Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Чулацаман тӀегӀо
Википедимаьрша энциклопеди
Лахар

Украина

49°29′ къ. ш. 30°50′ м. д.HGЯO
Талларе хьожуш
ХӀара йаззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди

АгӀонан версин статус

Карара верси

ХӀокху версин12 хийцамталла безаш бу.ЧӀагӀйелла версителлина (2023, 27 июнь).
ХӀокху терминан кхин а маьӀнаш ду, хьажаУкраина (маьӀнаш).
Украина
укр.Україна
БайракхХӀост
БайракхХӀост
Украинин Гимн
Официалан моттукраинийн[1]
Коьрта гӀалаКиев
Урхаллин тайпапарламентан-президентан республика[2]
Президент
Премьер-министр
Лакхара Радин председатель
Лакхара Суьдан председатель
Владимир Зеленский[3][4]
Денис Шмыгаль[5]
Руслан Стефанчук
Станислав Кравченко
Латта
 • Шадерг[lower-alpha 1] км² (44-гӀа дуьненахь)
 • %хина тӀехле7
Бахархой
 • Мах хадор40 997 699[6] стаг
ДЧС(НЭТ)
 • Шадерг (2022) 441 млрд$[7] долл.
 • ХӀораннан а сина 12 660$[7] долл.
Ахчагривна, — (UAH, код 980)
Интернет-домен.ua,.укр[8]
Код ISOUA
Код МОКUKR
Телефонан код+380[9]
Сахьтан асаUTC+2
UTC+3 (аьхкенан хан; кхин аде-фактокарара бевллачу мехкашкара ца хийцало хан[10])
Автомобилийн некъашаьтту агӀора
Викилармин логотипВикиларми чохь медиафайлаш

Украина[11] (укр.УкраїнаДАА:[ukrɑˈjinɑ]) —Малхбален а, цхьаццанхьаЙуккъера Европин апачхьалкх. Бахархой — гуттара веха вахархо40 997 699 стаг, волуш волу вахархо41 167 336 стаг[12](дуьненахь 34-гӀа меттиг). Йерриг майда — км²(дуьненахь 44-гӀа меттиг); ЙерригЕвропехь йолу майданца уггаре йоккху пачхьалкх.

Коьрта шахьар а, уггаре йоккха гӀала а —Киев. Пачхьалкхан мотт —украинийн.

Украина —унитаран пачхьалкх а,ийна республика.Президентан дарж 2019 шеран 20 майхь дуьйна дӀалоцуЗеленский Владимир,премьер-министран дарж 2020 шеран 4 мартехь дуьйна ду —Шмыгаль Денисехь.

Мохкбекъало 27 административан-мехкан декъе, 24 царехобласть йу, 1 —автономин республика йу (ГӀирма), 2 гӀала (Киев,Севастополь[lower-alpha 2]) башха статусца.

Доза дуБелоруссица къилбаседехь,Польшица,Словакица,Мажарчоьнца — малхбузехь,Румыница а,Молдавица а[lower-alpha 3] — къилба-малхбузехь,Россица — малхбалехь а, къилбаседа малхбалехь а. Къилбехахь а, къилба-малхбалехь аӀаьржа а,Азовн а хӀордаш ду; хӀордаца дозанаш ду Румыница,Болгарица,Туркойчоьнца,Гуьржийчоьца[lower-alpha 4]Ӏаьржа хӀорд чухула, Россица — Ӏаьржа а, Азовн а хӀордаш чухула.

Украининмехкан дакъа дола деш дац цуьнан Ӏедало,украинин законашца, уьш буцхьаьна ханна оккупации йина мехкаш. 2022 шеран декабран хьелашца Российс факт хилладӀалецира 18 % гергга Украинин мохк[13]Кеп:Переход.

Дин лелочеран доккхаха долу дакъаправославин новкъахь бу, кхин а бужелтойн- а,руман а католицизман,йахӀудийн динан,исламан тӀехьабозурш.

2022 шеранДЧС чухоам, леринаэцадаларан паритетца, иза хилира 441 млрд $ (12660 $ бахархойн цхьаьна синна). Номиналан ДЧС 2022 шарахь хилира 151,5 млрд $ (4350 $ бахархойн цхьаьна синна), ДЧС цхьаьна синан гайтамца (номиналан а,НЭТан а) Европехь тӀаьххьара меттигехь йу[14].Ахчагривна (UAH).

