Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije i Sjeverne Irske (engleski:United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland), skraćenoUK, jestsuverena država uzapadnoj Evropi. Nalazi se sjeverozapadno od obaleEvrope te obuhvataostrvo Velike Britanije (ovaj termin se ponekad pogrešno upotrebljava za naziv zemlje), sjeveroistočni dioIrskog ostrva i raznih manjih ostrva.[3]Sjeverna Irska je jedini dio Ujedinjenog Kraljevstva koji ima kopnenu granicu s drugom državom (u ovom slučaju,Irskom). Osim ove kopnene granice, UK je okruženoAtlantskim okeanom sa zapada i sjevera, Sjevernog mora istočno iEngleskog kanala južno.Irsko more se nalazi izmeđuostrva Velike Britanije iIrske. Površina Ujedinjenog Kraljevstva je 243.000km2 što ga čini 80. najvećom državom na svijetu i 11. najvećom u Evropi.
S nešto više od 63 miliona stanovnika (prema popisu iz 2011) Ujedinjeno Kraljevstvo je 22. zemlja po broju stanovnika.[4] Po državnom uređenju jeUnitarnaparlamentarnaustavna monarhija.[5][6] Glavni grad jeLondon, važanglobalni grad i finansijski centar s gotovo 9.000.000 stanovnika (2019), što ga čini trećim najvećim gradom u Evropi. Trenutni monarh od 8. septembra 2022. jest kraljCharles III. Ujedinjeno Kraljevstvo sastoji se od četiri zemlje:Engleske,Škotske,Velsa iSjeverne Irske.[7] Posljednje tri imaju vlastite uprave[8] s različitim nivoima moći, zavisno od njihovog glavnog grada,[9][10] odnosnoEdinburgha,Cardiffa iBelfasta.Guernsey, Jersey iostrvo Man nisu dio Ujedinjenog Kraljevstva nego sukrunski posjedi Ujedinjenog Kraljevstva. Država je odgovorna za njihovu odbranu i međunarodno predstavljanje.[11]
Odnosi između zemalja Ujedinjenog Kraljevstva znatno su se promijenili kroz vrijeme.Vels je anektiralaKraljevina Engleska pomoću Zakona o ujedinjenju (eng.Acts of Union) 1536. i 1543.SporazumEngleske iŠkotske iz 1707. doveo je do stvaranja Ujedinjenog Kraljevstva Velike Britanije, koje se spojilo s Kraljevinom Irskom kako bi se stvorilo Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije i Irske. Pet šestinaIrske otcijepilo se od države 1922, ostavljajući je u trenutnoj formi Ujedinjenog Kraljevstva Velike Britanije i Sjeverne Irske. UK ima 14 prekomorskih teritorija.[12] To su ostaciBritanskog Carstva, koje je tokom 1920-ih zauzimalo gotovo četvrtinu kopnene mase svijeta te je bilo najveće carstvo u historiji. Britanski utjecaj može se primijetiti po jeziku, kulturi i zakonodavnim sistemima koje prijašnje kolonije trenutno koriste.
Ujedinjeno Kraljevstvo razvijena je država i ima petu najveću svjetsku ekonomiju po nominalnomBDP-u i deveta je ili deseta država na svijetu poparitetu kupovne moći. Za UK se smatra da ima visok dobit ekonomije i kategorizira se vrlo visoko naIndeksu ljudskog razvoja (odnosno HDI), 14. na svijetu. Bila je prva svjetska industrijalizirana država i najveća svjetska sila tokom 19. i početkom 20. vijeka.[13][14] UK je i dalje velika sila sa znatnim ekonomskim, kulturnim, vojnim, naučnim i političkim međunarodnim utjecajem.[15][16] Prepoznat je posjednik nuklearnih oružja i peta ili šesta je na svijetu po vojnim izdacima.[17][18] UK je stalni članVijeća sigurnosti Ujedinjenih nacija od prvog sastanka 1946. Bila je članicaEvropske unije i njene prethodnice,Evropske ekonomske zajednice, od 1973. Međutim, nareferendumu iz 2016, 51,9% glasača odabralo jeizlazak države iz Evropske unije što je okončanoBrexitom 31. januara 2020. Također je članica Komonvelta naroda,Vijeća Evrope,G7,G8,G20,NATO-a,Organizacije za ekonomsku saradnju i razvoj (odnosno OECD) iSvjetske trgovinske organizacije (WTO).
