила 1948 шо кхаччалц куьйгалла дира Хьайдарабадехь.Майсур а, Хьайдарабад а Британийн ХӀиндин олаллин пачхьалкхаш хилира.
ХӀинцалерачуПенджабан меттехь кхоллаелирасикхийн пачхьалкх. Британийн куьйга кӀела йаханчу хӀиндин субконтинентан тӀаьххьарчех регионех хилира иза.Сикхийн импери йуьйжира цхьа могӀа ингалсан-сикхийн тӀемашкахь.
XVIII бӀешарахьГоркхан куьйгалхоша кхоьллираНепал пачхьалкх, шен историн йохаллехь цуьнан аьтту белира шайн къом а, мохк а Ӏалашбан.
ХӀиндиера 1498—1739 шерашкара Европин йохк-эцаран посташ Португалин хӀордахочоВаско да Гамас керлачу дӀабиллинчуЕвропера ХӀинди боьдучу хӀордан некъо дӀайолийра йукъалеларш боцу хӀиндо-европин йохк-эцар[ 51] Гоахь ,Даманехь ,Диухь ,Бомбейхь . 1619 шарахь малхбузен бердйистехь портанСурат гӀалахь йохк-эцаран пост йиллина царна тӀеххье баьхкираголландхой ,данихой , ингалсаш[ 52] французаш . ХӀиндин пачхьалкхашна йукъара чоьхьара дар-дацарш европин совдегарийн аьтту бира тӀехь-тӀехьа политикин Ӏаткъам бан а, латташ эца а. Европин пачхьалкхийн XVIII бӀешеран дохаллехь таро хилира тайп-тайпана ХӀиндин регионаш шайн куьйга кӀела латто, тӀехьуо церан дийзира и латташ ингалсхошна дита, французийн форпосташПондишерри а,Чандернагор а, голландин портан гӀалаКоромандель (1825 шо кхаччалц), португалин колонешГоа ,Даман ,Диу йоцурш.
1909 шеран Британин ХӀинди а, махкара олаллаш а 1617 шарахьБританин Ост-ХӀиндан компанин бакъо елира ХӀиндицаМоголийн императоранДжахангиран цӀарах йохк-эцар лело[ 53] де-юре моголийн паччахьанФаррукха Сияран 1717 шарахь цунна Бенгалица паргӀата налог йоцуш йохк-эцар лело бакъо луш совгӀат дан[ 54] Бенгалин Наваб Сирадж-уд-Даула , дуьхьал велира ингалсхошна и аьтту ца бала гӀерташ. Оцу гӀуллакхо 1757 шарахьПлессихь тӀом хилийтара , цигахьКлайв Роберт коьртехь волчу Ост-ХӀиндан компанин «эскаро» толам баьккхира навабан бӀо иэшийна. Оцу шарахь Компанис Клайв Бенгалин «губернатор» хӀоттийра[ 55] Буксарера тӀом дӀабаьлчи Компанис Бенгалин куьйгалла дан гражданийн бакъонаш ехира моголийн паччахьераШах Ӏалам II -гӀачунгара, цуо формалан йира ингалсхойн куьйгалла, иза тӀехьа догӀучу бӀешерашкахь даьржира массо а ХӀиндиехь, Моголийн куьйгалла дӀадаьккхира цара[ 56] хӀиндин субконтинентан доккхах долчу декъана, оцу йукъахь йара хӀинцалераПакистан а,Бангладеш а. Ингалсхоша шайн колонин политикехь нах бекъаран принцип лелайора, ХӀинди пачхьалкхашна йекъайелла хилар бахьна долуш, тайп-тайпанчу олаллашна, социалан а, динан а тобанашна йукъахь девнаш хилар бахьна долуш.
1857 шарахь Британин Ост-ХӀиндан компанин куьйгаллин реза ца хиларо бахьна даьккхирадуьххьарлера паргӀатонан тӀом баккха, бевза «Сипайн гӀаттам» цӀарца. Цхьаьна шарахь тӀом бича гӀаттам охьатаӀийра. Фактехь волу гӀаттаман хьалханча, тӀаьххьарамоголийн паччахь Бахадур Шах II ,Бирме хьажийра кхиелан, цуьнан берийн кортош бехира, Моголийн некъийн хӀу дайра. ЖамӀ — Британин Ост-ХӀиндан компани дӀайаьккхира, ткъа ХӀинди куьйга кӀела йахараБританин паччахьаллин Британин империн колони йолуш. Тайп-тайпана мехкашна куьйгалла дора шаьшша, йа куьйга кӀелахь лаьттара вассалийн олаллаш санна. ХӀиндин колонешна эксплуатаци йар ладаме хьост дара ингалсан капиталан а, Ингалсехь бинчу промыслан хийцамашна а[ 57]
Неру Джавахарлал а,Махатма Ганди а 1937 шарахьХӀинди паргӀатйаккаран, малхбузен кепарадемократи хӀотторан хьалхе хилира британин вице-паччахьан администрацехь хӀиндин хьехамчаш хӀиттабар[ 58] [ 59] Махатма Ганди санна болу тхьамданаш йолийра британин колонин правительствон дуьхьала йаккхийра кампанеш. 1929 шеран ноябрехь къам паргӀатдаккхаран болам бохо Ӏалашо йолуш, Йоккха Британин парламенто ХӀиндин Британин империн доминионан бакъонаш елира. ШайолухӀиндин субконтинентехь болабелира британин куьйгаллин дуьхьала революцин болам, цуо1947 шарахь паргӀатйаьккхира субконтинент Британин имперех.
Британин ХӀинди екъар ПаргӀатдовлар лаарца цхьаьна, дуккха а шерашкахь куьуш бара буламаллахӀиндусийн а,бусулбанийн а бахархошна йукъахь. Бусулбанаш, даиман а кӀезиг болу, кхерара хӀиндуистийн Ӏедал кӀелахь бисарна, ларлуш хьоьжура паргӀатоне. Уьш цхьатерра тешаш бацара хӀиндуистийн Ӏедалх а, британин колонин правительствох а. 1915 шарахьМахатма Ганди хьалхавелира ХӀиндин къам паргӀатдаккхаран боламан, кхайкхира шине агӀоне цхьаалле. Цуьнан тхьамдалло тӀаьххьара а ХӀинди паргӀатоне кхачийра.
Гандис ХӀиндин боккха Ӏаткъам бира паргӀатонан къийсамашкахь, халкъан массийн боламца ницкъ ца барца некъ лелоран, иза дуьненан исторехь уггар дикачу тхьамданех цхьаъ вира. ХӀиндахоша цӀе тиллира цунна махатма аьлла,санскритера гочдича «сийлахь са» хуьлу иза.
Британин ХӀиндин махкана паргӀато елира 1947 шарахь, цул тӀехьа ХӀинди йийкъираХӀиндин Бартна а,Пакистанан доминионан а.Пенджаб а,Бенгали а екъар бахьнехь цӀий Ӏанор нисделирахӀиндусашна а,сикхашна а,бусулбанашна а йукъахь, цигахь кхелхира 500 000 сов стаг[ 60] Пакистанан а пачхьалкхийн махкашка[ 60]
1951 ш. штаташ а, мехкаш а, ХӀиндин политикин интеграци Дуккха къаьмнаш а, динаш а долуш хиларе терра, паргӀато йаьккхинчул тӀехьа, ХӀиндиехь хилира девнаш а, къийсамаш а динан, социалан бух тӀехь пачхьалкхан маьӀ-маьӀнехь. ТӀаккха а, ХӀинди хилира таро йолушлибералан демократин дуьненан хӀуман пачхьалкхан статус латто, цхьа боца 1975—1977 шерашкара мур боцург, оцу хенахьпремьер-министро Ганди Индирас кхайкхийракъаьсттина хала хьал хилар гражданийн бакъонаш гатъеш.
XX бӀешеран шолгӀачу декъехь ХӀиндин рожехь къийсамаш хилара луларчу пачхьалкхашца дозанан къийсамаш бахьнехь.Цийца болу къовсам хӀинци а берзийна бац, 1962 шарахь цунах боцца тӀом а хилира (Цийн-хӀиндин дозанера тӀом ).Пакистанца ХӀиндис тӀом бира кхузза:1947 ,1965 ,1971 шерашкахь . ТӀаьххьара дов ХӀиндиний, Пакистананний (Каргилан тӀом ) йукъахь хилира 1999 шарахь,Кашмир штатехь.
1974 шарахь ХӀиндис бираядеран герзан лаьттан бухахь талламаш, иштта «ядеран клубан » декъашхо хилира[ 61] [ 61] Атал Бихари Ваджпаин правительство, цуо хийцамаш дӀабаьхьира.2004 шеран бӀаьста хиллачу парламенте харжамашкахь толам баьккхираСоня Ганди коьртехь йолчуХӀиндин къоман конгресс партис. 2004 шеран 22 майхь премьер-министран дарж дӀалецираСингх Манмохана .
2014 шеран харжамашкахь «Бхаратийа джаната парти » коьртехьМоди Нарендра а волуш, парламенте абсолютан алсама кхьаьжнаш тесира: 543 меттигах 283 меттиг. ТӀаьххьара 30 шарахь цхьаьна партин аьтту ца белира оццул кхиамаш баха. Дийнна цхьа бутт дӀабаллалц 814 миллион хӀиндахойн таро йара кхаж таса, 2 000 000 электронан машен а лелош. 66 % нах баьхкира — иза уггар лакхара гайтам бу ХӀиндин исторехь. Халкъо хоржуш вара 8251 кандидат, царна йукъахь хилла 668 зуда а, 5транссексуал а. Куьйгаллехь йолчу, "ХӀиндин къоман конгресс"ан 44 мандат делира. Цуо куьйгалла дира ХӀиндин паргӀатонан.
ХӀиндиКъилба Азиехь йу. Пачхьалкхдуьненахь ворхӀалгӀа меттигехь йу майданан барамца (3 287 590км² , оцу йукъахь, латта: 90,44 %, хин майда: 9,56 %) а,шолгӀа меттиг бахархойн барамца (1 220 800 359 ст.)[ 8] Пакистанца малхбузехь,Цийца ,Непалца ,Бутанца къилбаседа-малхбалехь,Бангладешца а,Мьянмица а малхбалехь. Цул сов, ХӀиндин ду хӀордан дозаМальдивийн гӀайренашца къилба-малхбузехь,Шри-Ланкица къилбехь,ХӀиндонезица къилба-малхбалехь[ 8] Джамму а, Кашмир а штатан къовсамечу мехкан доза дуОвхӀанца [ 9]
ХӀиндин административан йекъайалар ХӀиндифедерацин республика йу, иза лаьтта ткъе исс штатех, йалхбертан махках ,Къоман столицан Дели гуох [ 62] Пондичерри а, Къоман столицан Дели гуо а) а шайн хоржу правительство йу. Бисина пхеа бертан мехкашна тӀехь куьйгалла до центран Ӏедало хӀотточу администраторо, цундела уьш ХӀиндин президентан дуьххьара урхаллехь бу. 1956 шарахь хӀиндийн штаташ йухакхоьллира меттан билгалонашца[ 63]
Массо штаташ а, бертан мехкаш а бекъна бу административан а, правительствон а дакъошна, царех олу гуонаш. ХӀиндиехь бу 600 сов гуо[ 64] талукашна .
ХӀиндин рельеф ХӀиндин доккхаха долу дакъа лаьттахьалхарчу кембрийн ХӀиндостанан пилтан тӀехь ду, цуо вовшахтоьхна иштта цӀе йолу ахгӀайре а, къилбаседехь цунна тӀехӀоттайеллаХӀиндо-Ганган акъари а, важаАвстралийн пилтан декъехь ду[ 65]
ХӀинди билгалйаккхаран геологин процессаш йолайелла 75 млн шо хьалха, оцу заманахьхӀиндин субконтинент къилба суперконтинентанГондванин дакъа хилла, изалела доладелла къилбаседа-малхбузен агӀора оцу хенахь хилла а доцучуХӀиндин Ӏапказ чухула — процесс, лаьттира 50 млн шо гергга[ 65] Евразин пилтанца , цуьнан бухарасубдукцис гучудехираГималайш , — дуьненан уггар лекха лаьмнаш, оцара хӀинца гуо бина ХӀиндинкъилбаседехь а, къилбаседа-малхбалехь а[ 65] аллювис меллаша дуьзина[ 66] [ 67] Аравали дукъ долуш, йаьржинаТар гӀум-аре [ 68] Сатпур а,Виндхья кхаччалц йуккъерчу ХӀиндехь. Вовшенца нийсса догӀу малхбузера ломан даккъаш доьдуӀаьрбийн хӀордан бердаца йолчуГуджаратера тӀулгийн кӀорца бехаш болчуДжаркхандера Чхота Нагпур чӀаплам тӀе малхбалехь[ 69] Декан чӀаплаьмнаш, уьш доьхнаохьакхийсаршца кхуллуш лоха а, йуккъера а локхалла йолуш. Лаьмнаш ду шера баххьаш долуш, шуьйра чӀапа йа йегна йу акъари, царна тӀехула айаделла гунаш а, текхан лаьмнаш а ирх басеш а йолуш. Малхбузехь а, малхбалехь а Декан чӀаплам айабелла бу кхолладелла,Малхбузан а,Малхбален а Гаташ [ 70]
ХӀиндиэкваторан къилбаседехьа йу 6°44' а, 35°30' а къилбаседа шораллин йукъахь[ 71] [ 72]
Бердан сизан бохалла 7,517 км бу, царех, 5,423 км ХӀиндин континентан бу, 2,094 км —Андаманан ,Никобаран ,Лаккадиван гӀайренийн бу[ 8] ватташ йа ишалан берд[ 8] Калькутта ), йа куьйгайина уьш (Ченнаи ). ХӀиндостанан малхбузен бердйистан къилбехМалабаран берд олу, малхбален бердйистан къилбе —Короманделан берд .
