Гуьржийчоь საქართველო Девиз :«Ницкъ марталлехь бугуьрж. ძალა ერთობაშია » Гуьржийчоьнан Гимн Маьрша йаьлла терахьаш 1918 шеран 26 майхь (ЧКДФР )1991 шеран 9 апрелехь (ССРСх [ * 1] Официалан мотт гуьржийн [ * 2] Коьрта гӀала Тиблиси ,Йаккхий гӀаланаш Тиблиси ,Кутаиси ,Батуми ,Рустави ,Зугдиди ,Гори ,Поти ,Сухуми [ * 3] Цхинвали [ * 4] Урхаллин тайпа парламентан республика [ 1] Президент Премьер-министр Парламентан спикерСаломе Зурабишвили Георгий Гахария Арчил Талаквадзе Латта • Шадерг 69 700 км²[ * 5] [ 2] [ 3] (121-гӀа дуьненахь )Бахархой • Мах хадор (2018) ▲ 3 729 600[ 4] [ * 6] • Ларар (2014) 3 713 804[ 5] [ * 6] ДЧС (НЭТ ) • Шадерг (2014) 37,209 млрд[ 6] [ * 6]
26,626 млрд.[ 6] долл. (110-гӀа ) • ХӀораннан а сина 9172[ 6] [ * 6] долл. ДЧС (номинал) • Берриг (2018) 15,5 млрд[ 7] долл. • ХӀораннан а сина 4068[ 7] [ * 6] долл. АДКИ (2019) ▲ 0,786[ 8] лакхара ;70-гӀа меттиг )Ахча Лари (GEL, код 981 )Интернет-домен .ge Код ISO GE Код МОК GEO Телефонан код +995 Сахьтан аса +4 Автомобилийн некъаш аьтту агӀора [ 9] Викиларми чохь медиафайлаш
Гуьржийчоь[ 10] (гуьрж. საქართველო [sɑkʰɑrtʰvɛlɔ] Сакартве́ло ) —Чоьхьара Кавказан малхбуза декъехьӀаьржа хӀордан малхбален бердашца лаьттапачхьалкх [ 11] [ 12] [ 13] [ 14] Хьалхара Азин а,Гергара Малхбален а[ * 7] Европин а,Азин а дозанер мехке санна[ * 8] [ 27]
Официалан 2014 шеранбахархой багарбаран жамӀашца Гуьржийчохь веха 3 713 804 стаг[ 5] [ * 6] [ 4] [ * 6] [ * 9] Дуьненахь 131-гӀа меттигехь йу бахархойн барамца 119-гӀа майданца .
Коьрта шахьар —Тиблиси . Пачхьалкхан мотт —гуьржийн .
Гуьржийчоь —урхаллин ийна кепара унитаран пачхьалкх . 2018 шеран 16 декабрехь Гуьржийчоьнан президентан дарж дӀалаьцнаЗурабишвили Саломе с, премьер-министр 2019 шеран 8 сентябрехь дуьйнаГеоргий Гахария ву.
Конституцица Гуьржийчоьнан йукъайогӀу 2 автономин республика, 9 мохк, цаьрца нисйина коьрта шахьар а.
Гуьржийчоьн малхбузехьаӀаьржа хӀордан хиш ду; малхбалехьа а, къилбаседехьа аРоссийца доза ду, къилбехьаЭрмалойчоьнца а,Туркойчоьнца а, къилба-малхбалехьаАзербайджанца .Абхазин а,Цхинвалин регионан а мехкашде-факто урхалла деш дац гуьржийн правительство, цуо,ОБСЕ Парламентан ассамблейс ,АЦШс ,Европин комиссис [ 28] [ * 10] [ 30] мах хадабо Российсоккупаци йина Гуьржийчоьнан дакъа санна. Российс, Никарагуас, Наурус, Венесуэлас[ 31] [ 32] [ 33] [ 34] Республика Абхази а,Республика Къилба ХӀирийчоь/Алани а пачхьалкхашГуьржийчоьнах маьрша хилар .
Венецин гӀараваьллачу картографанФра Маурон картин тӀехь «Горгани».Гуьржийчоьнанэндоним («საქართველო,Сакартвело » — «картвелийн мохк») хьалайоьдуКартли (гуьрж. ქართლი ) цӀере — Гуьржийчоьнан историн-географин областех коьртачех цхьаъ а,картвелийн паччахьаллин ага а[ 35] ингалсан маттахь — «Georgia », схьагарехь, схьайолусий. Георгих , иза хӀокху мехкашкахь лераме хиларна[ 36] йуккъера бӀешерашкахь Гуьржийчоьнан махкахь 365 килса йара Сийлахь Георгийн цӀарах. Оьрсийн а, кхин цхьа могӀа меттанашкахь хӀоьттина«Грузия» цӀе, схьайаьллачух тера ду «Гурджан », йа «Гурзан »Ӏаьрбийн -гӀажарийн хьосташкара. И цӀераш схьевлла лору Ӏаьбийн-гӀажарийнгурдж (Гурджистан — «берзалойн мохк»), хьаладоьду гӀажарийн дешегорг «борз», уьйр йуширагӀажарийн Вркан[ 37] эрмалойн маттахь — «Վրաստան» (Врастан ), ширачу заманахь — «Վիրք» (Вирк ), гочдича «Лакхара мохк» бохург ду.
