Башкирийчоь (башк.Башҡортостан Республикаһы, йоца цӀерш:Башкортоста́н,Башки́ри, кхин лелош йу аббревиатураРБ) — Российн субъект,республика (пачхьалкх).Ийдалйистан федералан гуо,Уралан экономикин кӀоштан дакъа. Коьрта гӀала —Уфа.

Кхоьллина 1917 шеран 15ноябрехь [28 ноябрехь]къоман-территорин автономи Башкурдистан аьлла, 1919 шеран 20 мартехь, центран Советийн Ӏедало Башкирийн Правительствоца биначу бартаца, цӀе йараБашкирийн АССР цул совнах таханлерчу Россехь дуьххьара къоман автономин республика йу. 1990 шеран 11 октябрехь дуьйна Башкирийн Советийн Социалистийн Республика — Башкортостан йара, 1992 шеран 25 февралехь дуьйна Республика Башкортостан аьлла цӀе йу. Российн республикашна йуккъахь бахархойн барамца хьалхарчу меттигехь йу.

Башкирийчоь цӀе йолу историко-географин мехкан дакъа ду. Дозанаш дуПермийн мехкаца,Свердловскан а,Челябинскан а,Оренбурган а областашца,ГӀезалойчоьца а,Удмуртица а.

↪ кхин дӀа›››

Мухьаммад (Ӏаьр.ٌمُحَمَّد‎‎;570 шеран22 апрелехь,Макка —632 шеран5 июнехь,Мадийнат,Хьижаз,Ӏаьрбийн ахгӀайре) — изаДеланпайхамар а,элча а ву,ислам дин даржо а, дӀакхачо а массо адамашка а, жинашка а ваийтина волу. Изаулул-Ӏазм олучу пхеа элчанех хьалхарниг ву. Иза ӀаламашДела цхьаъваре а, Цунна Ӏибадат даре а йухадерзо ваийтина ву. Цуьнан гӀуллакх массо пайхамарийн а, элчанийн а гӀуллакх хилла, царах тӀаьххьарниг а ву иза. Дала доссийна цуьнгаЖибрил маликехула Сийлахь долуКъуръан. Мухьаммад ﷺ нахалахь уггар везаниг а, адамийн эла а ву. Дала къинойх ларвина ву иза. ↪ кхин дlа›››

Вайнах махкахбахар йа (нохчий а, гӀалгӀай а махкахбахар) (операци «Чечевица») —1944 шеран23 февралехь долина9 март кхаччалцНохч-ГӀалгӀайн а,ДегӀастанан а АССР-шкара вайнахЙуккъера Азе а,Кхазакхстане а бахийтар.

↪ кхин дlа›››

Сийдолу Патрикан де(сурт тӀехь)

• вайн эрал 45 шо хьалха —Гая Юлия ЦезарантӀаьххьара толам.
• 624 —бусулбачарна а,къурайшашна а йукъарадуьххьарлера боккха тӀом.
• 1917 —Киевхь кхоьллинаЦентран рада председательГрушевски Михаил волуш.
• 1922 —Михайловски а,Тригорски а кхайкхийнапачхьалкхан заповедник аьлла.
• 1945 — чудоьжнаРейн тӀехулара цӀерпоштнекъанЛюдендорфан тӀай.
• 1958 — хьалахецна, хӀинца а дуьненан уллорчу орбитехь йолу, спутник «Авангард-1».
• 1969 —Меир Голда хӀоьттинаИсраилан Премьер-министр.
• 1991 —ССРС йитарехь хиллаШайолчу союзан референдум.

Шена нохчийн маттахь йазйан хуучо кхоллийша цхьанхьа хӀумнах лаце йаззам, ишта чулацаман йоцо коьрта цӀе йолуш кхолла, масалла:

• Нохчийчоьнан нах беха меттигаш
• Нохчийчоьнан физикин географи
• Массо а маттахь хилайеза 1000 агӀо
• ГӀарабевлла нах: йаздархой, Ӏилманчаш, и. к. д.