ХӀиндин латтан тӀехула Гималаиш озийна ду Ӏадкепара маьхкан къилбаседера къилбаседа-малхбале, Ӏаламан доза хиллаЦийца кхаа декъан тӀехь, уьш хададоНепало а,Бутано а, царна йукъахьСикким штатехь лаьтта ХӀиндин уггар лекха бохьКанченджунга лам.Каракорум лаьтта ХӀиндин йисттерчу къилбаседехьДжамму а, Кашмир а штатехь, дукхах дергПакистано латтош йолчуКашмиран декъехь. ХӀиндин къилбаседа-малхбален «йоьхь» тӀехь ду йуккъера локхалла йолуАссамо-Бирман лаьмнаш а,Шиллонг акъари а.
ХӀиндин гидрологин карта ХӀиндин чоьхьара гидрологи гайтина йу дуккха а охьадоьдучу хишца, уьш шайн хи схьадаларехь декъало «гималайнаш», хьийкъина ду даиман а, ийна луон-шан а, догӀанан а хишшах лаьтта, «декананаш», алсама догӀанан, муссонан хишшах лаьтта, цхьана эшшара доцуш, деста июнера октябре кхаччалц. Массо а даккхийчу хиш тӀехь аьхка цӀеххьана хин барам айбало, дукха хьолахь хи чу а хьодуш. Пачхьалкхан цӀе йелла долуХӀинд хи,Британин ХӀинди екъначул тӀехьа доккхаха долу дакъа дисираПакистанехь .
Гималайшкахь долалуш долу, доккхаха долу дакъа ХӀиндин махкахула охьадоьдуш долу уггар даккхий хиш дуГанг а,Брахмапутра а; ший а кхетаБенгалин аймех [ 73] Ямуна а,Коши а. Церан лоха бердаш хӀора шарахь бахьна хуьлу зенаш а деш хи чухьадаран. ХӀиндостанан кхин ладаме хиш дуГодавари ,Маханади ,Кавери ,Кришна , иштта Бенгалин аймех кхета[ 74] Нармада а,Тапти а кхета Ӏарбойн хӀордах[ 75]
ХӀиндин уггар хаза бердйистан регионаш йуЙоккха Качан Ранн а Малхбуза ХӀиндехь,Сундарбан а — ХӀиндин а, Бангладешан а ишалаш хилла Ганган а, Брахмапутран а дельтанаш[ 76] гӀайренаш Лакшадвип Малабаран бердан малхбузехьа;Андаманан а, Никобаран а гӀайренаш , —Андаманийн хӀорд чура тӀепинган гӀайренийн зӀе[ 77]
ХӀиндин климатан зонаш ХӀиндин климатан боккха Ӏаткъам бо Гималайш а, Тар гӀум-ариено а,муссонаш еш[ 78] Йуккъерачу Азин мехашна дуьхьал, цуо йеш йу ХӀиндин доккхаха долчу декъехь климат йовха, и санна йолу дуьненан кхечу регионийн шораллашкахьчул[ 79] [ 80] [ 78] тӀуьна тропикийн ,екъа тропикийн ,субтропикийн муссонан ,лекхалаьмнийн [ 81]
ХӀиндин доккхаха долчу декъехь билгалйолу кхоъ зама: йовха а, тӀуьна а алсама къилба-малхбузенмуссон а (июнь — октябрь) йолуш; гӀеххьа шийло а, йекъа а алсама къилбаседа-малхбаленпассат а (ноябрь — февраль) йолуш; чӀогӀа йовха, йекъа (март — май) йолуш а. ТӀуьначу заманахь шеран барамах 80 % йочанаш хуьлу. Уггара тӀуьна ду Малхбуза Гатийн а, Гималайн а (6000 мм шарахь) механ басеш, ткъа Шиллонг тӀапломан басешкахь йу Дуьнен тӀехь уггар дукха догӀа догӀу меттиг —Черрапунджи (12000 мм гергга). Уггар екъа кӀошташ — ХӀиндо-Ганган акъарин малхбуза дакъа (100 мм кӀезигТар гӀум-арие , бекъа мур 9-10 бутт) а, ХӀиндостанан йуккъера дакъа (300—500 мм, бекъа мур 8-9 бут). Йочанийн барам чӀогӀа хийцало цхьацца шерашкахь. Акъари тӀехь январан йуккъара температура лакха йолу къилбаседера къилбехьа +15 тӀиера +27 °C тӀекхаччалц, майхь массанхьа а +28…+35 °C хуьлу, наггахь +45…+48 °C а кхочу. ТӀуьначу муьрехь пачхьалкхан доккхаха долчу декъехь температура +28 °C хуьлу. Лаьмнашкахь, 1500 м лакхахь, январехь −1 °C, июлехь +23 °C хуьлу, 3500 м лакхахь −8 °C а, +18 °C.
ГӀуран коьрта центраш йу Каракорумехь а, Гималайшкара Заскар дукъан къилба басешкахь а. Шашшан хидалар хуьлу аьхкенан муссонаш йолучу хенахь оьхучу лайнех а, басешкара дарцо дӀакхоьхьу лайнех а. Лайн сизан йуккъера барам лаха болуш бу 5300 м малхбузера 4500 м малхбалехь.глобалан йовхо бахьнехь шаш йухадовлуш ду.
Бенгалийн цӀоькъалом таллархой бахьнехь хӀаллак хуьлуш дуХӀиндин пийл ХӀинди йу ХӀиндо-Малайн зоогеографин областехь, уггар а тайп-тайпана биоресурсаш йолчех цхьа пачхьалк йу. ХӀинди — Даймохк бу 7,6 % кепара шадолудекха дийнатийн , 12,6 % массо аолхазарийн , 6,2 % массо атекхаргийн , 4,4 % массо ахи-лаьттан дийнатийн , 11,7 % массо ачӀерийн , 6,0 % массо азезагийн ораматийн [ 82] экорегионаш ,шола хьаннаш — къилба-малхбузен Гатийн догӀанан хьаннаш, лакхарчу тӀегӀанераэндемизман амал йолуш йу; массо а вовшахтоьхча, 33 % ХӀиндин ораматийн кепаш эндемикаш йу[ 83] [ 84] Малхбуза Гаташкара а, Къилбаседа-малхбузен ХӀиндиера а тропикийн догӀанан хьаннашкара Гималайшкарабаганан хьаннашка кхаччалц. ХӀиндостанан чоьхьарчу кӀоштийн акъареш тӀехь алсама йуаккацех лаьтта шолгӀасаваннаш ,шурбаьӀаш ,пальманаш ,баньянаш , лилха хьаннаш, антропогенан схьадалар долу Ӏиттало коьллаш. Лаьмнашкахь йисина муссонан хьаннаштиках ,сандалах ,буту эрзах ,терминалех ,диптерокарпнашах лаьтташ йолу. АхгӀайренан къилбаседа-малхбалехь кхуьу гӀа охьадужу ийна хьаннашсалах ерш алсама а йолуш, ткъа мох болчу Малхбуза Гатийн басешкахь — гуттар сийна йолу ийна хьаннаш[ 85]
Малхбален бердан хӀордйистан аса цхьаццанхьа ишалаш долуш йу. Ӏаламан ораматан чкъор ХӀиндо-Ганган акъари тӀехь ца дисина, ткъа цуьнан ландшафташ хийцало малхбузера гӀум-аренаш тӀиера малхбалера гуттар сийначу ийначу хьаннашца. Локхаллин аса дика къастало Гималайшкахь а,Каракорумехь а. Малхбуза Гималайшан кӀажошкара лакха хьалаоьхутерайш (1200 м кхаччалц), лакхахьо йу муссонан хьаннаш, йукъахь коьллаш йолу ломан зезан хьаннаш, йукъахь гуттар сийна а, гӀадужу а тайпана хьаннаш йолу таьӀнабазанан хьаннаш, ткъа 3000 м лакхахь долало бен лаьмнаш а, ломан аренаш а. Гималайшан малхбалехь тӀуьна тропикийн гуттар сийна хьаннаш кхочу 1500 м лакха, лакхахь хийцало ломан субтропикийн хьаннашца, таьӀнабазанан хьаннашца, бен лаьмнашца.
ХӀиндин коьртачу диттех дуниим , шуьйра леладоаюрведин дарбанан препараташкахь. Деза лоручубаньянан дитт бухахь (хьаьжаБодхи дитт ), цуьнан сибат карийнаМохенджо-Даро мухарш тӀехь,Будда Гаутама серлоне кхаьчна боху дукха шерашкара медитацехьБодх-Гаяхь .
Дукхах йолу хӀиндин кепаш,Гондвана суперконтинента тӀехь гучуйевллачутаксонан тӀаьхье йу, ткъа цуьнан дакъа мацца а хиллахӀиндин субконтинент . ТӀехьарчу боламохӀиндостанан пилта Лавразица Ӏоттайаларо тайпанаш иэдина. Амма,тӀапломан жигаралло а, климатан хийцамаш а 20 млн шо хьалха хилла болу, бахьана хилира дукхах йолу хӀиндин энлемикийн кепашяларн [ 86] зоогеографин новкъа кхоллалуш долчу Гималайшан шина агӀора[ 85] [ 82] лангур Нилгири а, мокхаКералан бецан пхьид а. ХӀиндиехь 172 кеп йу,Ӏалам Ӏалашдаран дуьненан бертан хӀаллак хилан кхерамехь йолчеран испискин тӀехь, иза 2,9 % массо а кепашца дуьстича[ 87] Азин лом ,Бенгалан цӀоькъалом , ткъа ишттаБенгалин сип , уьш лечара йевлла дахкалуш долчу бежнийн дилх сов даарна, дарбанан лелийрадиклофенак .
ХӀиндин бахархойн йоккха луьсталла а, Ӏаламан ландшафташ хийцаро а къен йина пачхьалкхан дийнаташ. ТӀаьххьарчу иттаннаш шерашкахь, адамийн бахаман гӀуллакхан шордаро кхерам тесна пачхьалкхан экханна. Цунна дуьхьала йина цхьа могӀа къоман паркаш а, заповедникаш а, дуьххьарниг йира1935 шарахь .1972 шарахь ХӀиндиехь тӀеэцна «Экха Ӏалам лардаран Закон »[ 88] ЦӀоькъалом проект » а иза лардан а, лела меттиг Ӏалашйан а Ӏалашо йолуш; цунна тӀе,1980 шарахь тӀеэцна «Хьаннаш Ӏалашйаран Закон»[ 89] [ 90] ЮНЕСКОн биосферан резерватийн дуьненан машан декъера йу; официалан билгалйаьхна 25 хин-ишалан меттигашРамсаран конвенцис ларъеш йолу[ 91]
Азин лом
ХӀиндин мармаӀа
Гималайшан ча
ХӀиндин леопард
Кеп:ХӀиндин Йаккхий гӀаланаш
ХӀиндин бахархойн луьсталла ХӀиндин меттанаш Бахархойн барамца (1,3 млрд стаг[ 92] [ 93] Цийл тӀехьа[ 94] Мумбаи (хьалха Бомбей),Дели ,Колката (хьалха Калькутта),Ченнаи (хьалха Мадрас),Бангалор ,Хьайдарабад ,Ахьмадабад йу[ 62] Африкин континентал тӀехьа[ 62] [ 94] Керала штатехь (91 %)[ 95] Бихаре (47 %)[ 96] йуккъера хан 24,9 шо йу, ткъа шарахь тӀекхета 1,38 % бахархой; хӀора 1000 стагана тӀе дуо 22,01 бер[ 94]
ХӀиндин арахьа веха 38 миллион гергга хӀиндахо — уггар йаккхий йукъараллаш йуАЦШ ,Йоккха Британехь ,Австралехь ,Германехь ,Японехь ,Канадехь . Барам кӀезиг болуш хӀиндахойн йукъараллаш йуРоссехь ,Францехь ,Къилба Корейхь ,Аргентинехь ,Цийхь .