МехканСоветийн Социалистийн Республикийн Союзах маршо, ткъа Украина цуьнан союзан республика йара1922 шеран декабрехь дуьйна,Маршо кхайкхийна 1991 шеран 24 августехь. Пачхьалкхан-къоман ламастан а,УНР а когаметта йу[15],УССР когаметта йолу пачхьалкх[16], ССРС когаметтайерг[17],ВКъКх,ЛПД,ГУАМ,ӀЭЦКх, кхин дуьненайукъара кхолламаш кхуллуш дакъалаьцна,Европин бартйукъайаха официалан кандидат. Лелаш болчу дуьненайукъара берташца а, конвенцешца а,ӀаьржахӀордан хидоькъешна чухула атта дина лела бакъо йу[18],АнтарктидехьӀилманан-талламан гӀуллакхаш леладо[19].

Географи

Украина йу Европина малхбален агӀорахь. 48,4 миллион адам дара цигахь Ӏаш2001 шарахь (45,4 миллион2012 шарахь). Пачхьалкхан майда йу 603 628 км². Иза шен регионехь уггара йокха пачхьалкх йу. Дуьненахь цуьнан адамийн дукхалла 30-гӀа меттехь ю, йоккхалла 40-гӀа меттехь йу.

Регионаш

ХӀостЦӀеЦӀеукр.КӀоштСтатусаш ерш[20]
гӀаланаш
Майда,
эзар. км²
Бахархой
берш,
01.03.2011,
эзар. адам.[21]
ЦентрЦентрукр.Код
ISO 3166-2
Автономин Республика ГӀирма
(БаккъаллаРоссийн Федераци тӀехьожуш ю)
Автономна Республіка Крим
гӀирман гIез.Qırım Muhtar Cumhuriyeti, Къырым Мухтар Джумхуриети
141126,2001963,0Симферополь[22]Сімферополь
гӀирман гIез.Aqmescit, Акъмесджит
UA-43
Винницан областьВінницька область27626,5131639,8ВинницаВінницяUA-05
Волинан областьВолинська область16420,1431037,1ЛуцкЛуцькUA-07
Днепропетровскан областьДніпропетровська область221331,9143333,4ДнепропетровскДніпропетровськUA-12
Донецкан областьДонецька область182826,5174427,0ДонецкДонецькUA-14
Житомиран областьЖитомирська область23529,9001277,9ЖитомирЖитомирUA-18
Закарпатьен областьЗакарпатська область13512,7771247,6УжгородУжгородUA-21
Запорожьен областьЗапорізька область20527,1801799,5ЗапорожьеЗапоріжжяUA-23
Ивано-Франковскан областьІвано-Франківська область14513,9281379,6Ивано-ФранковскІвано-ФранківськUA-26
Киеван областьКиївська область251328,1311717,3Киев[23]КиївUA-32
Кировоградан областьКіровоградська область21424,5881008,7КировоградКіровоградUA-35
Луганскан областьЛуганська область181426,6842287,8ЛуганскЛуганськUA-09
Львован областьЛьвівська область20921,8332543,4ЛьвовЛьвівUA-46
Николаевн областьМиколаївська область19524,5981182,1НиколаевМиколаївUA-48
Одессан областьОдеська область26733,3102388,0ОдессаОдесаUA-51
Полтаван областьПолтавська область25528,7481485,8ПолтаваПолтаваUA-53
Ровнан областьРівненська область16420,0471152,7РовноРівнеUA-56
Сумин областьСумська область18723,8341159,9СумиСумиUA-59
Тернополан областьТернопільська область17113,8231083,2ТернопольТернопільUA-61
Харькован областьХарківська область27731,4152752,2ХарьковХарківUA-63
Херсонан областьХерсонська область18328,4611087,2ХерсонХерсонUA-65
Хмельницкан областьХмельницька область20620,6001325,9ХмельницкиХмельницькиUA-68
Черкассин областьЧеркаська область20620,9001284,1ЧеркассиЧеркасиUA-71
Черниговн область[24]Чернігівська область22331,8651096,5ЧерниговЧернігівUA-74
Черновцин областьЧернівецька область1128,097904,2ЧерновциЧернівціUA-77
КиевКиїв10[25]10,8392800,4гӀала[26]UA-30
Севастополь
(БаккъаллаРоссийн Федераци тӀехьожуш ю)
Севастополь4[25]11,079380,8гӀала[26]UA-40

Спорт

Коьрта йаззам:Спорт Украинехь
Футболех ловзаран Украинин гулйина команда

Украинашна йукъахь европин спортан тайпанаш даржа доладелла XX бӀешеран йуьххьехь. Маьрша Украинин Ӏедало, доккха маьӀна лора спорт кхиарна а, йаржарна а, кхочушйора йогӀуш йолу пачхьалкхан программаш, масала, Кегийрхойн а, спортан а гӀуллакхийн министраллин структурашкахула.