U prošlosti, kako se život Evrope odvijao duž Sredozemlja, geografski položaj Ujedinjenog Kraljevstva bio je periferni. U doba velikih geografskih otkrića, a posebno nakon otkrića Amerike, položaj na Atlantskom okeanu postao je vrlo važan jer je ostrvo Velike Britanije poslužilo kao odskočna daska na putovanju od Evrope do Amerike. Ostrvski položaj imao je i pozitivne (širenje zaraznih bolesti, odbrana protiv osvajača) i negativne (izolirane) strane.[29]
Sa površinom od 244.820 km2, Ujedinjeno Kraljevstvo je nešto manje odOregona u Sjedinjenim Američkim Državama. Najveća udaljenost između dvije tačke na kopnenom dijelu Velike Britanije je 1.350 km, i to izmeđuLand's Enda uCornwallu (blizuPenzancea) i Johna O'Groatsa uCaithnessu (blizu Thursa). Veći dio Engleske sastoji se od valovitog nizinskog terena, s nekim planinskim reljefom na sjeverozapadu (Kembrijske planine u Jezerskom okrugu) i sjeveru (gorska močvara Penina) i krečnjačkim brežuljcimaPeak Districta.[30]
Klima je pretežnoumjerena, iako znatno toplija od nekih drugih lokacija na sličnoj geografskoj širini, kao što je centralnaPoljska, zbog utjecajaGolfske struje na zagrijavanje. Jug je topliji i većinski suhlji od sjevera.[29]
U reljefu britanskog i irskog područja koja su paleozojskog i mezozojskog postanka mogu se izdvojiti sljedeće prirodne regije:
Sjeverno škotsko visočje je planinsko područje smješteno u sjevernom dijelu Škotske s visinama koje prelaze 1000 m. Vrh Ben Newis s 1343 m u zapadnom dijelu škotskog visočja najviši je na cijelom arhipelagu. Regijom dominiraju pretežito ogoljele planine, visoravni i duboke riječne doline. Ovo hladno i neplodno područje pruža slabe uvjete za proizvodnju hrane pa je rijetko naseljeno.
Srednja škotska nizija s blago valovitim terenima i plodnim tlom omogućuje povoljne uvjete za razvoj poljoprivrede, dok su bogata nalazišta uglja i željeza dala poticaj razvoju industrije. Ovaj dio Škotske osim što je privredno najrazvijeniji, istovremeno je i najnaseljeniji.
Južno škotsko pobrđe je regija starog gromadnog gorja čije visine ne prelaze 1000 m. Blago valovita brda prekrivena travom i ostalim niskim raslinjem omogućavaju razvoj ovčarstva i proizvodnju kvalitetne vune, naročito u dolini rijeke Tweed.
Peninsko gorje uzdiže se južno od škotskog pobrđa i dopire do središnje Engleske. Penini su gorja zaobljenih vrhova, nastali kaledonskom orogenezom (od kambrija do devona) i bogati su rudama. Zapadno od Penina nalaze se glacijalna jezera Lake District (Jezersko područje), a na sjeveroistoku su močvare sjevernog Yorkshira.
Vels je država kojom gotovo u cijelosti dominira Kambrijsko gorje čiji vrhovi na sjeveru prelaze 1000 m, pa se to gorje, nepovoljno za naseljavanje, koristi za ispašu ovaca. U južnom dijelu Velsa u blizini rudnika uglja smještene su tvornice, dok su naselja uglavnom u riječnim dolinama ili nizinama uz obalu. U Kambrijskom gorju izvire Severn, druga po dužini britanska rijeka čije je ušće u Bristolskom kanalu.
Jugozapadno englesko poluostrvo je visoravan na čijim obalama preovladavaju strmi odsjeci klifovi-nastali radom valova. Zahvaljujući vlažnoj klimi i plodnom tlu ovdje je razvijeno povrtlarstvo i voćarstvo, a na prostranima pašnjacima i mliječno govedarstvo. Ovo je kraj čije prirodne ljepote i mala ribarska sela privlače veliki broj turista.
Južnoengleska nizija zauzima najveći dio Engleske, najnaseljenija je i privredno najrazvijenija regija Ujednjenog Kraljevstva. Nizinsko-brežuljkasti reljef omogućava razvoj poljoprivrede uz primjenu savremenih agrotehničkih i agrohemijskih mjera. Južnood Penina uz bogata nalazišta kamenog uglja nastao je grad Birmingham, najjače industrijsko središte UK. Jugostočnim dijelom nizine u dolini Temze, dominira najveći grad te političko, trgovačko, kulturno, financijsko i industrijsko središte UK, London.
Sjeverna Irska (Alster) zauzima sjeveroistočni dio istoimenog poluostrva. U krajoliku se smjenjuju brda, duboke riječne doline i brojne plodne nizine. Na pašnjačkim površinama razvijeno je stočarstvo, a nizije su zasijane žitaricama i industrijskim biljem. Većina stanovništva živi u Belfastu, glavnom gradu i industrijskom središtu Sjeverne Irske.
Klima je pod snažnim utjecajem Atlantskog okeana s kojeg zapadni vjetrovi tokom cijele godine donose vlažan zrak. Arhipelag je gotovo cijele godine pod utjecajem islandske ciklone, dok ljeti suho i stabilno vrijeme, koje ne traje dugo, donosi azorska anticiklona. Padavine se uglavnom izlučuju u gorju na zapadnim stranama arhipelaga te su znatno slabije izražene u istočnom i jugoistočnom dijelu. Pod utjecajem Golfske struje koja zagrijava okolni zrak, zime su blaže nego što bi se moglo zaključiti po geografskoj širini, a ljeta su umjereno topla i vlažna. Godišnja količina padalina veća je od 1000 mm. U hladnijem dijelu godine često dolazi do pojave magle koja zajedno s dimom stvarasmog.
![[icon]](/mt/?noimg=&dark=on&url=https%3a%2f%2fbs.wikipedia.org%2f%2fbs.wikipedia.org%2fwiki%2fDatoteka%3aWiki_letter_w_cropped.svg)
.svg)