Таханлера байракх тӀеэцна 2004 шеран 14 январехь башхачу «Байракхах законца»[ 38]
ГуьржийчоьнанхӀост мехкан пачхьалкхан символ йу. Таханлера хӀост тӀеэцна 2004 шеран 1 октябрехь. Иза цӀийечу бесан турс ду тӀехь Гуьржийчоьнан доладе бохучуСийлахь Георгийн , говрахь, чӀуца саьрмак буьйш, детин куц долуш. Турсан тӀехула дешийнтаж йу, и лаьцна ду дешийн шилом . Турс бухахь аса йу девизца «Ницкъ марталлехь бу» аьлла. ХӀостан бух боьгӀна йуккъерачу бӀешерийн гуьржийн паччахьанБагратионгӀеран (Багратиони) цӀийнан хӀостах.
Гуьржийчоьнан таханлера шатлакхан илли «Тависуплеба» тӀеэцна 2004 майхь[ 39] Палиашвили Захарийн (1871—1933) шинаоперера — «Даиси » («МаьркӀаже») а, «Абесалом а, Этери а», текстан автор — хӀокху заман гуьржийн поэтМаградзе Давид , цуо лелийна гуьржийн поэтийн-классикийнЦеретели Акакийн ,Пшавела Важийн ,Орбелиани Григолан ,Табидзе Галактионан байташна йукъара цитаташ.
Вайн эрал 1,8—1,6 млн шо хьалха хӀинцалерачу Гуьржийчоьнан махкахь даьхнаHomo erectus georgicus [ 40] [ 41] [ 42] Homo erectus [ 43] Homo erectus georgicus ца хилла хӀинцалерачу адамийн дайх.
Гуьржийчоьнан исторехь коьрта роль ловзийрашира картвелийн тайпанаша . Шира картвелаш охьахевшина бара шуьйра махкахь, цуо дӀалоцура ерриг цхьацца регионаш, Гуьржийчоь а, къилбаседа-малхбален Туркойчоь (Тао ,Лазистан ,Кларджети ) а, къилбаседа Эрмалойчоь (Лори ) а, Российн ӀаьржахӀордан бердйист (Сочин кӀошт ) а, ткъа ишттамалхбуза Азербайджанан дакъа (Эрети ). Дукхаха болу бакхий талламхой-картвелологаша [ 44] шира даймохк а къилбаседа Месопотамин тӀиераКъилбаседа Кавказан даккъаш тӀекхаччалц болу мохк хилар, иза билгала доккхуш леладо академиканДжанашия Симон Николозовичан термин «Хатта-Субарети»[ 45] хурройн ,семигӀеран ,шумерийн тайпанаш тӀелатар бахьнехь,картвелийн цивилизацин цхьа кхерч бен ца бисира –Къилба Кавказ .
Воккхакартвелологан Чикобава Арнольдан хетарехь, вайн эрал хьалхара III эзарлагӀа шерашкахь цӀеххьана беха меттиг жимъелла цхьаъ хилла йолу картвелийн йукъаралло шайн консолидации яйира. Уггаре хьалха иза гойту шира картвелаш буьйцуш хиллашира картвелийн мотт хийцабаларо: картвелийн тайпанашна йукъахь уьйр талхар йа ца хилар бахьнехь, царна йукъара диалектийн башхаллаш чӀагӀъйелира, меттагеннаш йукъадевлира.
Шира картвелийн этно-меттандивергенци хиллачул тӀаьхьа кхоллайелирасванийн (къилбаседа а, малхбуза а Гуьржийчоь) а,карто -занийн (къилба, йуккъера, малхбален Гуьржийчоь) а тайпанийн тобанаш, цара тӀаьхьа мехкан латтанаш тӀехь кхолла йолийра дуьххьарлера пачхьалкхан цхьаьнакхетараллаш (Диаоха ,Колхида ,Забаха ), гуьржийн къам кхолладаран процессехь уьш коьрта элементаш хилира[ 46]
Вайн эрал хьалхара III эз. шераш чекхдовлуш буьйхира картвелийн тайпанийн тайпанан-некъийн хӀоттам, уьш дехьабевлиратӀеман демократин тӀиера кхиинчу тайпанийн берташна тӀе, ткъа вайн эрал хьалхара II эз. шерашна йуккъехь шира картвелаш дехьабовлу хьалхарчу пачхьалкхийн тӀегӀане[ 47]
Уггаре хьалхарчех а, яккхийчех а Гуьржийчоьнан хӀинцалера махкахь лаьттина пачхьалкхан кхолламаш бу:Диаоха (Диаэни[ 48] [ 49] Колха (Колхида[ 50] [ 51] [ 52] Мегрели ,Абхази ,Аджари ,Гури ,Имерети ,Сванети ),Забаха къилба-малхбален Гуьржийчохь (Самцхе-Джавахети ). Оцу цхьаьнакхетарша гуьржийн пачхьалкхалла кхиорехь ладаме роль ловзийна. Таханлера Гуьржийчоьнан историн-административан декъадалар нислоДиаохин ,Колхин ,Забахин дозанашца, цуо гойту билгалъялла когаметталла.
Вайн эрал 845 шо хьалха хуьлуСалманасар III -гӀа паччахь коьртехь а волушассирихой шозлагӀа тӀелетаДиаохан паччахьнаАсиан .Колха ан, Диаохан а цхьацца меттигаш Ассирин куьйгакӀела йоьда. Вайн эрал 810 - 763 шераш хьалхарчу муьрехь керла кхоьллинчухурритийн пачхьалкхийнУрарту ,Менуа ,Аргишти Урартун паччахьоУтуфурсиса аннекси йо къилба областашна Диаохин а, Забахан а.
Вайн эрал 750 шо хьалха Колхо схьайоккху Диаоха, болабо беха тӀом хурритийн пачхьалкхацаУрартуца . Вайн эрал VII бӀешо хьалхакиммерихой тӀелатар бахьнехь Колхида чӀогӀа гӀелло, Урарту а, Ассири а гуттаренна хӀаллакйо.
Вайн эрал VI бӀешо хьалхаАхеменидийн империно схьайоккху къилба Колхида, йолало грекийн колонизаци. Вайн эрал V бӀешо хьалха, хӀинцалерачу малхбуза Гуьржийчоьнан махкахь, кхоллало керлаКолхидан пачхьалкх (Эгриси ), иза лаьттира вайн эрал IV бӀешо хьалхара мур кхаччалц.[ 43]
Вайн эрал IV—III бӀешо хьалха хӀинцалерачу малхбален Гуьржийчоьнан махкахь кхоллалоИберийн паччахьалла (Картли) (иза лаьттина VI бӀешо кхаччалц)[ 43] [ * 11] [ 43] руман баьччаПомпей эскарца тӀелетираИберийн паччахьаллин [ 43]
Вайн эран I бӀешарахь, меттигерачу Ӏадаташца, сахьабаАндрей Первозваннис Гуьржийчоьнна чудохьукерсталла , кхуллуГПК .
35 шарахьКартлин эскар тӀелетаЭрмалойчоьнна ; эрмалойн Ӏарш тӀе паччахь хиира Картли паччахьан Фарсманан ваша — Митридат[ 43] Руман империн йукъайахара[ 43]
331 шарахьсийлахь Нинин белхашца керсталла Иверин пачхьалкхан дин кхайкхийра[ 43]
IV—VI бӀешерашкахь Колхида лаьттинчу махкахь чӀагӀлоЛазийн паччахьалла ; цуо шен куьйгакӀела балабо къилбаседа Колхиданадыгийн керла кхолламаш (Абазги ,Апсили )[ 43] Вахтанг I Горгасал (безчу нахан йукъатоьхна волу) гӀотту СасанидгӀарна дуьхьала[ 43]
542 шарахь болалоИранна а,Византийна а йукъара «Боккха тӀом »[ 43]
608 шарахь килса йекъалоГуьржийн а,Эрмалойн а килсанашка[ 43]
627 шарахьВизантийн императоро Ираклийс гуо лоцуТиблисин [ 43] гӀажарша [ 43]
654 шарахьӀаьрбийн халифатаца бертан куьг йаздо, цунна цӀе йелла «Бакъо ларъен грамота»[ 43]
735 шарахь Ӏаьрбийн баьччоМарван II ибн Мухьаммада (Марван Къораниг) тӀелетира Гуьржийчоьнна; иза гӀертара Эгрисихуьла ГӀазарчу дехьа а ваьлла, из ахӀаллакъян[ 43] Тиблисин эмират —исламан пачхьалкхан кхолламӀаьрбийн халифатан эгидехь. Тиблисин эмиратан урхалла дира хьалха ШуӀабгӀеран некъаша (ОмиягӀеран некъийн гар ), ткъа цул тӀаьхьа, эмира СаӀака шена дарж тӀерадаьккхинчул тӀаьхьа, уьш хийцираДжафаргӀеран некъаша. 786 шарахь Лазийн паччахьалла цхьаьнакхетаАбазойчоьнца , кхуллуАбхазийн паччахьалла .
813 шарахьАшот I Куропалата кхуллуТао-Кларджети олалла [ 53]
853 шарахь Тиблиси схьайоккху коьртехьБугӀа-Тюрк волу Ӏаьрбийн эскарша[ 43]
888 шарахьАдарнасе IV Багратионис метахӀоттийрв гуьржийн монархи[ 54] [ 55] Картвелийн паччахьан » дарж.
Ошкера Давид III -гӀачун сурт.914 шеран эмирАбул-Къасим чувоьда къилба а, малхбален а Гуьржийчу[ 43]
979 шарахьДавид III Куропалатан гӀоьнца охьатаӀийнаВарда Склиран Василий II-гӀачун дуьхьала гӀаттам[ 43]
1008—1010 шерашкахь паччахьоБаграт III -гӀачо кхуллуЦхьаьнатоьхна Гуьржийн паччахьалла , 1010 шарахьКахети а,Эрети а тӀетоьхна[ 43]
1023 шарахь Гуьржийчоьнна а, Византийна а йукъахь машаран барт бина, амма 1028 шарахь йуха аВизанти Гуьржийчоьнна тӀелета[ 43]
1064 а, 1068 асельджукаш шозза Гуьржийчоьнна тӀелета[ 43]
1073 шарахьфеодалаш гӀовттуГеоргий II-гӀачун дуьхьала[ 43]
1083 шарахь Георгий II-гӀаниг волавелла ял йаласельджукашна , 1099 шарахьДавид IV ГӀишлошйархочо сацийна луш йолу ял[ 43]
Давид ГӀишлошйархо , Гуьржийчоьнан йуккъера бӀешерийн уггаре гӀарабевллвчу пачхьалкхан гӀуллакххойх цхьаъ, цуо хьесап дина гуьржийн олаллаш цхьаьна пачхьалкхе вовшахтохарна.1104 году шарахьДавид IV ГӀишлошйархочо кхойкхуРуис-Урбнисин гулам ; 1106 шарахь йан йолийраГелатин килс [ 43]
1110 шарахьтуркойх-сельджукех мукъайаьккхираСамшвилде , 1115 шарахь —Рустави , 1117 шарахь —Гиши , 1118 шарахь — Лоре. 1121 шеран 12 августехь сельджукийн эскар эишийра гуьржашаДидгоран тӀамехь , кхин дӀа 1122 шарахь туркойх-сельджукех мукъа йаьккхира Тиблиси, 1123 шарахь —Дманиси .
1210 шарахь Гуьржийчоь тӀелета къилбаседанИраннан . 1220 шарахь дуьххьара Гуьржийчу богӀумонголаш . 1226 шарахь Тиблиси дӀалоцухорезмшахо Джалаладдин .
1266 шарахьСамцхе олалла дӀакъаьста Гуьржийчоьнах.
1386 - 1403 шерашкахьАстагӀа Тимара цхьа могӀа дерриг хӀаллакдаран тӀемаш латтийра Гуьржийчоьнна дуьхьала[ 43] Георгий VII -гӀачо а машаран барт бира[ 43]
XV бӀешарахь Гуьржийчоь йуьсу бусалбанийн мехкашна йуккъехь, фактехь къевлина хиларна, къенло. Цхьаьнатоьхна Гуьржийчоьнан тӀаьххьара паччахь хилираГеоргий VIII -гӀа; кхин дӀа Гуьржийчоь йуху кегийра пачхьалкхашка:Картлин паччахьалла ,Кахетин паччахьалла ,Имеретин паччахьалла , Самцхе-Джавахети.
XVI бӀешарахь хӀинцалера Гуьржийчоьнан мехкахӀусман империн а, сефевидгӀеран Иранан а дуьхь-дуьхьала латтаран аре хуьлу; 1578 - 1590 шерашкахь боьду туркойн-гӀажарийн тӀомЧоьхьара Кавказан доладархьама, жамӀехь Чоьхьара Кавказ йойу ГӀажарчоьно. ТӀаккха а, кхин дӀа, 1597 шарахь,Шах-Ӏаббаса лохку туркой Гуьржийчура а, Кавказера а, ткъа 1599 шарахь мукъайолу ӀусманехГорин гӀап[ 43]
ЭлаБагратион Пётр Иванович XVIII бӀешарахь Гуьржийчоьнан урхалчаш гӀиртира мохк денбан а, исламан пачхьалкхийн Ӏедалан кӀелара иза мукъабаккха а. Бакхий административан, законшкхолларан, тӀеман, бахаман хийцамаш бира КартлехьВахтанг VI -гӀачо. Оцу хенахь жигара йовлу чӀогӀа гергара политикин а, оьздангаллин а, килсан а зӀенаш Россией. Гуьржийн урхалчаш масийттаза дехар дира оьрсийн правительстве цхьаьна дуьхьало яйта Ӏусманан империн а, Иранан а дуьхьала. XVII бӀешо чекхдолуш Москохахь гулйелира гуьржийн колони, цара ладаме роль ловзийра оьрсийн-гуьржийн йукъаметтигаш тоеш. 1723 шарахь ӀусмангӀеран эскарша Тиблиси схьайаьккхинчул тӀаьхьа Вахтанг VI-гӀа а, цуьнан агӀончаш а кхелхира Россех.
1780 шарахь бахархой багарбарца, Гуьржийчуьра гуьржийн бахархой 675 эзар вара[ 56]
1783 шарахь куьг йаздира Георгийн трактатан.
1795 шарахь хилираКрцанисин тӀом , цигахьИраклий II-гӀачун а а,Имеретин паччахьСоломон II -гӀачун а эскарша леташ дара коьртехьАга-Мухьаммад хан волу гӀажарийн эскарна дуьхьала, бахьна хилира Ираклийс шена Ага-Мухьаммад хана тӀедиллинаКартли-Кахетин паччахьаллин а, Российн империн йукъахь бина барт бохон реза ца хилар. Ницкъаш цхьатерра дацара, тӀамехь берриг аьлча санна гуьржийн тӀемлой белира, дукха хан йаллале Тиблиси ерриг схьа а йаьккхина, хӀаллакйира[ 57]
Тиблиси , 1859 шо1801 шарахьАлександр I -чо манифест арахоьцу, цуьнцаКартли-Кахетин паччахьалла дӀадоккху. 1809 шарахь оьрсийн эскаро дӀалоцуПоти а,Кутаиси а, 1811 шарахь —Ахалкалаки , оццу шарахь дӀайоккху Гуьржийн Килсан автокефали[ 43]
Гуьржийчоьнан арахьа махлелоран харц балансан амал йу, импорт масеххаза сов йу экспортал[ 58] [ 59]
2017[ 60] лаламаш а (механ 38 % гергга), дааран сурсаташ а, маларш а (царна йукъахь чагӀарш а) — 16,3 %, химин сурсаташ — 10,7 %, текстиль — 6,35 %. Коьрта импортан сурсаташ: машенаш а, гӀирсаш а — 17,8 %, химикаташ — 10,2 %, транспортан гӀирсаш — 9 %,мехкдаьттасурсаташ — 8,7 %, кечдина металл а, металлан аьргалла а — 7,2 %.
Коьрта арахьа махлелоран пачхьалкх (2013 шарахь) йуТуркойчоь , цаьрца 2007 шарахь дуьйна Гуьржийчоьнан паргӀата махлелоран барт бу. Цу тӀе Гуьржийчоь туркойн сурсаташ дохкаран базар а йу. 2013 шарахь туркойн Гуьржийчу йолу экспорт хилира $ 1,34 млрд, ткъа гуьржийн экспорт Туркойчу $ 182,8 млн бен йац[ 61] Азербайджан , цуьнца махлелоран алсама балансан амал йолуш йу. 2013 шарахь Гуьржийчуьра Азербайджане йолу экспорт — $ 710,3 млн, ткъа импорт — $ 638,1 млн[ 62] ЦХР , 2011 шарахь цуьнца сурсаташ хьийзор хилира $ 553 млн[ 63]
200 гуьржийн лари Гуьржийн махкахь официаланахча дулари .ISO валютин код 4217 — GEL. Ахча йукъахецна 1995 шарахьЭ. Шеварднадзен урхаллин муьрехь. 1 лари = 100тетри (кӀайниг). Тахана лелаш дунахарташ 1, 2, 5, 10, 20, 50 тетри, 1 лари, 2 лари мах болуш,банкнота 5, 10, 20, 50, 100, 200 лари мах болуш. Кхин аГуьржийчоьнан къоман банко арахоьцу коллекцин (иэсан терхьашна лерина) а, тайп-тайпана инвестицин нахарташ а.
1993 шеран 5 апрелера 1995 шеран 2 октябрь кхаччалц Гуьржийчоьнан валюта даракупон лари , 1993 шеран 20 августехь иза бен лелаш дацара гуьржийн махкахь[ 64] Валютан курс йуьхьанца дӀанисйирароссийн соьмаца , цуьнца хийцина а дара иза. Ара ца хоьцура 1 тӀера1 000 000 кхаччалц бен купонаш (царна йукъахь дика стандарт йоцурш а дара: 3, 3000 а,30 000 а,150 000 йара). Купон ларингиперинфляци хилира (678,4 % 1995 шарахь[ 65] 1 000 000 : 1 йолуш.
Гуьржийчоьнна сийнна(781) Картвели цӀе йелла 1914 шарахь российн (советийн) астрономоНеуймин Григорис дӀайиллинчуастероидна , иза йара неуймин винчу мехкан цӀе.
Комменташ ↑ 1991 шеран 9 апрель лору Гуьржийчоьнан пачхьалкхан маршо метахӀотторан де, ткъа маршонан де даздо1918 шеран 26 майхь Гуьржийн Демократин Республика кхайкхийначу дийнахь. 1922 - 1936 шерашкахьЧКСФСР , ткъа 1936-1991 шерашкахьССРС йукъахь хилла йолуГуьржийн ССР , иштта лоруГуьржийн Демократин Республикин когаметтаерг, амма иза цхьаьна ца догӀу Гуьржийчоьнан официала нагӀонца (хьажа дакъаКогаметталлин гӀуллакх ) ↑ Абхазийн меттан йу номиналан официалан статус Абхазийн АР махкахь, ткъа цунна Гуьржийчоь доладеш йац ССРС йоьхчахьа, факт йуРеспублика Абхазийчоь цхьаццамма къобал йина пачхьалкх хилар.Самегрело-Лакхара Сванети а,Рача-Лечхуми а, Лахара Сванети а мехкашкахь даьржинамегрелийн а,сванийн меттанаш, Гуьржийчоьно лору официалан гуьржийн меттан дакъош (диалекташ), амма йукъадоьду тайп-тайпанчукартвелийн меттанийн тобанашна↑ ХӀара нах беха меттиг лаьттаАбхазехь .Гуьржийчоьнан конституцица , Абхази Гуьржийчоьнан дакъа дуавтономин республикин даржехь. Фактаца Абхази йуцхьаццамма къобал йина пачхьалкх , цуьнан мохк доладеш бац Гуьржийчоьно. ↑ ХӀара нах беха меттиг лаьттаКъилба ХӀирийчохь .Гуьржийчоьнан конституцица , Къилба ХӀирийчоь Гуьржийчоьнан дакъа ду. Фактаца Къилба ХӀирийчоь йуцхьаццамма къобал йина пачхьалкх , цуьнан мохк доладеш бац Гуьржийчоьно. ↑ Цхьаццамма къобал йинчу пачхьалкхашцаАбхазица (8600 км²) а,Къилба ХӀирийчоьнца (3900 км²) а цхьаьна; уьш йоцуш — 57 200 км². ↑1 2 3 4 5 6 7 Абхази а,Къилба ХӀирийчоь а йоцуш.↑ Нагахь Британнико[ 15] Европин-Азин доза Кума-Манычан аган чухула даккхахь, Гуьржийчоь ерриг лаьттаХьалхарчу Азехь .ВКЪКХс статистикин Ӏалашонна Гуьржийчоьнна классификаци йо «Малхбуза Ази » регионан дакъа санна[ 16] ЦТУс Гуьржийчоь йукъайохуьйтуГергара Малхбален (Къилба-Малхбуза Азин ), билгаладоккху Европе йоьдуш йолу Кавказан къилбаседехьара лаьттан аса, могийта Европин, Гергара Малхбален, йа шине а[ 17] National Geographic журнало иштта Гуьржийчоь йукъатуху Азин мехкашна, къастайо Европе цхьа аса.[ 18] [ 19] ↑ Дукхаха йолчу ингалс меттан хьосташ мохк йукъатухуГергара Малхбален [ 18] [ 19] [ 20] Малхбален Европин , йисинарг Хьалхарчу Азин[ 21] [ 22] [ 23] [ 24] BBC дуьйцу, Гуьржийчоь лаьтта «Европин а, Азин а дозанехь» бохуш, амма коьртехь йаздина Гуьржийчоь Европехь[ 25] BBC Оьрсийн ГӀуллакхо Гуьржийчоьнан классификаци йоЕврази категорин[ 26] ↑ Цунна йукъхахь цхьаццамма къобалйина пачхьалкхашАбхази (8600 км²) а,Къилба ХӀирийчоь а (3900 км²); уьш йоцуш — 57 200 км² ↑ (ингалс.) Обаман Администрацин, хьалха санна, ойла чӀогӀа цхьаьна ца йогӀу Гуьржийчоьнан хьокъехь российн правительствоца. Тхо кхойкхуш ду Российга гуьржийн Абхази а, Къилба ХӀирийчоь а мехкийн оккупаци сацаяр, цуьнга терра болх беш ду российн правительствоца, регионера тӀеман эскалаци кхин тӀе сацорхьама. Тхох тешаш хилира цхьацца тешам чӀагӀбаран тӀекхетачу гӀуллакхийн, масала Лакхарчу ларсера доза дӀаделлар, шина махкана йукъара дуьхьала йолу чартеран рейсаш йан бакъо йалар, кхин дӀа а болх беш ду дар-дацарш сацадаран а, реакци йаран а Механизмаш чӀагӀйеш, ьржийчоьн оккупаци йина шина регионе дуьненайукъара тӀехьовсурш йухаберзош.