XXI бӀешо кхочуш махкахь дукха а, кӀезиг а тӀегӀанехь йаьржира йерриг ала мегар долуш аьхкенан спортан тайпанаш — божарийн а, зударийн а дисциплинаш.2012 шеран аьхкенан Олимпийн ловзаршкахь Украинин командо йаьккхира 6 дешин, 5 детин, 9 борзанан мидал.

2019 шарахьФутболех ловзаран Украинин гулйина команда (20 шо кхачанза) йаьккхираКегийрхойн командашна йукъара футболех ловзаран дуьненан чемпионат 2019, доьналлица толам баьккхираКъилба Корейн командегара 3:1 жамӀаца, иштта дуьххьара дуьненан чемпион хилира.

Билгалдахарш

Комментареш

  1. 2014 шарахь Россис аннекси йинаАР ГӀирмин а,Севастополан а , ткъа кхин а2022 шарахь Россис аннекси йинаХерсонан,Запорожьен,Донецкан,Луганскан областийн мехкийн чоьтаца
  2. Данный объект расположен на территорииКрымского полуострова, бо́льшая часть которого является объектомтерриториальных разногласий междуРоссией, контролирующей спорную территорию, и Украиной. Согласнофедеративному устройству России, на спорной территории Крыма располагаютсясубъекты Российской ФедерацииРеспублика Крым игород федерального значения Севастополь. Согласноадминистративному делению Украины, на спорной территории Крыма располагаются регионы Украины —Автономная Республика Крым игород со специальным статусом Севастополь.
  3. Молдавин-украинин доза дехьа агӀор лардеш дукъобалйанза йолуДнестрйистера Молдавин Республико
  4. цунна йукъахьцхьаццамма къобалйинаРеспублика Абхазица

Хьосташ

  1. Конституция Украины,статья 10 (укр.).Архивйина 2019 шеран 6 мартехь
  2. Атлас мира: Максимально подробная информация / Руководители проекта: А. Н. Бушнев, А. П. Притворов. —М.:АСТ, 2017. — С. 28. — 96 с. — ISBN 978-5-17-10261-4.
  3. Цитатийн гӀалат:<ref> тег нийса йац; кхуzelensky тIетовжаран текст йазйина йац
  4. Владимир Зеленский вступил в должность Президента Украины //РИА Новости
  5. Цитатийн гӀалат:<ref> тег нийса йац; кхуshmygal тIетовжаран текст йазйина йац
  6. Постоянное население без учётаАвтономной Республики Крым иСевастополя,аннексированных Россией в 2014 году (см.Чисельність наявного населення в Україні, за оцінкою, на 1 січня 2022р. (за оцінкою) (укр.).Архивйина 2022 шеран 8 августехь)
  7. 12Источник (бил-боцу.). ТӀекхочу дата: 2021 шеран 7 июнь.Архивйина 2021 шеран 16 октябрехь
  8. Украина получила кириллический домен «. укр» (укр.).Архивйина 2015 шеран 8 майхь //BBC Ukrainian
  9. Country Calling Codes — Telephone Area Codes For Ukraine (бил-боцу.). ТӀекхочу дата: 2019 шеран 27 ноябрь.Архивйина 2020 шеран 14 февралехь
  10. Перевод часов на летнее время 2017: когда и куда переводят стрелки в Украине (бил-боцу.). Страна.ua (2017 шеран 24 март). ТӀекхочу дата: 2017 шеран 20 август.Архивйина 2021 шеран 16 декабрехьАрхивйина 2023-06-05 —Wayback Machine
  11. Карасаев А. Т., Мациев А. Г. — Русско-чеченский словарь — 1978
  12. Чисельність наявного населення в Україні, за оцінкою, на 1 січня 2022р. (бил-боцу.) ТӀекхочу дата: 2022 шеран 18 август.Архивйина 2022 шеран 8 августехь
  13. Цитатийн гӀалат:<ref> тег нийса йац; кхуgov_uk_2022_12_20 тIетовжаран текст йазйина йац
  14. GDP based on purchasing-power-parity (PPP) per capita (инг.).МВФ (2021 шеран 12 октябрь). ТӀекхочу дата: 2021 шеран 12 октябрь.Архивйина 2021 шеран 27 октябрехь
  15. 1992 — президент УНР в екзилі Микола Плав’юк склав повноваження Державного Центру УНР (бил-боцу.).Архивйина 2021 шеран 16 октябрехьАрхивйина 2021-10-16 —Wayback Machine//Украинский институт национальной памяти — Официальное заявлениеГЦ УНР: «Складаючи свої повноваження, ми заявляємо, що проголошена 24 серпня і утверджена 1 грудня 1991 року народом України Українська Держава продовжує державно-національні традиції УНР і є правонаступницею Української Народньої Республіки».Закон України «Про громадянство України», ст. 8 (бил-боцу.).Архивйина 2021 шеран 11 февралехь — Украина признаёт право её бывших жителей и их близких родственников на своё гражданство поправу территориального происхождения
  16. Закон України «Про правонаступництво України», ст. 1-6 (бил-боцу.).Архивйина 2018 шеран 17 апрелехь — в вопросах:парламента;конституции; законодательства; органов государственной власти и управления, прокуратуры, судов и арбитражных судов (но, только сформированных на основе Конституции УССР);границы; обязательств по международным договорам.Закон України «Про громадянство України», ст. 8 (бил-боцу.).Архивйина 2021 шеран 11 февралехь — Украина признаёт право её бывших жителей и их близких родственников на своё гражданство поправу территориального происхождения
  17. Закон України «Про правонаступництво України», ст. 5, 7-9 (бил-боцу.).Архивйина 2018 шеран 17 апрелехь — в вопросах: границы (части бывшей границы СССР, отделяющей Украину от государств не являющихся бывшимиреспубликами СССР); прав и обязательств по международным договорам (не противоречащих Конституции Украины и интересам республики); обслуживания внешнего долга по состоянию на 16 июля 1990 года (в части, определённой отдельным межгосударственным соглашением);гражданства (для граждан СССР, постоянно проживавших на территории Украины на момент провозглашения независимости)
  18. Конвенция Монтрё о статусе проливов
  19. Договор об Антарктике
  20. ГӀаланаш, имеющие статус областного или республиканского (автономной республики) подчинения
  21. Госкомстат Украины. Численность наличного и постоянного населения Украины на 1 марта 2011 года
  22. Коьрта гӀала
  23. В состав области не входит
  24. Территория вокруг городаСлавутича являетсяанклавом Киевской области на территории Черниговской области
  25. 12ГӀалин кӀоштанаш
  26. 12ГӀала, йолуш йолу леррина статус