ХӀинди даймохк бухӀиндо-ариен меттанийн тобан (74 % бахархой) а,дравидийн меттан доьзалан (24 % бахархой) а. ХӀиндехь дуьцу кхин меттанаш дуавстроазин а,тибето-бирман лингвистин доьзалера.ХӀинди мотт , ХӀиндехь уггар баьржина мотт бу[ 97] [ 98] [ 99] ХӀиндин Конституцис билгалбаьккхина 21 официалан мотт, бахархойн доккхаха долчу декъо буьцург йа классикан статус ерг. ХӀиндехь йу 1652 диалект[ 100]
Варанаси Гурдвара Хармандир-Сахиб АмритсарехьМахабодхи килса,Бодх-Гайр гӀарайаьлла буддийн килса Даргах шариф Аджмерехь Майсурера Езчу Филоменан килса ХӀиндин меттанаш буьйцучеран барамца Меттиг мотт 2001 шеран бахархой багарбар [ 101] (Бахархой 1,004.59 млн стаг) Лелош болчеран барам Шаболчу бахархойн процент Баржаран географи 1 ХӀинди а, цуьнан диалекташ а [ 102] 422 048 642 41,03 % Къилбаседа ХӀинди 2 Бенгали 83 369 769 8,11 % Малхбузен Бенгали ,Ассам ,Джаркханд ,Трипура 3 Телугу 74 002 856 7,37 % Андхра-Прадеш ,Карнатака ,Тамилнад ,Махараштра ,Орисса 4 Маратхи 71 936 894 6,99 % Махараштра ,Карнатака ,Мадхья-Прадеш ,Гуджарат ,Андхра-Прадеш ,Гоа 5 Тамилин 60 793 814 5,91 % Тамилнад ,Карнатака ,Пондишери ,Андхра-Прадеш ,Керала ,Махараштра 6 Урду 51 536 111 5,01 % Джамму а, Кашмир а ,Андхра-Прадеш ,Дели ,Бихар ,Уттар-Прадеш 7 Раджастхани более 50 млн. 5 % Раджастхан ,Гуджарат ,Пенджаб ,Харьяна 8 Гуджарати 46 091 617 4,48 % Гуджарат ,Махараштра ,Тамилнад 9 Каннада 37 924 011 3,69 % Карнатака 10 Малаялам 33 066 392 3,21 % Керала ,Лакшадвип ,Махе ,Пондишери 11 Ори 33 017 446 3,21 % Орисса 12 Пенджаби 29 102 477 2,83 % Пенджаб ,Чандигарх ,Дели ,Харьяна 13 Бходжпури 25 млн. 2,3 % Бихар ,Джаркханд ,Уттар-Прадеш 14 Ассамин 13 168 484 1,28 % Ассам 15 Майтхили 12 179 122 1,18 % Бихар 16 Сантали 6 469 600 0,63 % Бихар штатехьЧхота-Нагпур чӀаплаьмнашкахь дехасанталийн тайпанаш,Чхаттисгарх ,Джаркханд ,Орисса 17 Кашмири 5 527 698 0,54 % Джамму а, Кашмир а 18 Непалийн 2 871 749 0,28 % Сикким ,Малхбузен Бенгали ,Ассам 19 Синдхи 2 535 485 0,25 % Гуджарат ,Махараштра ,Раджастхан ,Мадхья-Прадеш 20 Конкани 2 489 015 0,24 % Конкан (Гоа ,Карнатака ,Махараштра ,Керала )21 Догри 2 282 589 0,22 % Джамму а, Кашмир а 22 Манипури 1 466 705 0,14 % Манипур 23 Бодо 1 350 478 0,13 % Ассам 24 Санскрит 14 135 N Маттур
Сирла-цӀен басца билгалбинахӀиндоариен меттанаш ,баьццарчунца —дравидийн ,синачунца —цийн-тибетан , ткъаможачуьнца —австралоазин .
900 млн сов хӀиндахой (80,5 % бахархойх)хӀиндуизм лелош бу. Кхин алсама нах тӀехьабозу динаш дуислам (13,4 %),керсталла (2,3 %),сикхизм (1,9 %),буддизм (0,8 %),джайнизм (0,4 %). ХӀиндехь кхин айахӀудийн дин ,зороастризм ,бахаи , кхин а динаш ду[ 103] Аборигенин 8,1 % болчу бахархошна йукъахь, даьржинаанимизм [ 104]
2001 шеран бахархой йазбаран терхьашца динан тобанийн амалДин Бахархой ТӀекхетар Боьрша-стен барам Йоза хаар Белхан ницкъаш Боьрша-стен барам Боьрша-стен барам Боьрша-стен барам ХӀиндуизм 80,46 % 20,3 % 931 65,1 % 40,4 % 944 894 925 Ислам 13,43 % 36,0 % 936 59,1 % 31,3 % 953 907 950 Керсталла 2,34 % 22,6 % 1009 80,3 % 39,7 % 1001 1026 964 Сикхизм 1,87 % 18,2 % 893 69,4 % 37,7 % 895 886 786 Буддизм 0,77 % 18,2 % 953 72,7 % 40,6 % 958 944 942 Джайнизм 0,41 % 26,0 % 940 94,1 % 32,9 % 937 941 870 Анимизм , кхин а0,65 % 103,1 % 992 47,0 % 48,4 % 995 966 976
ХӀиндин Президентан резиденци ХӀиндин Лакхарчу суьдан гӀишло ХӀиндин Парламентан гӀишлон фасад Нью-Делиера коьрта правительствон офисаш йолу гӀишлоХӀиндин Конституци тӀеэцнера Кхолларан гуламца1949 шо чекхдолуш, ХӀинди паргӀатйаллачул тӀехьа ши шо даьлчи, лела йолаелира1950 шеран 26 январехь [ 105] [ 106] преамбулехь билгалдоккхайозуш йоцу ,социалистийн , дуьненанлиберально -демократин республика [ 107] [ 108] вестминстеран парламентан кепаца болхбеш йолушина палатан парламентаца . Пачхьалкхан Ӏедал декъна кхаа декъе:законашкхолларан ,кхочушдаран ,суьдан .
Пачхьалкхан Корта буХӀиндин президент [ 109] [ 110] [ 111] [ 112] Правительствон корта бупремьер-министр , цуьнгахь ду коьрта кхочушдаран Ӏедал[ 109] [ 113] парламентан лахарчу палатехь алсама меттигаш долу политикин партица йа политикин коалицица чӀагӀо йолу кандидат[ 109]
ХӀиндин законашкхолларан Ӏедал ду шина палатан парламент, иза лаьтта «Раджья сабха » (Штатийн Совет) олу лакхарчу палатех а, «Лок сабхи » (Халкъан палата) олу лахарчу палатех а[ 114] [ 115] хӀиндин штатийн а, мехканийн а законашкхолларан меженаша, бахархойн бараме хьаьжжина[ 115] [ 115] [ 115]
Кхочушдаран Ӏедалан дакъа лаьтта президентах, вице-президентах, премьер-министр коьртехь волу Министрийн Советах (министрийн кабинет цуьнан кхочушдаран комитет йу). ХӀора министр парламентан цхьаьна палатан декъашхо хила веза. ХӀиндин парламентан системехь кхочушдаран Ӏедал кӀелахь ду законашкхуллучун: премьер-министр а, Министрийн Совет а дуьххьара дӀа жоьпехь йу парламентан лахарчу палатан хьалха[ 116]
ХӀиндин унитаран кхаа тӀегӀансуьдан Ӏедал ду, иза лаьтта ХӀиндин лакхара суьдхо коьртехь волу Коьртачу суьдах, 21 Лакхарчу суьдах, шортта кегийчу суьдех[ 117] хьалхарчу инстанцин суд йу адамийн коьрта бакъонех хьакхалучу процессашкахь, штаташна а, центран Ӏедална а йукъарчу къовсамашкахь, кхин а лакхарчу суьдашна тӀехь апелляцин юрисдикци а йу[ 118] [ 117] Конституцица догӀуш дацахь[ 119] [ 120]
ХӀинди, федералан тӀегӀанехь, уггар дукха бахархой болу пачхьалкх йу[ 121] [ 122] ХӀиндин къоман конгресс [ 62] Бхаратия джаната парти » (ХӀиндин къоман парти, БДП),ХӀиндин Коммунистийн парти (марксистийн) , ткъа кхин а тайп-тайпана регионийн партеш.1950 —1990 шерашкахь , боца ши мур дӀабаьккхича, ХӀиндин къоман конгресс парламентан дукхалла йара. ХӀиндин къоман конгресс Ӏедалехь ца хилла1977 —1980 шерашкахь , оцу хенахь «Джаната » партис толам баьккхира харжамашкахь, бахьана дара оцу хенан премьер-министроИндира Гандис чолхе хьал кхайкхадарна къам реза ца хилар.1989 шарахь , Къоман фронт коалицис Аьрру фронтан коалицица цхьаьнакхетна толам баьккхира харжамашкахь, амма Ӏедалехь хьие ца белира шина шарахь бен[ 123]
1996 —1998 шерашкахь федералан правительствон куьйгалла дира цхьа могӀа йах ца йеллачу коалицеш. Консервативан «Бхаратия джаната партис» кхоьллира правительство йоцачу ханна 1996 шарахь, тӀехьа Ӏедале еара Цхьанатоьхна фронтан коалиции.
1998 шарахь,Бхаратия джаната партис кхоьллира Къоман демократин альянс (КЪДА) цхьа могӀа регионийн партешца, тӀаккха хилира исторехь шолгӀа парти, ХӀиндин къоман конгрессал тӀехьа, Ӏедалехь пхеа шеран муьрехь сацайелла[ 124]
2004 шеран харжамашкахь ХӀиндин къоман конгрессо «Лок сабхехь» алсама меттигаш баьхна, кхоьллира правительство Цхьанатоьхна прогрессан альянс (UPA) коалицица, цуьнан гӀортол йара «Бхаратия джаната партин» дуьхьала йолу цхьа могӀааьрру агӀора йолу партеш а, депутаташ а[ 125]
2014 шеран парламентан харжамашкахь «Бхаратия джаната парти » толам баьккхинчу Къоман демократин альянсан (КЪДА) куьйгалле еара. Партин корта —Моди Нарендра — хаьржира ХӀиндин премьер-министр[ 126]
ХӀиндин Премьер-министрМоди Нарендра а, ЦХР ПредседательСи Цзиньпин а 2014 шеранКъилба Азин регионийн йукъаметтиг дӀакхехьаран Ассоциацин саммит 1947 шерера ша йозуш йоцучу хенахь дуьйна, ХӀиндис гергарло леладо дукха пачхьалкхашца.1950-гӀа шерашкахь ХӀиндис ладаме болх лелийра дуьнанайукъарчу ариенехь,Африкера а,Азиера а европин колонеш мукъайахархьама[ 127] Шри-Ланкехь (1987—1990) а,«Кактус» операци Мальдивийн гӀайренаш тӀехь а. ХӀиндиКъаьмнийн йукъаметтиг лелоран декъашхо а,ДӀацакхетаран болам кхоьллинарг а, декъашхо а йу[ 128] Цийн-хӀиндин дозанашкара тӀемаш а,1965 шеран шолгӀа хӀиндо-пакистанан тӀамо а, ХӀинди хаъал герга йалийраСоветийн Союзца АЦШ гергарлонаш хедор мах а болуш, иштта политика дӀа а йаьхьирашийла тӀом дӀабаллалц. ХӀиндис дакъалецира кхаа тӀеман девнехьПакистанца , дукхахдерг къовсаме болчуКашмир мохк бахьанехь. Ткъа пачхьалкхашна йукъахь кхин Ӏиттадаларш хилира1984 шарахь Сиачен шалам бахьанехь а,1999 шарахь Каргилан тӀом а.
ТӀехьарчу шерашкахь ХӀиндис дӀакхоьхьу хаъал болхКъилба-Малхбален Азин пачхьалкхийн ассоциациехь [ 129] Къилба Азин регионийн йукъаметтиг дӀакхехьаран Ассоциациехь ,Дуьненайукъара йохк-эцаран кхолламехь [ 130] Вовшахтоьхна Къаьмнийн Кхолламан декъашхойх а, кхоьллинчарех а цхьаъ йу, жигара декъашхо йу цуьнан машаран белхашкахь: 55,000 сов хӀиндин салташа ткъе пхийтта операцехь дакъа лаьцна йеа континент тӀехь машар хулийтархьама[ 131] Ядеран талламаш цамагабаран барта а,Ядеран герз цадаржоран барта а кӀела, гӀоле хета шен ядеран программашна ша терго йар. ТӀехьарчу заманахь, арахьара политикин ариенехь ХӀиндин правительство ницкъаш хьажийна АЦШца,Цийца , Пакистанца йукъаметтиг тойаре. Экономикин сферехь, ХӀиндин гергара йукъаметтигаш йу кхечу кхуьучу пачхьалкхашцаКъилба Америкехь а, Азехь а, Африкехь а.
ХӀиндин тӀеман-хӀаваан ницкъаш йукъахь дуСу-30 ХӀиндин тӀеман ницкъаш шен дукхаллин барамца дуьненахь кхоалгӀачу меттигехь бу, уьш лаьттаХӀиндин эскарх ,флотах ,ТӀеман-хӀаваан ницкъех [ 94] [ 132]
1974 шарахь ХӀиндих хиллаЯдеран клубан декъашхо, дуьххьарлера ядеран зиер динаКъежа Будда операци кодан цӀе а йолуш. ТӀаьхьара1998 шеран лаьттан бухара ядеран герзан зиераш ХӀиндин дуьхьала дуьненайукъара тӀеман санкцеш йира, уьш тӀехь-тӀехьа совцийра2001 шеран сентябрехь. Шен ядеран политикехь ХӀиндис «хьалха тухур ца хиларан» низам леладо[ 133] 2008 шеран 10 октябрехь ХӀиндин а, АЦШ-н а йукъахьХӀиндо-америкин ядеран гӀуллакхийн барт бина, цуо хаддийна чекхдаьккхина атоман энергин областехь пачхьалкхан къевлина латтор[ 134]
ХӀиндин башха гӀуллакххошна йукъайогӀуЦхьанатоьхна талламан комитет — «Joint Intelligence Committee» (JIC),Талламан а, анализан а дакъа — «Research and Analysis Wing» (RAW),Талламан бюро — «Intelligence Bureau» (IB), ткъа иштта Мохк ларбаран Министраллин талламан дакъош, Пачхьалкхан а, чоьхьарчу гӀуллакхийн а МинистраллинЦентран талламан бюро , Чоьхьарчу кхерамазаллин департаментан дакъош. ХӀиндин коьрта геополитикин мостагӀ йуПакистан , Пакистанан а, цуьнан башха гӀуллакххошна а дуьхьал беш болу болх коьрта приоритет йолуш бу ХӀиндин башха гӀуллакххойн.
ДВФ терахьашца йаккхийчу пачхьалкхийн дакъа дуьненайукъарчу ЧВС Азехь уггар шира а, ХӀиндиехь уггар йоккха афондан биржа йуМумбайра —Бомбейн фондан биржа Шен историн йохаллехь паргӀато йаьккхинчул тӀехьа, ХӀиндис дӀайаьхьира доларчу декъехь правительствос дакъа а лоцуш,социалистийн экономикин политика, луьра терго а яра пачхьалкхан арахьарчу йохк-эцаран а, инвестицийн а. Амма,1991 шарахь дуьйна, ХӀиндис дӀабаьхьира либералан экономикин хийцамаш, шен базар а йиллина, экономикин сферера правительствон терго лагӀйинаКеп:Дац АХЬ . 1991 шеран мартехьдешинвалютан резерваш тӀекхийтира 5,8 млрдАЦШ доллар тӀиера[ 135] [ 136] [ 136] [ 137] [ 138] [ 139] [ 140] Дерриге чоьхьара сурсат АЦШ-н долларшкахь хӀинцалера валютан курсаца ду 1,089 трлн, оцу терахьо ХӀинди шийттолгӀачу меттиге йоккху дуьненан экономикехь[ 141] эца таронан паритет дуьстича, ХӀиндин ду дуьненахьдоьалгӀа ЧВС — 4,726 трлн доллар. Номиналанбахархойн цхьаьна синан кхочу са хуьлу 977 АЦШ-н доллар, цуо пачхьалкх хӀоттайо дуьненахь 128 меттиге оцу гайтамашца. Бахархой цхьаьна синан кхочу сацаэцаран тарон паритетаца хуьлу 2700 доллар (дуьненахь 118-гӀа меттиг).
ТӀаьхьарчу ткъа шарахь шеран ЧВС тӀекхетаран йуккъера барам хилира 5,5 %, цуо хӀиндин экономика дуьненахь уггар чехка кхуьучех йира[ 142] белхан ницкъийн шолгӀа барам бу — 516,3 млн стаг, 60 % царех болхбеш ву йуьртабахамехь; 28 %хьашташ кхочушдарехь ; 12 %Индустрихь [ 94] дуга ,кӀа ,бамба ,джут ,чай ,шекаран эрз ,картол . Йуьртабахаман дакъа ду 28 % ЧВС; хьашташ кхочушдар — 54 %, промышленность — 18 %. Промышленностан коьрта отраслаш: автомобилашйар, химин, цементан, электроника, йуургкечйийриг, машенашйар, пайден маьӀданаш дахар, маьхкдаьттан, фармацийн, металлкечдаран, текстилан. Сиха экономика кхиар бахьнехь энергийн ресурсаш иэшар тӀекхетна. Статистикин терхьашца, ХӀинди йалхолгӀа меттигехь йумехкдаьтта дайарца, кхоалгӀа —тӀулган кӀора байарца[ 143] [ 144] 2011 шарахь коэффициент Джини : 33.6)[ 145] [ 146] дахаран минимумал лахарчу барамехь, иза бу дийнахь 40 АЦШ-н доллар. Статистикин терхьашца,2011 шарахь , 19 % бахархой бара къоьллин тӀегӀанал лахахь дийнахь 2 бен ца кхочуш[ 147] аутсорсинган меттиг хилла дукхах йолчу мультикъаьмнийн корпорацийн, гӀарайаьлла меттиг а хилла «медицинин туризман »[ 148] программа латторан , ткъа иштта финансийн а, технологин а хьаштийн экспортёр. ХӀиндин коьрта Ӏаламан бахам бу оху латта,бокситаш ,хромиташ ,кӀора ,алмазаш ,эчиган маьӀда ,кир-маьӀда ,марганец ,слюда ,Ӏаламан газ , мехкдаьтта,титанан маьӀда [ 62] экспорт хилира 250,5 млрд АЦШ-н доллар, ткъаимпорт — 380,9 млрд гергга[ 149] [ 150] [ 151] [ 152] лаьттан туьха , химикаташ. ХӀиндин коьрта йохк-эцаран накъочтий бу АЦШ,Европин барт ,Ций .
ХӀиндин арахьарчу декхаран бала чӀагӀбелира 1980-гӀа шераш чекхдовлуш, иза 83,8 млрд долларе кхаьчча (29 % ЧВС 1990/91 финансан шарахь), ткъа 1980/81 финансан шарахь иза хилира 23,5 млрд доллар (ЧВС 12 % кӀезиг)[ 153] [ 140] [ 140] [ 140] [ 140]
ХӀара дакъа йаздина ду 1951 шеран хаамашца.
ХӀиндин цӀерпоштнекъан карта ХӀиндин автомагистралийн карта Аэропортийн а, хӀордан портийн а карта ХӀиндехь йу шайолу кепара транспорт: хин (хӀордан а,охьадоьдучу хин а),автомобилан ,хӀаваан , цӀерпоштнекъан, биргӀанан.
ХӀиндин цӀерпоштнекъан транспорто дӀасахьо массашкахь адамаш а, киранаш а. ЦӀерпоштнекъан машийн бохалла (2009 шо) — 63 эз. км сов, оцу йукъахь 18 эз. км электрификаци йина ду[ 154] Indian Railways [ 155] [ 154]
1950 шарахь ХӀиндиехь дара 382 эз. км лаьттан некъаш а, 136 эз. км шоссейн некъаш а. Царех цасоццуш киранийн а, пассажирийн а автотранспорт дӀалелийта пайден дацара 22 эз. км бен[ 156]
ХӀиндиехь кеманаш лела пайден ду хин лахешкахьГанг ,Кришна ,Годавари [ 156] Кавери [ 157] 1950-гӀа шерашкахь 3/4 киранех дӀахьуора хиш чухула гатан кеманаш тӀехь.
1951 шарахь ХӀиндин Ӏапказийн кеманийн флот 86пароход дара 338 эзар тонн тоннаж йолуш[ 156]
1950 шарахь ХӀиндиехь болхбуора 64 гражданийнаэропорташа [ 156]
ХӀинди паргӀатйаьллачу хьалхарчу шерашкахь дешин-валютан тӀехьло цӀеххьана охьайуьйжира 2,161 млрд долларера 1950/51 финансан шарахь 0,637 млрд долларе кхаччалц 1960/61 финансан шарахь, цул тӀаьхьа дуккха а лаьттира лахарчу тӀегӀанехь (0,975 млрд доллар 1970/71 финансан шарахь)[ 136] [ 136] [ 136] [ 136] [ 136] [ 136] [ 136]
ХӀинди дуьненахь а хьалха йу тахьтанан мусковит деш, коьрта даккхар хуьлуАндхра-Прадеш штатехь, цигахь йу слюдан аса 25 км шуьйра а, 100 км еха а йолуш[ 152] [ 158] [ 158] [ 158]
Йозуш йоцучу ХӀиндин арахьара йохк-эцаран амалехь ду даиман а импорт экспортал дукха хилар[ 159] [ 160] [ 160] [ 149] [ 149] [ 149] [ 149]
2013 шарахь ХӀиндис арахьа хьажийна 1,7 млрд доллар дуьхьара инвестицеш (пачхьалкхийн дуьненайукъарчу экспортан дуьхьара арахьа йинчу инвестицех 0,1 %)[ 161] [ 161] [ 161] [ 161] [ 162]
Боккха когСанчира Сомнатх килсаАгрера Тадж-Махал йинаШах-Джахана шен зудчунМумтаз-Махалана безамнаЛехенга-чоли йоьхна зудберашХӀиндуистийн ловзар ХӀиндин каррица долу даар 2008 шеранЧеннайн а,Калькуттан а йукъаракрикетан матч Беца тӀиера хоккей ХӀиндин оьздангалла чӀогӀа бесара йу[ 163] синкретизм йолуш йу[ 164] Азин кхечу регионашкахь баржо а.
ХӀиндин йукъараллехь чӀогӀа лераме ду доьзалан мехаллаш а, гӀиллакхаш а, хӀетте а хӀинцалерчу гӀалийн доьзалшна гӀуоле хетануклеаран доьзалан структура , дукхах дерг гӀиллакхера шуьйра доьзалан системо тӀебохку социалан-экономикин бехкамаш бахьнехь.
ХӀиндин архитектура йу цхьа область, шена чохь чӀогӀа къегина гайтина хӀиндин оьздангаллин дукхалла. ХӀиндин архитектурин иэсин доккхаха долу дакъано, оцу йукъахь йу чӀогӀа хаза монументашТадж-Махал а, кхин масалашмоголийн ,Къилба ХӀиндин архитектураш, гойту шира а, тайп-тайпана а ХӀиндин регионийн меттигера гӀиллакхаш а, арахьара гӀиллакхаш а.
ХӀиндин музыкехь йу шуьйра гӀиллакхийн спектр а, регионийн оьмар а.ХӀиндин классикан музыкин чу йогӀу шиъ коьрта жанр — къилбаседахӀиндинхӀиндустанин а, къилбахӀиндинкарнатин а гӀиллакхаш, церан тайп-тайпана регионийн халкъан музыкин кепера вариацеш а. ГӀарайаьллачу музыкин меттигерчу оьмаран йуфилми а, хӀиндин халкъан музыка а, царех уггар Ӏаткъам болуш йолчу кепех йу синкретин гӀиллакхашбаулаш .
ХӀиндин хелхарш иштта тайп-тайпана халкъан а, классикан а кепаш йолуш ду. Уггар девзаш долу хӀиндин халкъан хелхарш дубхангра Пенджабехь ,биху Ассамехь ,чхау Малхбузен Бенгалехь ,Джаркхандехь ,Ориссехь , кхин агхумар дуРаджастханехь . БархӀ хелхаран кепашна, шен хаамийн кепашца а, мифологин дакъошца а,хӀиндин классикан хелхарш статус йелла ХӀиндин къоман музыкин а, хелхарийн а, драман а академис. Уьш ду:бхаратанатьям [ 165] Тамилнад штатера,катхак Уттар-Прадеш штатера,катхакали [ 166] мохини-аттам аКералера ,кучипуди Андхра-Прадешера ,манипури Манипурера ,одисси Ориссера,саттрия Ассамера[ 167]
ХӀиндин театро дукха хьолахь лелайо музыка, хелхарш, импровизацин диалог[ 168] хӀиндуизман тексташкара а, ткъа ишттайуккъерчу бӀешерийн литературин кхолламийн а, социалан а, политикин а керлачин мукъмийн бух тӀехь хуьлу. ХӀиндин театран цхьайолчу регионийн кепаш йу:бхавай Гуджарат штатера,джатра Малхбуза Бенгалера,наутанки а,рамлила а Къилбаседа ХӀиндиера,тамаша Махараштрера,терукутту Тамилнадера,якшагана Карнатакера[ 169] [ 170] [ 171] Болливудо йоха хӀиндин маттахь коммерцин фильмаш, иза йу уггар дукха кинош йохург йу дуьненахь[ 172] бенгали ,каннада ,малаялам ,маратхи ,тамилийн ,телугун [ 173]
хӀиндин литературин уггар шира кхолламаш бӀешерашкахь барта дӀалуш бара, тӀехьуо дӀайазбира[ 174] санскритан литература —Ведаш , «Махабхарата » а, «Рамаяна » а эпосаш, «Абхигьяна-шакунталам » драма, классикан санскритан поэзимахакавья [ 175] Сангам [ 176] Рабиндранат Тагор —1913 шеран Нобелин совгӀатан литературехь лауреат хилла волу.
Дешар дукхах йолчу ХӀиндин ЛДМ ду ингалсан маттахь. Лакхара дешар махкахь ду европерчу ЛДМ программин тӀегӀанехь. Дешаран шеран мах — 15 000 АЦШ-н доллар гергга бу.
ХӀиндиехь болхбеш йу 2009 шеран терхьашца 504 ЛДМ (1950 шарахь уьш йара 27)[ 177]
ХӀиндин йуург дукха бес-бесара йу регионийн оьмарш йолуш, чӀогӀа хаза дуу орамаш, бецаш, чамбийригаш лелош. Регионашкара коьрта даардуга (алсама къилбехь а, малхбалехь а) а, кӀен сурсаташ (алсама къилбаседехь) ду[ 178] Ӏаьржа бурч йу; ткъа,цӀен чкъоьргара бурч , шуьйра лелош болу массо ХӀиндиехь, лело баьккхинаХӀиндистан ахгӀайрен тӀехьпортугалхоша [ 179]
ХӀиндин тайп-тайпанчу регионашкахь леладо тайп-тайпана кепара хӀиндин духар. Цуьнан бос а, оьмар а йозу тайп-тайпанчу факторех, масалаклимат . ГӀарадаьлла ду духар тегна доцучу кӀадийн кескех, зударийнсари а, божарийндхоти йа лунги; иштта даьржина ду тегна духарш а, масала, зударийн пенджаби (шарбалш а,курта -пижама ), божарийн европин оьмаран хечеш а, кучамаш а.
Дукхах долу хӀиндин Ӏиданаш динах девлла хуьлу, хӀетте а цхьадерш царех массо а хӀиндахоша даздо,кастане йа дине ца хьоьжуш. Цхьадолу шуьйра Ӏиданаш дуДивали ,Ганеша-чатуртхи ,Угади ,Понгал ,Холи ,Онам ,Виджая-дашами ,Дурга-пуджа ,Мархин Ӏид ,ГӀурбан Ӏид ,Рождество ,Весак ,Вайсакхи [ 180]
ХӀиндин къоман спорт йубеца тӀиера хоккей , ткъа уггар шуьйра спортан кеп —крикет . Цхьайолчу штаташкахь, масала,Малхбузен Бенгали ,Гоа ,Керала , шуьйра йаьржина ишттафутбол [ 181] теннис . ХӀиндиера схьайевлла йолу шахматаш, чӀогӀа йеза, хӀиндингроссмейстерш тӀехь-тӀехьа тӀекхеташ бу. Спортан Ӏадатан кепаш йу, ша болчу махкахь йаьржинакабадди ,кхо-кхо ,гилли-данда . ХӀинди кхин а даймохк буйоган ,ширахӀиндин тӀеман говзаллин , —Каларипаяттун а,Варма-калайн а.
ХӀиндин гулйинчу командо беца тӀиера хоккейх ловзуш уггар дукха мидалш йаьхна Олимпийн ловзаршкахьКеп:Дац АХЬ .
ХӀиндин къоман кхерамазаллин кхерам бутерроризм , дукхаДжамму а, Кашмир а штатехь, ХӀиндин къилбаседа-малхбалехь, ткъаXXI бӀешо долалуш —Делиехь а,Мумбаихь а. Масала ду2001 шарахь террористашДелиехь ХӀиндин парламентан тӀелатар.2008 шеран гурахь террористаш тӀелетира пачхьалкхан уггар йоккхачу гӀалин — Мумбайн, 100 сов стаг вийра. ХӀиндиехь теракташ дукха делахь а, дукхахъерш царех нахана зулам ца деш чекхдовлу: 2001—2010 шерашкахь пачхьалкхехь дина 13001 теракт, цигахь байинарш 3986 вахархо а, 855 кхерамазаллин ницкъийн векалш бу[ 182]
Боккха бала бу иттаннаш шерашкахь коммунисташ-наксалиташ (дукхах бершмаоизман некъехь берш) хьуш болу шуьйра масштабан партизанийн тӀом. ХӀиндиехь деш долчу террористийн акташ дукхах дерш цара деш ду: 2010 шарахь наксалиташ йина 2212 теракт, цигахь велла 1003 стаг[ 183] [ 184] ХӀиндин коммунистийн парти (марксистийн-ленинан) (1969 шарахь дуьйна),ХӀиндин Маоистийн коммунистийн центр 1970-гӀа шераш дуьйлалучу хенара,Халкъан тӀеман тоба 1980 шарахь дуьйна[ 183] [ 183] ХӀиндин тӀеман ницкъаш наксалиташна дуьхьала операцеш ца йо, кхайкхадо, шеш дуй шайн къомаца тӀом бийр бу аьлла ца биина олий.
Этносан терроризман кхерч бу керста динера бахархой болуНагаленд . 1992—2012 шерашкахь штатехь тӀамехь кхелхина 3432 стаг (дукхах берш тӀемлой, баларш бакъоларъярхошна а, бахархошна а йукъахь дуккха а кӀезиг ду — 2003—2012 шерашкахь вийна кхерамазаллин ницкъийн 10 белхало)[ 185]
1980-гӀа шераш чекхдовлуш йолайелла терроризман тулгӀебодо тайпанаш дехачуАссам штатехь[ 186] [ 187]
1980 шарахьМанипурехь болабелла герзашца болу мейтейн (манипурхойн) гӀаттам, уьш бара ХӀиндин куьйгаллин дуьхьала а, «маянгаш» (неханаш) лахка бохуш а[ 188] [ 189] [ 190]
Хьалха хиллачуТрипура олаллехь сепаратизм кхоллайалар бахьна ду Бангладешера бевдда мухажираш бахкар ду, иза бахьнехь меттигера ломан тайпанаш (трипури а, кхин дерш а) кӀезиг хилла мухажирел, церан консолидаци хилла 1979 шо долалуш оцуо этносан дов эккхийтина[ 191]
1988 шарахь правительство а, сепаратисташа а барт бинашехь тӀелетарш ца севцира: 2003—2012 шерашкахь штатехь йира 1038 теракт, тӀелетарш хилира луларчу Бангладешан махка тӀиера[ 192] [ 193]
2012 шарахь ХӀиндин къилбаседа-малхбузехь йина 1025 теракт, бакъ ду баларш дуьстича дукха ца хилира — 97 вахархо а, 14 кхерамазаллин ницкъийн белхало а[ 194]
↑ Census.gov. Country Rank. Countries and Areas Ranked by Population: 2013 (бил-боцу.) . U.S. Department of Commerce (2013). ТӀекхочу дата: 2013 шеран 9 май. Архивйина 2013 шеран 9 майхь↑ name=IMF ↑ GDP (current US$) Data in 2011 (бил-боцу.) . World Bank database. ТӀекхочу дата: 2012 шеран 5 сентябрь. Архивйина 2012 шеран 15 декабрехь↑ name="IMF" ↑ Human Development Report 2013 (бил-боцу.) . United Nations Development Programme (2013 шеран 14 март). ТӀекхочу дата: 2013 шеран 14 март.↑ http://chartsbin.com/view/edr ↑ Indiastat Архивйина 2015-11-24 —Wayback Machine ↑1 2 3 4 5 Kumar et al. 2006 , С. 531↑1 2 Примечание: Индийское правительство считает, что Индия также граничит сАфганистаном , так как рассматривает весь штатДжамму и Кашмир индийской территорией, включая ту его часть, которая граничит с Афганистаном. Граница между Индией иПакистаном была заморожена в1948 году , после прекращения огня,ООН . Вследствие этого регион, граничащий с Афганистаном, оказался на территории, подконтрольной Пакистану. ↑ «India»,Oxford English Dictionary , second edition, 2100a.d. Oxford University Press ↑ Basham, A. L. The Wonder That Was India. — South Asia Books, 2000. — ISBNISBN 0283992573 .↑ Official name of the Union (бил-боцу.) . Courts Informatics Division, National Informatics Centre, Ministry of Comm. and Information Tech . — Name and territory of the Union- India, that is Bharat, shall be a Union of States. ТӀекхочу дата: 2007 шеран 8 август. Архивйина 2005 шеран 13 апрелехь↑ Mudur, G.S (March 21, 2005)."Still a mystery" .KnowHow . The Telegraph. ТӀекхачаран де:2007 ш. 07 майхь . ↑ The Hathnora Skull Fossil from Madhya Pradesh, India (бил-боцу.) . Multi Disciplinary Geoscientific Studies . Geological Survey of India (2005 шеран 20 сентябрь). ТӀекхочу дата: 2007 шеран 7 май. Архивйина 2007 шеран 9 октябрехь↑ Gaur, A. S. (July 10, 1999)."Ancient shorelines of Gujarat, India, during the Indus civilization (Late Mid-Holocene): A study based on archaeological evidences" .Current Science .77 (1): 180—185.ISSN 0011-3891 . ТӀекхачаран де:2007 ш. 06 майхь . {{cite journal }}:Неизвестный параметр|coauthors= игнорируется (|author= предлагается) (справка ) ↑ Coppa, A. (6 April 2006)."Palaeontology: Early Neolithic tradition of dentistry" (PDF) .Nature .440 : 755—756.doi :10.1038/440755a . ТӀекхачаран де:2007 ш. 22 ноябрехь . {{cite journal }}:Неизвестный параметр|coauthors= игнорируется (|author= предлагается) (справка ) ↑ Possehl, G. L. (1990)."Revolution in the Urban Revolution: The Emergence of Indus Urbanization" .Annual Review of Anthropology .19 : 261—282.doi :10.1146/annurev.an.19.100190.001401 .ISSN 0084-6570 . ТӀекхачаран де:2007 ш. 06 майхь .{{cite journal }}:Неизвестный параметр|month= игнорируется (справка ) ↑ Kenoyer, Jonathan Mark. The Ancient South Asian World . —Oxford University Press , 2005. —ISBN 0195174224 .↑ Rendell, H. R. Pleistocene and Palaeolithic Investigations in the Soan Valley, Northern Pakistan. — Cambridge University Press, 1989. — P. 364.↑ Jarrige, C. Mehrgarh Field Reports 1975 to 1985 - From the Neolithic to the Indus Civilization. — Dept. of Culture and Tourism, Govt. of Sindh, and the Ministry of Foreign Affairs, France, 1995.↑ Feuerstein, Georg. In search of the cradle of civilization: new light on ancient India . — Wheaton, Illinois : Quest Books, 1995. — P. 147. —ISBN 0835607208 .↑ Kenoyer, J. Mark. The Ancient Cities of the Indus Valley Civilization. — Oxford University Press, 1998. —ISBN 0195779401 .↑ Possehl, G. L. (1990)."Revolution in the Urban Revolution: The Emergence of Indus Urbanization" .Annual Review of Anthropology .19 : 261—282.doi :10.1146/annurev.an.19.100190.001401 .ISSN 0084-6570 . ТӀекхачаран де:2007 ш. 06 майхь .{{cite journal }}:Неизвестный параметр|month= игнорируется (справка ) See map on page 263↑ Indian Archaeology, A Review. 1958—1959. Excavations at Alamgirpur. Delhi: Archaeol. Surv. India, pp. 51-52.↑ Leshnik, Lawrence S. (1968)."The Harappan "Port" at Lothal: Another View" .American Anthropologist, New Series, .70 (5): 911—922.doi :10.1525/aa.1968.70.5.02a00070 .ISSN 1548-1433 . ТӀекхачаран де:2007 ш. 06 майхь . {{cite journal }}:Неизвестный параметр|month= игнорируется (справка ) Википеди:Обслуживание CS1 (лишняя пунктуация) (ссылка ) ↑ Kenoyer, Jonathan. Ancient Cities of the Indus Valley Civilization. — USA : Oxford University Press, 15 September 1998. — P. 96. —ISBN 0195779401 .↑ The Post-Urban Period in northwestern India . Retrieved on May 12, 2007.↑ СмотритеDemise of the Aryan Invasion Theory by Dr. Dinesh Agarwal ↑ Mallory, J.P. In Search of the Indo-Europeans: Language, Archeology and Myth. — Reprint edition (April 1991). — London : Thames & Hudson, 1989. — P. 43. — «The great majority of scholars insist that the Indo-Aryans were intrusive into northwest India». —ISBN 0500276161 .↑ India: Reemergence of Urbanization . Retrieved on May 12, 2007.↑ Шьяма-аяс śyāma ayas IAST металл »↑ Krishna Reddy. Indian History. — New Delhi : Tata McGraw Hill, 2003. — P. A11. —ISBN 0070483698 .↑ Valmiki. The Ramayana of Valmiki: An Epic of Ancient India, Volume 1: Balakanda / Goldman, Robert P. — Princeton, New Jersey : Princeton University Press, 1990. — P. 23. —ISBN 069101485X .↑ Romila Thapar ,The Penguin History of Early India: From Origins to AD 1300. Penguin Books, 2002, page 137.↑ Richard Gombrich ,Theravada Buddhism: A Social History from Ancient Benares to Modern Colombo. Routledge and Kegan Paul, 1988, pages 49-50.↑ Krishna Reddy. Indian History. — New Delhi : Tata McGraw Hill, 2003. — P. A107. —ISBN 0070483698 .↑ Mary Pat Fisher (1997) In: Living Religions: An Encyclopedia of the World’s Faiths I.B.Tauris: LondonISBN 1-86064-148-2 —Jainism’s major teacher is the Mahavira, a contemporary of the Buddha, and who died approximately 526 BCE. Page 114 ↑ Department of Ancient Near Eastern Art. The Achaemenid Persian Empire (550–330 B.C.E) (бил-боцу.) . Timeline of Art History . New York: The Metropolitan Museum of Art (October 2004). ТӀекхочу дата: 2007 шеран 19 май. Архивйина 2011 шеран 22 августехь↑ Fuller, J.F.C. Alexander's Great Battles // The Generalship of Alexander the Great. — Reprint. — New York : Da Capo Press, February 3, 2004. — P. 188–199. —ISBN 0306813300 .↑ «At any rate, when Gallus was prefect of Egypt, I accompanied him and ascended the Nile as far as Syene and the frontiers ofEthiopia , and I learned that as many as one hundred and twenty vessels were sailing from Myos Hormos to India, whereas formerly, under thePtolemies , only a very few ventured to undertake the voyage and to carry on traffic in Indian merchandise». Strabo II.5.12.Source ↑ NH VI.101 ↑ Pliny, Historia Naturae 12.41.84."minimaque computatione miliens centena milia sestertium annis omnibus India et Seres et paeninsula illa imperio nostro adimunt: tanti nobis deliciae et feminae constant. quota enim portio ex illis ad deos, quaeso, iam vel ad inferos pertinet?" Pliny, Historia Naturae 12.41.84. ↑ Miller, J. Innes. (1969). The Spice Trade of The Roman Empire: 29 B.C. to A.D. 641. Oxford University Press. Special edition for Sandpiper Books. 1998.ISBN 0-19-814264-1 . ↑ Search for India’s ancient city . BBC News. Retrieved on June 22, 2007.↑ See P. Hardy’s review of Srivastava, A. L. «The Sultanate of Delhi (Including the Arab Invasion of Sindh), A. D. 711—1526», appearing inBulletin of the School of Oriental and African Studies , University of London, Vol. 14, No. 1 (1952), pp. 185—187. ↑ Battuta’s Travels: Delhi, capital of Muslim India Архивйина 2008-04-23 —Wayback Machine ↑ Timur — conquest of India Архивйина 2007-10-12 —Wayback Machine ↑ Timur’s Invasion Архивйина 2008-09-08 —Wayback Machine ↑ The Islamic World to 1600: Rise of the Great Islamic Empires (The Mughal Empire) Архивйина 2011-09-27 —Wayback Machine ↑ Iran in the Age of the Raj ↑ Vasco da Gama: Round Africa to India, 1497-1498 CE (бил-боцу.) . Internet Modern History Sourcebook . Paul Halsall (June 1998). ТӀекхочу дата: 2007 шеран 7 май. Архивйина 2011 шеран 22 августехь↑ Indian History - Important events: History of India. An overview (бил-боцу.) . History of India . Indianchild.com. ТӀекхочу дата: 2007 шеран 7 май. Архивйина 2011 шеран 22 августехьАрхивйина 2011-08-24 —Wayback Machine ↑ The Great Moghul Jahangir: Letter to James I, King of England, 1617 A.D. (бил-боцу.) Indian History Sourcebook: England, India, and The East Indies, 1617 CE . Internet Indian History Sourcebook, Paul Halsall (June 1998). ТӀекхочу дата: 2007 шеран 7 май. Архивйина 2011 шеран 22 августехь↑ KOLKATA (CALCUTTA): HISTORY (бил-боцу.) . Calcuttaweb.com. ТӀекхочу дата: 2007 шеран 7 май. Архивйина 2011 шеран 22 августехьАрхивйина 2007-05-10 —Wayback Machine ↑ Rickard, J. Robert Clive, Baron Clive, 'Clive of India', 1725-1774 (бил-боцу.) . Military History Encyclopedia on the Web . historyofwar.org (2000 шеран 1 ноябрь). ТӀекхочу дата: 2007 шеран 7 май. Архивйина 2011 шеран 22 августехь↑ Prakash, Om The Transformation from a Pre-Colonial to a Colonial Order: The Case of India (бил-боцу.) (PDF). Global Economic History Network 3–40. Economic History Department, London School of Economics. ТӀекхочу дата: 2007 шеран 7 май. Архивйина 2011 шеран 22 августехь↑ Хобсбаум Э. Век Революции. Европа 1789—1848. — Ростов-на-Дону: Феникс, 1999. —ISBN 5-222-00614-X ↑ Mohsin, K.M. Canning, (Lord) (бил-боцу.) . Banglapedia . Asiatic Society of Bangladesh. — Indian Council Act of 1861 by which non-official Indian members were nominated to the Viceroy's Legislative Council. ТӀекхочу дата: 2007 шеран 7 май. Архивйина 2011 шеран 22 августехь↑ Minto-Morley Reforms (бил-боцу.) . storyofpakistan.com . Jin Technologies (2003 шеран 1 июнь). ТӀекхочу дата: 2007 шеран 7 май. Архивйина 2011 шеран 22 августехьАрхивйина 2011-08-25 —Wayback Machine ↑1 2 Symonds, Richard. The Making of Pakistan. — London : Faber and Faber, 1951. — P. 74. — «at the lowest estimate, half a million people perished and twelve million became homeless». — ISBN ASIN B0000CHMB1.↑1 2 India Profile (бил-боцу.) . Nuclear Threat Initiative (NTI) (2003). ТӀекхочу дата: 2007 шеран 20 июнь. Архивйина 2011 шеран 22 августехь↑1 2 3 4 5 Country Profile: India (бил-боцу.) (PDF). Library of Congress - Federal Research Division (December 2004). ТӀекхочу дата: 2007 шеран 24 июнь. Архивйина 2011 шеран 22 августехь↑ States Reorganisation Act, 1956 (бил-боцу.) . Constitution of India . Commonwealth Legal Information Institute. ТӀекхочу дата: 2007 шеран 31 октябрь. Архивйина 2011 шеран 22 августехьАрхивйина 2008-05-16 —Wayback Machine ↑ Districts of India (бил-боцу.) . Government of India . National Informatics Centre (NIC) . ТӀекхочу дата: 2007 шеран 25 ноябрь.↑1 2 3 Ali, Jason R. (2005). "Greater India".Earth-Science Reviews .72 (3–4): pp. 170–173.doi :10.1016/j.earscirev.2005.07.005 . {{cite journal }}:|pages= имеет лишний текст (справка )Неизвестный параметр|Ref= игнорируется (|ref= предлагается) (справка ) ↑ Dikshit & Schwartzberg 2007 , С. 7↑ Prakash, B. (2000)."Holocene tectonic movements and stress field in the western Gangetic plains" (PDF ) .Current Science .79 (4): pp. 438–449. {{cite journal }}:|pages= имеет лишний текст (справка )Неизвестный параметр|coauthors= игнорируется (|author= предлагается) (справка ) ↑ Dikshit & Schwartzberg 2007 , С. 11↑ Dikshit & Schwartzberg 2007 , С. 8↑ Dikshit & Schwartzberg 2007 , pp. 9-10↑ Самая северная точка Индии расположена возле ледникаСиачен в спорном регионеДжамму и Кашмир . Однако правительство Индии претендует на управление этим регионом и поэтому считает, что самая северная точка страны имеет широту 37° 6'. ↑ .Кеп:Harv ↑ Dikshit & Schwartzberg 2007 , С. 15↑ Dikshit & Schwartzberg 2007 , С. 16↑ Dikshit & Schwartzberg 2007 , С. 17↑ Dikshit & Schwartzberg 2007 , С. 12↑ Dikshit & Schwartzberg 2007 , С. 13↑1 2 Chang 1967 , pp. 391-394↑ Posey 1994 , С. 118↑ Wolpert 2003 , С. 4↑ Heitzman & Worden 1996 , С. 97↑1 2 Dr S.K.Puri. Biodiversity Profile of India (Text Only) (бил-боцу.) . ТӀекхочу дата: 2007 шеран 20 июнь.↑ Botanical Survey of India. 1983.Flora and Vegetation of India — An Outline . Botanical Survey of India, Howrah. p. 24. ↑ Valmik Thapar,Land of the Tiger: A Natural History of the Indian Subcontinent , 1997.ISBN 978-0-520-21470-5 ↑1 2 Tritsch, M.E. 2001.Wildlife of India Harper Collins, London. 192 pages.ISBN 0-00-711062-6 ↑ K. Praveen Karanth. (2006).Out-of-India Gondwanan origin of some tropical Asian biota Архивйина 2019-04-11 —Wayback Machine ↑ Groombridge, B. (ed). 1993.The 1994 IUCN Red List of Threatened Animals IUCN , Gland, Switzerland and Cambridge, UK. lvi + 286 pp. ↑ The Wildlife Protection Act, 1972 (бил-боцу.) . Helplinelaw.com (2000). ТӀекхочу дата: 2007 шеран 16 июнь. Архивйина 2011 шеран 22 августехьАрхивйина 2011-08-11 —Wayback Machine ↑ The Forest Conservation Act, 1980 (бил-боцу.) . AdvocateKhoj.com (2007). ТӀекхочу дата: 2007 шеран 29 ноябрь. Архивйина 2011 шеран 22 августехь↑ Biosphere Reserves of India (бил-боцу.) . ТӀекхочу дата: 2007 шеран 17 июнь. Архивйина 2011 шеран 22 августехьАрхивйина 2011-07-25 —Wayback Machine ↑ The List of Wetlands of International Importance (бил-боцу.) (PDF) 18. The Secretariat of the Convention of on Wetlands (2007 шеран 4 июнь). ТӀекхочу дата: 2007 шеран 20 июнь. Архивйина 2005 шеран 31 январехь↑ India Population (2016) – Worldometers (бил-боцу.) .↑ The World Factbook – India (бил-боцу.) . CIA .Архивйина 2017-03-11 —Wayback Machine ↑1 2 3 4 5 CIA Factbook: India (бил-боцу.) . CIA Factbook Архивйина 2008-06-11 —Wayback Machine ↑ Kerala's literacy rate (бил-боцу.) . kerala.gov.in . Government of Kerala . ТӀекхочу дата: 2007 шеран 13 декабрь. Архивйина 2003 шеран 11 мартехьАрхивйина 2003-03-11 —Wayback Machine ↑ Census Statistics of Bihar: Literacy Rates Literacy rate of Bihar (бил-боцу.) . Government of Bihar. ТӀекхочу дата: 2007 шеран 13 декабрь.↑ Languages by number of speakers according to 1991 census (бил-боцу.) . Central Institute of Indian Languages. ТӀекхочу дата: 2007 шеран 2 сентябрь. Архивйина 2006 шеран 9 октябрехьАрхивйина 2008-04-29 —Wayback Machine ↑ Mallikarjun, B. (Nov., 2004),Fifty Years of Language Planning for Modern Hindi-The Official Language of India ,Language in India ↑ Notification No. 2/8/60-O.L. (Ministry of Home Affairs), dated 27 April, 1960 (бил-боцу.) . ТӀекхочу дата: 2007 шеран 4 июль. Архивйина 2006 шеран 23 декабрехь↑ Matthew, K.M. Manorama Yearbook 2003. —Malayala Manorama , 2006. — P. g 524. — ISBNISBN 81-89004-07-7 .↑ SCHEDULED LANGUAGES IN DESCENDING ORDER OF SPEAKERS' STRENGTH — 2001 ↑ Западный хинди ,восточный хинди ,бихари ,раджастхани ипахари .↑ Census of India 2001, Data on Religion (бил-боцу.) . Census of India . ТӀекхочу дата: 2007 шеран 22 ноябрь.↑ Tribes: Introduction (бил-боцу.) . National Informatics Centre . Ministry of Tribal Affairs,Government of India . ТӀекхочу дата: 2007 шеран 12 апрель. Архивйина 2007 шеран 28 сентябрехь↑ Pylee, Moolamattom Varkey. The Longest Constitutional Document // Constitutional Government in India . — 2nd edition. — S. Chand, 2004. — P. 4. —ISBN 8121922038 .↑ Pylee, Moolamattom Varkey. The Longest Constitutional Document // Constitutional Government in India . — 2nd edition. —S. Chand , 2004. — P. 4. —ISBN 8121922038 .↑ Dutt, Sagarika (1998). "Identities and the Indian state: An overview".Third World Quarterly .19 (3): 411—434.doi :10.1080/01436599814325 . ↑ Wheare, K.C. Federal Government. — 4th edition. — Oxford University Press, 1964. — P. 28.↑1 2 3 Sharma, Ram (1950). "Cabinet Government in India".Parliamentary Affairs .4 (1): 116—126. ↑ Election of President (бил-боцу.) . The Constitution Of India . Constitution Society. — «The President shall be elected by the members of an electoral college». ТӀекхочу дата: 2007 шеран 2 сентябрь. Архивйина 2011 шеран 22 августехь↑ Gledhill, Alan. The Republic of India: The Development of Its Laws and Constitution. — 2nd edition. — Stevens and Sons, 1964. — P. 112.↑ Tenure of President's office (бил-боцу.) . The Constitution Of India . Constitution Society. — «The President shall hold office for a term of five years from the date on which he enters upon his office». ТӀекхочу дата: 2007 шеран 2 сентябрь. Архивйина 2011 шеран 22 августехь↑ Appointment of Prime Minister and Council of Ministers (бил-боцу.) . The Constitution Of India . Constitution Society. — «The Prime Minister shall be appointed by the President and the other Ministers shall be appointed by the President on the advice of the Prime Minister.» ТӀекхочу дата: 2007 шеран 2 сентябрь. Архивйина 2011 шеран 22 августехь↑ Gledhill, Alan. The Republic of India: The Development of Its Laws and Constitution. — 2nd edition. — Stevens and Sons, 1964. — P. 127.↑1 2 3 4 Our Parliament A brief description of the Indian Parliament (бил-боцу.) . www.parliamentofindia.gov.in. ТӀекхочу дата: 2007 шеран 16 июнь. Архивйина 2006 шеран 3 сентябрехь↑ Matthew, K.M. Manorama Yearbook 2003. — Malayala Manorama. — P. g 524. — ISBNISBN 8190046187 .↑1 2 Neuborne, Burt (2003). "The Supreme Court of India".International Journal of Constitutional Law .1 (1): 476—510.doi :10.1093/icon/1.3.476 . ↑ Supreme Court of India. Jurisdiction of the Supreme Court (бил-боцу.) . National Informatics Centre. ТӀекхочу дата: 2007 шеран 21 октябрь. Архивйина 2009 шеран 9 апрелехь↑ Sripati, Vuayashri (1998). "Toward Fifty Years of Constitutionalism and Fundamental Rights in India: Looking Back to See Ahead (1950-2000)".American University International Law Review .14 (2): 413—496. ↑ Pylee, Moolamattom Varkey. The Union Judiciary: The Supreme Court // Constitutional Government in India . — 2nd edition. — S. Chand, 2004. — P. 314. —ISBN 8121922038 .↑ Country profile: India (бил-боцу.) . BBC (2007 шеран 9 январь). ТӀекхочу дата: 2007 шеран 21 март. Архивйина 2012 шеран 2 февралехь↑ World's Largest Democracy to Reach One Billion Persons on Independence Day (бил-боцу.) . United Nations Department of Economic and Social Affairs United Nations :Population Division . ТӀекхочу дата: 2007 шеран 6 декабрь. Архивйина 2011 шеран 22 августехь↑ Bhambhri, Chandra Prakash. Politics in India 1991-92. — Shipra Publications, 1992. — P. 118, 143. —ISBN 978-8185402178 .↑ Patrick Dunleavy, Rekha Diwakar, Christopher Dunleavy. The effective space of party competition (бил-боцу.) (PDF). London School of Economics and Political Science . ТӀекхочу дата: 2007 шеран 1 октябрь. Архивйина 2011 шеран 22 августехь↑ Hermann, Kulke. A History of India. — Routledge, 2004. — P. 384. —ISBN 978-0415329194 .↑ Оппозиция убедительно выигрывает выборы в ХӀиндин Архивйина 2016-11-10 —Wayback Machine // Reuters↑ Significance of the Contribution of India to the Struggle Against Apartheid1 by M. Moolla Архивйина 2009-10-11 —Wayback Machine ↑ History of Non Aligned Movement (бил-боцу.) . ТӀекхочу дата: 2007 шеран 23 август. Архивйина 2011 шеран 22 августехь↑ India’s Expanding Role in Asia: Adapting to Rising Power Status Архивйина 2008-09-19 —Wayback Machine ↑ India’s negotiation positions at the WTO ↑ India and the United Nations (бил-боцу.) . ТӀекхочу дата: 2006 шеран 22 апрель. Архивйина 2011 шеран 22 августехь↑ Вести Экономика ― 3 крупнейших в мире импортера вооружения Архивйина 2017-07-14 —Wayback Machine ↑ Brig. Vijai K. Nair (Indian Army ). No More Ambiguity: India's Nuclear Policy (бил-боцу.) (PDF). ТӀекхочу дата: 2007 шеран 7 июнь. Архивйина 2011 шеран 22 августехьАрхивйина 2007-09-27 —Wayback Machine ↑ Times of India. India, US seal 123 Agreement. — Times of India, October 11, 2008.↑ Weekly Statistical Supplement (бил-боцу.) . Reserve Bank of India (2007 шеран 1 июнь). ТӀекхочу дата: 2007 шеран 11 июнь. Архивйина 2011 шеран 22 августехьАрхивйина 2011-07-21 —Wayback Machine ↑1 2 3 4 5 6 7 8 9 Галищева Н. В. Валютная политика в системе государственного регулирования экономики Индии // Вестник МГИМО Университета. — 2015. — № 1 (40). — С. 172 ↑ "Revenue surge boosts fiscal health" (бил-боцу.) . Business Standard. ТӀекхочу дата: 2006 шеран 28 декабрь. Архивйина 2007 шеран 15 майхь↑ Mohan, T.T.Ram."Privatization in India: Issues and Evidence" (PDF) .Indian Institute of Management , Ahmedabad. ТӀекхачаран де:2007 ш. 03 августехь . {{cite journal }}:Cite journal требует|journal= (справка ) ↑ Quarterly estimates of gross domestic product, 2006-07 (бил-боцу.) . Government of India. ТӀекхочу дата: 2007 шеран 31 май.↑1 2 3 4 5 Галищева Н. В. Внешний долг Индии // Вестник МГИМО Университета. — 2012. — № 5 (26). — С. 145 ↑ "India twelfth wealthiest nation in 2005: World Bank" (бил-боцу.) . The Economic Times. ТӀекхочу дата: 2006 шеран 8 июль. Архивйина 2012 шеран 2 февралехьАрхивйина 2007-04-28 —Wayback Machine ↑ The Puzzle of India's Growth (workThe Telegraph) (бил-боцу.) (2006 шеран 26 июнь). ТӀекхочу дата: 2008 шеран 15 сентябрь. Архивйина 2011 шеран 22 августехь↑ EIA Country Profiles: India (бил-боцу.) (2008 шеран 16 июнь). ТӀекхочу дата: 2008 шеран 25 июнь. Архивйина 2009 шеран 2 январехь↑ "Inclusive Growth and Service delivery: Building on India’s Success" (бил-боцу.) (PDF). World Bank (2006). ТӀекхочу дата: 2007 шеран 28 апрель. Архивйина 2011 шеран 22 августехь↑ India - World Development Indicators (бил-боцу.) . The World Bank.↑ World Development Indicators - Income share held by highest 10% (инг.) . ТӀекхочу дата: 2015 шеран 13 июль.↑ World Development Indicators - Poverty gap at $2 a day (PPP) (%) (инг.) .↑ Mudur, Ganapati (2004). "Hospitals in India woo foreign patients".British Medical Journal .328 : 1338.doi :10.1136/bmj.328.7452.1338 .PMID 15178611 . {{cite journal }}:Неизвестный параметр|month= игнорируется (справка ) ↑1 2 3 4 5 Галищева Н. В. Внешняя торговля Индии в 1950-х — 2000-х годах // Вестник МГИМО Университета. — 2012. — № 1. — С. 182 ↑ Галищева Н. В. Внешняя торговля Индии в 1950-х — 2000-х годах // Вестник МГИМО Университета. — 2012. — № 1. — С. 184 ↑ Галищева Н. В. Внешняя торговля Индии в 1950-х — 2000-х годах // Вестник МГИМО Университета. — 2012. — № 1. — С. 185 ↑1 2 Серебряник И. А. Индийская слюда: блестящее прошлое и неясное будущее // Theoretical & Applied Science. — 2015. — № 5 (25). — С. 5 ↑ Галищева Н. В. Внешний долг Индии // Вестник МГИМО Университета. — 2012. — № 5 (26). — С. 143 ↑1 2 Лувишис А. Л. Локомотивный парк Индии // Железнодорожный транспорт. — 2011. — № 3. — С. 71 ↑ Железнодорожный транспорт: Энциклопедия / Гл. ред. Н. С. Конарев. — М.: Большая Российская энциклопедия, 1994. — 559 с.: ил. (стр 166—167) ↑1 2 3 4 Большая советская энциклопедия. Гл. ред. Б. А. Введенский, 2-е изд. Т. 18. Индекс — Истой. 1953. 620 стр., илл.; 54 л. илл. и карт. (стр 49-50) ↑ Большая советская энциклопедия. Гл. ред. Б. А. Введенский, 2-е изд. Т. 19. Историзм — Канди. 1953. 608 стр., илл.; 60 л. илл. и карт. ↑1 2 3 Серебряник И. А. Индийская слюда: блестящее прошлое и неясное будущее // Theoretical & Applied Science. — 2015. — № 5 (25). — С. 7 ↑ Галищева Н. В. Внешняя торговля Индии в 1950-х — 2000-х годах // Вестник МГИМО Университета. — 2012. — № 1. — С. 181—182 ↑1 2 Галищева Н. В. Внешняя торговля Индии в 1950-х — 2000-х годах // Вестник МГИМО Университета. — 2012. — № 1. — С. 181 ↑1 2 3 4 Мальцева О. Индия в мировом экспорте иностранных инвестиций // Мировое и национальное хозяйство. — 2015. — № 2 (33). — С. 133 ↑ Мальцева О. Индия в мировом экспорте иностранных инвестиций // Мировое и национальное хозяйство. — 2015. — № 2 (33). — С. 145 ↑ Baidyanath, Saraswati. Cultural Pluralism, National Identity and Development // Interface of Cultural Identity Development . — 1stEdition. — 2006. — P. xxi+290pp. —ISBN 81-246-0054-6 .↑ Das, N.K. (2006)."Cultural Diversity, Religious Syncretism and People of India: An Anthropological Interpretation" .Bangladesh e-Journal of Sociology .3 (2nd). ISSN 1819-8465. ТӀекхачаран де:2007 ш. 27 сентябрехь .The pan-Indian, civilizational dimension of cultural pluralism and syncretism encompasses ethnic diversity and admixture, linguistic heterogeneity as well as fusion, and variations as well as synthesis in customs, behavioural patterns, beliefs and rituals. {{cite journal }}:Неизвестный параметр|month= игнорируется (справка ) ;Шаблон цитирования имеет пустые неизвестные параметры:|coauthors= (справка ) ↑ Натьянджали — фестиваль танца в тамильском городе Чидамбарам ↑ Танец катхакали в Тривандраме, столице Кералы ↑ 1. «South Asian arts: Techniques and Types of Classical Dance» From:Encyclopædia Britannica Online. 12 Oct. 2007.2. Sangeet Natak Academi (National Academy of Music, Dance, and Drama, New Delhi, India). 2007.Dance Programmes Архивйина 2007-07-24 —Wayback Machine .3. Kothari, Sunil. 2007.Sattriya dance of the celibate monks of Assam, IndiaАрхивйина 2009-10-07 —Wayback Machine . Royal Holloway College, University of London.↑ Lal 1998 ↑ Кеп:Harv . Quote: "TheYakṣagāna IAST Ankia Nat , in neighouring Bengal we have the very popularJatra plays. Maharashtra hasTamasa . (p. 26)↑ Country profile: India (бил-боцу.) . BBC . ТӀекхочу дата: 2017 шеран 29 июнь. Архивйина 2011 шеран 22 августехь↑ Гуляр Д. Д. Мягкая сила Индии // Дискурс-Пи. — 2014. — Т. 11. — № 2-3. — С. 179 ↑ Dissanayake & Gokulsing 2004 ↑ Rajadhyaksha & Willemen (editors) 1999 ↑ MacDonell 2004 , С. 1-40↑ Johnson 1998 ,MacDonell 2004 , С. 1-40, andKalidasa & Johnson (editor) 2001 ↑ 1. Encyclopaedia Britannica (2008),«Tamil Literature.» Архивйина 2016-04-10 —Wayback Machine Quote: «Apart from literature written in classical (Indo-Aryan) Sanskrit, Tamil is the oldest literature in India. Some inscriptions on stone have been dated to the 3rd century BC, but Tamil literature proper begins around the 1st century AD. Much early poetry was religious or epic; an exception was the secular court poetry written by members of thesangam , or literary academy (see Sangam literature).»2. Ramanujan 1985 , С. ix-xQuote : «These poems are 'classical,' i.e. early, ancient; they are also 'classics,' i.e. works that have stood the test of time, the founding works of a whole tradition. Not to know them is not to know a unique and major poetic achievement of Indian civilization. Early classical Tamil literature (c. 100 BC—AD 250) consists of the Eight Anthologies (Eţţuttokai ), the Ten Long Poems (Pattuppāţţu ), and a grammar called theTolkāppiyam or the 'Old Composition.' … The literature of classical Tamil later came to be known asCankam (pronouncedSangam ) literature. (pp. ix-x)»↑ Вершинина И. А. Урбанизация в Индии: социологический анализ // Вестник Московского университета. Серия 18: Социология и политология. 2012. — № 3. — С. 229 ↑ Delphine, Roger, «The History and Culture of Food in Asia», inKiple & Kriemhild 2000 , С. 1140-1151 ↑ Achaya 1994 ,Achaya 1997 ↑ 18 Popular India Festivals (бил-боцу.) . ТӀекхочу дата: 2007 шеран 23 декабрь. Архивйина 2011 шеран 22 августехь↑ Majumdar & Bandyopadhyay 2006 , С. 1-5↑ Яковлев А. Ю. Этнический терроризм в штате Ассам: истоки, эволюция, действующие силы // Исторические, философские, политические и юридические науки, культурология и искусствоведение. Вопросы теории и практики. — 2012. — № 3-1. — С. 205 ↑1 2 3 Яковлев А. Ю. Левый терроризм в Индии: истоки, эволюция, действующие силы // Исторические, философские, политические и юридические науки, культурология и искусствоведение. Вопросы теории и практики. — 2012. — № 4-2. — С. 221 ↑ Яковлев А. Ю. Левый терроризм в Индии: истоки, эволюция, действующие силы // Исторические, философские, политические и юридические науки, культурология и искусствоведение. Вопросы теории и практики. — 2012. — № 4-2. — С. 218 ↑ Яковлев А. Ю. Особенности этнического терроризма в индийском штате Нагаленд // Государственное и муниципальное управление в XXI веке: теория, методология, практика. — 2014. — № 12. — С. 50 ↑ Яковлев А. Ю. Этнический терроризм бодо в Индии // Культура. Духовность. Общество. — 2014. — № 10. — С. 78 ↑ Яковлев А. Ю. Этнический терроризм бодо в Индии // Культура. Духовность. Общество. — 2014. — № 10. — С. 79 ↑ Яковлев А. Ю. Этнический терроризм манипурских племен в Индии // Культура. Духовность. Общество. — 2014. — № 11. — С. 84 ↑ Яковлев А. Ю. Этнический терроризм манипурских племен в Индии // Культура. Духовность. Общество. — 2014. — № 11. — С. 84 — 85 ↑ Яковлев А. Ю. Этнический терроризм манипурских племен в Индии // Культура. Духовность. Общество. — 2014. — № 11. — С. 85 ↑ Яковлев А. Ю. Истоки и особенности этнического терроризма в индийском штате Трипура // Яковлев А. Ю. Этнический терроризм манипурских племен в Индии // Культура. Духовность. Общество. — 2014. — № 11. — С. 103—104 ↑ Яковлев А. Ю. Истоки и особенности этнического терроризма в индийском штате Трипура // Яковлев А. Ю. Этнический терроризм манипурских племен в Индии // Культура. Духовность. Общество. — 2014. — № 11. — С. 104—105 ↑ Яковлев А. Ю. Истоки и особенности этнического терроризма в индийском штате Трипура // Яковлев А. Ю. Этнический терроризм манипурских племен в Индии // Культура. Духовность. Общество. — 2014. — № 11. — С. 106 ↑ Яковлев А. Ю. Векторы терроризма в Индии // Современные тенденции в экономике и управлении: новый взгляд. — 2014. — № 25. — С. 178—179 Йукъара хаам Истори Антонова К. А. ,Бонгард-Левин Г. М. ,Котовский Г. Г. — История ХӀиндин. М.: Изд. центр А3, МСК, 1999Бонгард-Левин Г. М. Индия эпохи Маурьев /Бонгард-Левин Г. М.; АН СССР. Ин-т востоковедения. — М.:Наука , 1973.Гусева Н. Р. Индия в зеркале веков. — М.: Вече, 2002Дьяков А. М. Индия во время и после Второй мировой войны: (1939—1949 гг.) / Дьяков А. М.; Ред. И. М. Рейснер; АН СССР. Ин-т востоковедения. М.:Издательство АН СССР , 1952Индия в древности: Сборник статей / АН СССР. Ин-т народов Азии. — М.:Наука , 1964 Сафронова А. Л. Глава 4. Государства Южной Азии во второй половине XX в. // Новейшая история стран Азии и Африки, XX век: Учебник для студентов высших учебных заведений: В 3 ч. Часть 2: 1945—2000 / Под ред.А. М. Родригеса . —М .: Гуманитарный издательский центр Владос, 2001. — С. 221—315. — 320 с. —ISBN 5-691-00644-4 ,ISBN 5-691-00820-X (II).Спейт О. Х. К. Индия и Пакистан: Пер. с англ./ Ред. А. М. Рябчиков. М.:Иностранная литература , 1957 План похода в Индию в том виде, как он был договорен между Бонапартом и Павлом I Архивйина 2017-07-31 —Wayback Machine / Сообщ. Ю. В. Толстой //Русская старина , 1876. — Т. 15. — № 1. — С. 216—217.Проект русско-французской экспедиции в Индию. 1800 г. Архивйина 2017-07-31 —Wayback Machine //Русская старина , 1872. — Т. 7. — №. 9. — С. 401—409.Brown, Judith M. (1994), Modern India: The Origins of an Asian Democracy (http://www.oup.com/uk/catalogue/?ci=9780198731139 )Oxford University Press . Pp. xiii, 474,ISBN 0198731132 , <http://www.oup.com/uk/catalogue/?ci=9780198731139 > .Kulke, Hermann & Dietmar Rothermund (2004), A History of India (https://www.amazon.com/History-India-Hermann-Kulke/dp/0415329205/ )Routledge , Pp. xii, 448,ISBN 0415329205 , <https://www.amazon.com/History-India-Hermann-Kulke/dp/0415329205/ > .Metcalf, Barbara & Thomas R. Metcalf (2006), A Concise History of Modern India (Cambridge Concise Histories) (https://www.amazon.com/Concise-History-Modern-Cambridge-Histories/dp/0521682258/ )Cambridge University Press . Pp. xxxiii, 372,ISBN 0521682258 , <https://www.amazon.com/Concise-History-Modern-Cambridge-Histories/dp/0521682258/ > .Spear, Percival (1990), A History of India, Volume 2 (https://www.amazon.com/History-India-Vol-2/dp/0140138366/ref=pd_ybh_a_6/104-7029728-9591925 )ISBN 0140138366 , <https://www.amazon.com/History-India-Vol-2/dp/0140138366/ref=pd_ybh_a_6/104-7029728-9591925 > .Stein, Burton (2001), A History of India (https://www.amazon.com/History-India-World/dp/0631205462/ref=pd_ybh_a_7/104-7029728-9591925 )Oxford University Press . Pp. xiv, 432,ISBN 0195654463 , <https://www.amazon.com/History-India-World/dp/0631205462/ref=pd_ybh_a_7/104-7029728-9591925 > .Thapar, Romila (1990), A History of India, Volume 1 (https://www.amazon.com/History-India-Penguin/dp/0140138358/ )ISBN 0140138358 , <https://www.amazon.com/History-India-Penguin/dp/0140138358/ > Wolpert, Stanley (2003), A New History of India (https://www.amazon.com/New-History-India-Stanley-Wolpert/dp/0195166787/ )Oxford University Press . Pp. 544,ISBN 0195166787 , <https://www.amazon.com/New-History-India-Stanley-Wolpert/dp/0195166787/ > .Географи Ali, Jason R. & Jonathan C. Aitchison (2005), "Greater India (http://dx.doi.org/10.1016%2Fj.earscirev.2005.07.005 )", Earth-Science Reviews 72 (3-4): 169-188, DOI 10.1016/j.earscirev.2005.07.005 .Dikshit, K.R. India: The Land // Encyclopædia Britannica . — 2007. — P. 1–29.Government of India. India Yearbook 2007. — Publications Division, Ministry of Information & Broadcasting, 2007. —ISBN 81-230-1423-6 .Government of India (2007), India Yearbook 2007 ([[::India Yearbook 2007|]])ISBN 81-230-1423-6 .Heitzman, J & RL Worden (1996), India: A Country Study ([[::India: A Country Study|]])ISBN 0-8444-0833-6 .Kumar, V. Sanil; K. C. Pathak & P. Pednekar et al. (2006), "Coastal processes along the Indian coastline (http://drs.nio.org/drs/bitstream/2264/350/1/Curr_Sci_91_530.pdf )", Current Science 91 (4): 530-536, <http://drs.nio.org/drs/bitstream/2264/350/1/Curr_Sci_91_530.pdf > Posey, CA (1994), The Living Earth Book of Wind and Weather ([[::The Living Earth Book of Wind and Weather|]])ISBN 0-8957-7625-1 .Prakash, B.; Sudhir Kumar & M. Someshwar Rao et al. (2000), "Holocene tectonic movements and stress field in the western Gangetic plains (http://www.ias.ac.in/currsci/aug252000/prakash.pdf )", Current Science 79 (4): 438-449, <http://www.ias.ac.in/currsci/aug252000/prakash.pdf > Флора а, фауна а Ali, Salim & S. Dillon Ripley (1995), A Pictorial Guide to the Birds of the Indian Subcontinent ([[::A Pictorial Guide to the Birds of the Indian Subcontinent|]])Oxford University Press . Pp. 183, 106 colour plates by John Henry Dick,ISBN 0195637321 Blatter, E. & Walter S. Millard (1997), Some Beautiful Indian Trees ([[::Some Beautiful Indian Trees|]])Oxford University Press . Pp.xvii , 165, 30 colour plates,ISBN 019562162X Israel, Samuel & Toby Sinclair (editors) (2001), Indian Wildlife ([[::Indian Wildlife|]])ISBN 9812345558 Prater, S. H. (1971), The book of Indian Animals ([[::The book of Indian Animals|]])Oxford University Press . Pp.xxiii , 324, 28 colour plates by Paul Barruel.,ISBN 0195621697 . Rangarajan, Mahesh (editor) (1999), Oxford Anthology of Indian Wildlife: Volume 1, Hunting and Shooting ([[::Oxford Anthology of Indian Wildlife: Volume 1, Hunting and Shooting|]])Oxford University Press . Pp.xi , 439,ISBN 0195645928 Rangarajan, Mahesh (editor) (1999), Oxford Anthology of Indian Wildlife: Volume 2, Watching and Conserving ([[::Oxford Anthology of Indian Wildlife: Volume 2, Watching and Conserving|]])Oxford University Press . Pp.xi , 303,ISBN 0195645936 Tritsch, Mark F. (2001), Wildlife of India ([[::Wildlife of India|]])Harper Collins Publishers . Pp. 192,ISBN 0007110626 Оьздангалла Железнова Н. А. Глобализация: индийский ответ на мировой вызов //Вопросы философии . — 2009. —№ 7 . —С. 54-67 . —ISSN 0042-8744 .Dissanayake, Wimal K. & Moti Gokulsing (2004), Indian Popular Cinema: A Narrative of Cultural Change (https://books.google.com/books?id=_plssuFIar8C&dq )ISBN 1858563291 , <https://books.google.com/books?id=_plssuFIar8C&dq > Johnson, W. J. (translator and editor) (1998), The Sauptikaparvan of the Mahabharata: The Massacre at Night (https://books.google.com/books?id=d8sYSPhSBEAC )Oxford University Press (Oxford World's Classics). Pp. 192,ISBN 0192823618 , <https://books.google.com/books?id=d8sYSPhSBEAC > Kalidasa & W. J. Johnson (editor) (2001), The Recognition of Śakuntalā: A Play in Seven Acts (https://books.google.com/books?id=zLvwoEiIpJ4C )Oxford University Press (Oxford World's Classics). Pp. 192,ISBN 0192839114 , <https://books.google.com/books?id=zLvwoEiIpJ4C > Karanth, K. Shivarama (1997), Yakṣagāna (https://books.google.com/books?id=PjNLdY-UOq8C )ISBN 8170173574 , <https://books.google.com/books?id=PjNLdY-UOq8C > Kiple, Kenneth F.; Ornelas, Kriemhild Coneè, eds. (2000),The Cambridge World History of Food , Cambridge:Cambridge University Press ,ISBN 0521402166 Lal, Ananda (1998), Oxford Companion to Indian Theatre (https://books.google.com/books?id=DftkAAAAMAAJ )Oxford University Press . Pp. 600,ISBN 0195644468 , <https://books.google.com/books?id=DftkAAAAMAAJ > MacDonell, Arthur Anthony (2004),A History Of Sanskrit Literature , Kessinger Publishing,ISBN 1417906197 Majumdar, Boria; Bandyopadhyay, Kausik (2006),A Social History Of Indian Football: Striving To Score , Routledge,ISBN 0415348358 {{citation }}:Шаблон цитирования имеет пустые неизвестные параметры:|month= (справка ) Massey, Reginald (2006), India's Dances ([[::India's Dances|]])ISBN 8170174341 Rajadhyaksha, Ashish & Paul Willemen (editors) (1999), Encyclopedia of Indian Cinema, 2nd revised edition (http://www.ucpress.edu/books/bfi/pages/PROD0008.html )ISBN 0851706696 ., <http://www.ucpress.edu/books/bfi/pages/PROD0008.html > Vilanilam, John V. (2005), Mass Communication in India: A Sociological Perspective ([[::Mass Communication in India: A Sociological Perspective|]])ISBN 0761933727 Zvelebil, Kamil V. (1992),Companion Studies to the History of Tamil Literature , Brill Academic Publishers,ISBN 9004093656 Дошамаш а, энциклопедеш а
Библиографин каталогашкахь
ХӀара йаззам Нохчийн Википедин хаьржинчарех бу
.svg)
.png)
.png)
.png)
.png)
.png)
.png)
_Western_Ghats_Lake_Forest_Nature_Scene%2c_India_December_2013.jpg)
_(W3).svg)