Дуьххьарлера йоза (ингалс.)
The Obama Administration continues to have serious disagreements with the Russian government over Georgia. We continue to call for Russia to end its occupation of the Georgian territories of Abkhazia and South Ossetia, and in parallel have worked with the Russian government to prevent further military escalations in the region. We have witnessed some incremental confidence building measures, such as opening the border at Verkhniy Lars and allowing direct charter flights between the two countries, and continue to press for the strengthening of the Incident Prevention and Response Mechanisms and a return of international observers to the two occupied regions of Georgia[ 29]
↑ «Са-Картвело» — «Картвелийн мохк» (гуьржийн мохк). «Картли» а, «картвели» а («Гуьржийчоьн» а, «гуьржийн» а шеш йоккху цӀе) терминаш дуьххьала хаало XI бӀешеран историкан Джуаншериани Джуаншеран «Вахтанг Горгасалан дахар» кхолламехь («Картлис цховреба» тептаран дакъа— ма-йаздарра: «Гуьржийн дахар», «Картлин дахар»). Джуаншериани Джуаншеран «Картли» а, «картвели» а идентификаторш цхьацца меттигашкахь тӀеэца деза Малхбален Гуьржийчоьнан бахархойн цӀе санна, иштта меттиг йу Мровели Леонтийн кхолламехь (делахь а Джуаншеран кхолламехь и маьӀна хӀинца алсама ду). Хьосташ ↑ Атлас мира: Максимально подробная информация / Руководители проекта: А. Н. Бушнев, А. П. Притворов. — Москва: АСТ, 2017. — С. 42. — 96 с. — ISBN 978-5-17-10261-4. ↑ The World Factbook. Country profile: Georgia. (инг.) . ЦРУ США (2012). ТӀекхочу дата: 2012 шеран 6 сентябрь.Архивйина 2015-10-16 —Wayback Machine ↑ Jacques Leclerc. Géorgie (фр.) . Университет Лаваля (29 sept. 2011). ТӀекхочу дата: 2012 шеран 6 сентябрь. Архивйина 2012 шеран 14 октябрехьАрхивйина 2012-12-25 —Wayback Machine ↑1 2 Цитатийн гӀалат:<ref> тег нийса йац; кхуНацстат2018 тIетовжаран текст йазйина йац ↑1 2 Цитатийн гӀалат:<ref> тег нийса йац; кхуПерепись2014 тIетовжаран текст йазйина йац ↑1 2 3 Международный Валютный Фонд , World Economic Outlook Database, April 2015↑1 2 Всемирный банк —The World Bank in Georgia. Overview (данные за 2018)↑ Human Development Indices and Indicators 2019 (инг.) . Программа развития ООН . — Доклад о человеческом развитии на сайте Программы развития ООН.↑ http://chartsbin.com/view/edr ↑ Хасаханов А. Гуьржийчу боьду некъ… (нохчийн). — Соьлжа-ГӀала:Даймохк газет, 2016. — 18 август (№ 93 ).↑ Закавказье СПб. , 1890—1907.↑ Закавказье // Большая советская энциклопедия :[в 30 т.] / гл. ред.А. М. Прохоров М . : Советская энциклопедия, 1969—1978. ↑ Закавказье // Большой энциклопедический словарь / Гл. ред.А. М. Прохоров . — 1-е изд. —М . :Большая российская энциклопедия , 1991. —ISBN 5-85270-160-2 . ↑ Закавказье // Большая российская энциклопедия :[в 35 т.] / гл. ред.Ю. С. Осипов М . : Большая российская энциклопедия, 2004—2017. ↑ Британника ↑ ООН: географические регионы и страны мира ↑ ЦРУ: Ближний Восток - Грузия Архивйина 2015-10-16 —Wayback Machine ↑1 2 National Geographic - Asia ↑1 2 National Geographic - Europe ↑ CIA — The World Factbook — Middle East Архивйина 2017-04-28 —Wayback Machine ↑ Oxford Reference Online ↑ Merriam-Webster’s Collegiate Dictionary ↑ www.worldatlas.com worldatlas.com ↑ The European Union_ Other European countries ↑ BBC Europe: Georgia country profile (Georgia country profile )↑ Русская Служба BBC. Грузия: краткая справка ↑ Европейский парламент ,Резолюция Европейского Парламента 2014/2717(RSP) , 17 июля 2014-го:…в соответствии со статьёй 49 Договора о Европейском Союзе Грузия, Молдавия и Украина — как и любые другие европейские государства — имеют европейскую перспективу и могут стать членами Союза при соблюдении принципов демократии…
Дуьххьарлера йоза (ингалс.)
…pursuant to Article 49 of the Treaty on European Union, Georgia, Moldova and Ukraine — like any other European state — have a European perspective and may apply to become members of the Union provided that they adhere to the principles of democracy…
↑ ОБСЕ не желает признавать новые реалии на Кавказе, считает МИД РФ ↑ Архивированная копия (бил-боцу.) . ТӀекхочу дата: 2014 шеран 5 сентябрь. Кху чуьра архивйинаоригиналан 2014 шеран 13 октябрехьАрхивйина 2010-07-14 —Wayback Machine U.S.-Russia Relations: «Reset» Fact Sheet↑ Председатель Европейской Комиссии призвал Грузию внести официальную заявку на вступление в ЕС Архивйина 2016-03-04 —Wayback Machine ↑ Признание независимости Абхазии и Южной Осетии (оьрс.) . РИА Новости (20120826T0930+0400Z). ТӀекхочу дата: 2019 шеран 28 июнь.↑ Также признали Абхазию и Южную Осетию независимыми Вануату и Тувалу, которые в 2014 году отозвали своё призвание. ↑ Сирия признала независимость Южной Осетии и Абхазии (бил-боцу.) . ТАСС. ТӀекхочу дата: 2019 шеран 28 июнь.↑ Сирия признала независимость Абхазии и Южной Осетии (оьрс.) . РИА Новости (20180529T1229+0300Z). ТӀекхочу дата: 2019 шеран 28 июнь.↑ Мариам Лордкипанидзе ,Георгий Отхмезури . «Осетины в Грузии»К тому же Шида Картли — один из центров грузинской государственности и культуры. Ещё в III веке до н.э., когда царь Картли Фарнаваз провел административную реформу и разделил государство на эриставства (саэриставо), регион стал эриставством, но не рядовым, а «главой всех эриставов»3. Такая же административная структура (с небольшими изменениями) засвидетельствована в период всего Средневековья, например во второй половине V века Шида Картли — глава «всех эриставов»...
КиберЛенинка:https://cyberleninka.ru/article/n/osetiny-v-gruzii
↑ Peradze, Gregory. «The Pilgrims' derivation of the name Georgia». Georgica, Autumn, 1937, nos. 4 & 5, 208—209 ↑ Гурам Гумба. Значение терминов «Грузия» и «Сакартвело» в средневековых источниках ↑ О Государственном байракхе Грузии (оьрс.) . matsne.gov.ge (2004 шеран 14 январь). ТӀекхочу дата: 2015 шеран 13 июнь. Кху чуьра архивйинаоригиналан 2018 шеран 9 апрелехь↑ საქართველოს სახელმწიფო ჰიმნის შესახებ - საკანონმდებლო მაცნე (бил-боцу.) . matsne.gov.ge (2004 шеран 21 май). ТӀекхочу дата: 2019 шеран 28 июнь. Кху чуьра архивйинаоригиналан 2019 шеран 28 июнехь↑ Vekua A., Lordkipanidze D., Rightmire Ph., Agusti J., Ferring R., Maisuradze G., Mouskhelishvili A., Nioradze M., Ponce de Leon M. A new skull of early Homo from Dmanisi, Georgia (en) // Science. — 2002. — Vol. 297. — P. 85—89. —ISSN 0036-8075 . —DOI :10.1126/science.1072953 . —PMID 12098694 .↑ Lordkipanidze D., Jashashvili T., Vekua A., Ponce de Leon M. S., Zollikofer C. P. et al. Postcranial evidence from early Homo from Dmanisi, Georgia (en) // Nature. — 2007. —Vol. 449 . — P. 305—310. —ISSN 0028-0836 . —PMID 17882214 .↑ Lordkipanidze D., Vekua A., Ferring R., Rightmire G. P, Agusti J. et al. The earliest toothless homininskull (en) // Nature. — 2005. — Vol. 434. — P. 717—718. —ISSN 0028-0836 . —PMID 15815618 .↑1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 История Грузии — составительБахтадзе, Михаил Александрович ↑ Н. А. Бердзенишвили. И. А. Джавахишвили. С. Н. Джанашия. «История Грузии», I том. ↑ С. Н. Джанашия, Труды, Тбилиси 1952 год, том I. ↑ Г. А. Меликшвили. «О происхождении грузинского народа, Тбилиси, 1952; он же, Наири-Урарту, стр 398 ↑ Г. А. Меликишвили. «К истории Древней Грузии». Тбилиси 1959 год.Из всего вышеизложенного следует заключить, что на такую высокую стадию развития первобытно-общинных отношений (военная демократия) начинала вступать также южная часть грузинских племён... Военная демократия является последним этапом развития первобытно-общинных отношений, и, в то же время, периодом становления классового общества (и государства, как следствие)
↑ ассирин ламастехь ↑ Урартун ламастехь ↑ ширажелтойчоьнан ламастехь )]]↑ ассирин ламастехь ↑ урартун ламастехь ↑ Тао-Кларджетское княжество // Советская историческая энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия. Под ред. Е. М. Жукова. 1973—1982. (Лит.: Лордкипанидзе М. Д., Политическое объединение феодальной Грузии (IX—X вв.), Тб., 1963 (на груз. яз.) ↑ R. G. Suny. The Making of the Georgian Nation // Russian Review. — 1990-10. —Т. 49 ,вып. 4 . —С. 501 . —ISSN 0036-0341 .↑ Toumanoff, Cyrille. Studies in Christian Caucasian history. . — Georgetown University Press, [1963?].↑ Geworld. К 2030 году этнические грузины в Грузии окажутся в меньшинстве | Geworld (оьрс.) . ТӀекхочу дата: 2019 шеран 22 июнь.Архивйина 2019-06-20 —Wayback Machine ↑ Lang D. M. [en] London : Weidenfeld and Nicolson, 1962. — P. 38.↑ Цитатийн гӀалат:<ref> тег нийса йац; кхуgsi тIетовжаран текст йазйина йац ↑ External Trade // Geostat.ge↑ Внешняя торговля Грузии на https://atlas.media.mit.edu (бил-боцу.) . ТӀекхочу дата: 2019 шеран 22 май. Кху чуьра архивйинаоригиналан 2017 шеран 24 октябрехь↑ Бахтуридзе, 2016 , с. 207.↑ Бахтуридзе, 2016 , с. 211.↑ Сараджян С. Армения и Китай: доводы в пользу особого сотрудничества ↑ britannica.com (бил-боцу.) (йоьхна хьажорг —истори .↑ https://www.clevelandfed.org/research/Inflation/World-Inflation/index.cfm (бил-боцу.) . Архивйина 2008 шеран 15 сентябрехь
Грузия / Михалёва Н. А., Аршинова М. А. и др. // Григорьев — Динамика. —М . : Большая российская энциклопедия, 2007. — С. 57. — (Большая российская энциклопедия :[в 35 т.] / гл. ред.Ю. С. Осипов ISBN 978-5-85270-338-5 .Fisher, William Bayne; Avery, P.; Hambly, G. R. G; Melville, C. The Cambridge History of Iran . — Cambridge:Cambridge University Press , 1991. — Т. 7. —ISBN 978-0521200950 .Asmus, Ronald .A Little War that Shook the World : Georgia, Russia, and the Future of the West . NYU (2010).ISBN 978-0-230-61773-5 Gvosdev, Nikolas K.:Imperial policies and perspectives towards Georgia: 1760—1819 , Macmillan, Basingstoke 2000,ISBN 0-312-22990-9 Goltz, Thomas .Georgia Diary : A Chronicle of War and Political Chaos in the Post-Soviet Caucasus . Thomas Dunne Books (2003).ISBN 0-7656-1710-2 Jones, Stephen.Georgia: A Political History Since Independence (I.B. Tauris, distributed by Palgrave Macmillan; 2012) 376 pages; Lang, David M.:The last years of the Georgian Monarchy: 1658—1832 , Columbia University Press, New York 1957 Rayfield, Donald (ингалс.) нохч. Бахтуридзе З. З. Внешняя политика Грузии в контексте развития международных отношений на постсоветском пространстве. Диссертация на соискание ученой степени доктора политических наук. — Санкт-Петербург, 2016.
Дошамаш а, энциклопедеш а
Библиографин каталогашкахь
BNE :XX451331 BNF :11948075h ,15322920c ,116643727 CiNii:DA14282410 GND :4022406-5 J9U :987007557547605171 LCCN :n82118923 NDL :00577524 ,00562662 NKC :ge129207 NLG :52221 NSK :000269534 SUDOC:285347772 ,027439658 VcBA :494/32881 VIAF:150029386 ,3948167322926078000008 ,316638062 ,259064533 WorldCat VIAF :150029386 ,3948167322926078000008 ,316638062 ,259064533
Гуьржийчоь
ГУАМ декъашхой ГУАМ тергончаш ГУАМ хилла декъашхой
1 Ассоциацин декъашхо2 Декъалалла сацийна
.svg)
.jpg)
_(W3).svg)