Литература

Оьрсийн маттахь

Украинийн маттахь

  • Андрущенко В. П., Губерский Л. В., Михальченко Н. И. Культура, ідеологія, особистість: методолого-світоглядний аналіз. — Київ: Знання України, 2002. — 577 с. —ISBN 9667999076.
  • Енциклопедія українознавства : Словникова частина : [в 11 т.] / Наукове товариство імені Шевченка; гол. ред. проф., д-р Володимир Кубійович. — Париж—Нью-Йорк : Молоде життя, 1955.
  • Літопис Руський. — Київ: Дніпро, 1989. — 591 с. —ISBN 5-308-00052-2.
  • Історія України : універсальний ілюстрований довідник / В. К. Губарев. — Донецьк : БАО, 2008. — 573 с.
  • Ілюстрована енциклопедія історії України : у 3 т. — Вид. перероб., доп. — К. : Спалах, 2004.
  • Руденко В. П. Довідник з географії природно-ресурсного потенціалу України — К. : Вища школа, 1993. — 180 с.
Ингалсан маттахь
  • Dalton M. Ukraine (Culture Shock! A Survival Guide to Customs & Etiquette) / Meredith Dalton. — 2001. (англ.)
  • Ukraine: A Concise Encyclopedia / ed. by Volodymyr E. Kubijovyc. — University of Toronto Press, 1963. — Vol. 1. (англ.)
  • Boshyk Y. Ukraine During World War II: History and Its Aftermath / Yuri Boshyk. — Canadian Institute of Ukrainian Studies, 1986. —ISBN 0-920862-37-3. (англ.)

Хьажоргаш

Гергара проекташкахь

 ХӀокху кепе хьажар  Викихаамашкара элементе хьажа
  В социальных сетях
Тематикийн сайташ
Дошамаш а, энциклопедеш а
Библиографин каталогашкахь
Перейти к шаблону «Украина теманашкахь»
Украинин байракхУкраина теманашкахь
Истори
Украина 80px
Сийлаллаш
Пачхьалкхан хӀоттам
Ницкъала ведомстваш
Экономика
Географи
Йукъаралла
Оьздангалла
Перейти к шаблону «Европин Кхеташо»
Декъашхой
Австри
Азербайджан
Албани
Андорра
Бельги
Болгари
Босни а, Герцеговина а
Германи
Желтойчоь
Гуьржийчоь
Дани
Ирланди
Исланди
Испани
Итали
Йоккха Британи
Кипр
Къилбаседа Македони
Латви
Литва
Лихтенштейн
Люксембург
Мажаройчоь
Малта
Молдави
Монако
Нидерландаш
Норвеги
Польша
Португали
Росси
Румыни
Сан-Марино
Серби
Словаки
Словени
Туркойчоь
Украина
Финлянди
Франци
Хорвати
Чехи
Швейцари
Швеци
Черногори
Эрмалойчоь
Эстони
Декъашхойн кандидаташ
Белорусси
Тергончаш
Ватикан
Исраил
Канада
Мексика
АЦШ
Япон
ГУАМ декъашхой
ГУАМ тергончаш
ГУАМ хилла декъашхой
Перейти к шаблону «Люблинан кхосаберг»
Декъашхой
Юкъара проекташ
Перейти к шаблону «ӀЭЦКх»
Перейти к шаблону «Демократин харжаман доттагӀалла»
Перейти к шаблону «ДМКх декъахой»
Перейти к шаблону «Европин пачхьалкхаш»

Австри ·Азербайджан¹ ·Албани ·Андорра ·Белорусси ·Бельги ·Болгари ·Босни а, Герцеговина а ·Ватикан ·Йоккха Британи ·Мажаройчоь ·Германи ·Желтойчоь ·Гуьржийчоь¹ ·Дани ·Ирланди ·Исланди ·Испани ·Итали ·Кхазакхстан² ·Къилбаседа Македони ·Латви ·Литва ·Лихтенштейн ·Люксембург ·Малта ·Молдави ·Монако ·Нидерландаш ·Норвеги ·Польша ·Португали ·Росси² ·Румыни ·Сан-Марино ·Серби ·Словаки ·Словени ·Туркойчоь² ·Украина ·Финлянди ·Франци ·Хорвати ·Ӏаьржаламанчоь ·Чехи ·Швейцари ·Швеци ·Эстони


Йозуш йолу мехкаш:Аландийн гӀайренаш ·Гернси ·Гибралтар ·Джерси ·ГІайре Мэн ·Фарерийн гӀайренаш ·Шпицберген ·Ян-Майен


Къобалъянза а, цхьаццамма къобалйина а пачхьалкхаш:Косово ·Приднестровье


¹ Цхьа дакъа Европехь йа йеррига Азехь,дозане хьаьжина. ² Йеррига Азехь.

Перейти к шаблону «ЛПД»
Декъашхой
Кхоьлламхой
Тергончаш
Хилла декъашхой
Истори
Спорт
ТӀеман меженаш
Экономика
Меженаш
Перейти к шаблону «ЕврАзЭЮ»
Перейти к шаблону «Франкофони»
Пачхьалкхан-тергончаш
Австри
Босни а, Герцеговина а
Гуьржийчоь
Доминикин Республика
Латви
Литва
Мажаройчоь
Мозамбик
Польша
Серби
Словаки
Словени
Таиланд
Украина
Уругвай
Хорвати
Черногори
Чехи
Эстони
ӀЦЭ
  • 1Ассоциацин декъашхо
  • 2Декъалалла сацийна
Перейти к шаблону «Советийн хилла аре»
ВКЪКХ пачхьалкхаш-декъашхой
Цхьаццамма къобалйина пачхьалкхаш
Къобалйанза пачхьалкхаш
ДӀаевлла пачхьалкхаш
Дуьненайукъара
кхолламаш
Билгалдахарш: ¹ВКЪКХ пачхьалкхо-декъашхочо къобал йар хилла 2008 шарахь; ² официалан — бертахь Молдавин йукъайахна 1994 шарахь АМКх Гагаузи аьлла, амма хьажамолдавин-гагаузийн дов
Перейти к шаблону «Украинин къаьмнаш»
10 млн. ст. сов
1 тӀера 10 млн. ст. тӀекхаччалц
200 эз. тӀера 1 млн. ст. кхаччалц
100 эз. тӀера 200 эз. ст. кхаччалц
30 эз. тӀера 100 эз. ст. кхаччалц
1 эз. тӀера 30 эз. ст. кхаччалц
Хьост — «https://ce.wikipedia.org/w/index.php?title=Украина&oldid=10448990»
Категореш:
Къайлаха йолу категореш:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp