| Pietro Cavallini | |
|---|---|
_(14597651248).jpg) | |
| Rođenje | približno 1259 Rim,Papinska Država |
| Smrt | približno 1330 Rim, Papinska Država |
| Period | kasnagotika,Rimska škola (13. i 14. vijek) |
| Vrsta umjetnosti | slikarstvo,mozaik,minijatura |
| Djela | ciklusi mozaika uBazilici svetog Pavla izvan zidina,Bazilici svete Marije u Trastevereu, Santa Cecilia u Trastevereu |
| Utjecao | Giotto di Bondone |
| Utjecali | Bizantijsko slikarstvo,Cimabue |
Pietro Cavallini (ili tačnije, Pietro "Cavallino" de' Cerroni, na dokumentima Petrus dictus Caballinus de Cerronibus) bio jeitalijanski slikar i mozaičar aktivan uRimu između 1277-1330, neposredno prijerane renesanse. Tokom cijelog života bio je angažiran da dovrši neke od važnih umjetničkih radova u vjerskim objektima u Rimu iNapulju.[1] Spada među najznačajnije predstavnikerimske škole iz 13. vijeka, a zajedno saGiottom,Ducciom iCimabueom zauzima važno mjesto u historiji italijanskog slikarstva kasnogduecenta i početkatrecenta.[2]
Malo se zna o njegovoj biografiji, iako se zna da je bio iz Rima, pošto se potpisivao kao"pictor romanus". Prvo pominjanje imena "Pietrus dictus Cavallinus de Cerronibus" pojavljuje se u dokumentu iz 1273. Važan izvor informacija je knjiga "Commentarii" u kojoj je firentinski renesansni umjetnikLorenzo Ghiberti naveo da su prva Cavallinijeva djela bila dva ciklusafresko ukrasa s pričama izNovog iStarog zavjeta, koji se nalaze ubroduBazilike svetog Pavla izvan zidina u Rimu. Prvi fresko ciklus rađen je između 1270–79, a drugi između 1282-87.[3] Oslikane su preko obrisa ranokršćanskih fresaka iz 5. vijeka u pokušaju njihove "obnove". I Cavallinijeva djela i nekoliko ranijih fresaka koje nije oslikao stradali su u požaru 1823. Međutim, njihove kopije su sačuvane, a čini se da su prostrana monumentalnost i klasični afiniteti djela iz 5. vijeka imali dubok utjecaj na formiranje Cavallinijevog stila.[1]
Ovom ranom periodu pripada i mozaik u apsidi Bazilike San Crisogono u Rimu na kojem su prikazani Madona s djetetom, sveti Jakov i Hrizogon Akvilejski. Prisutnost svetog Jakova (čije se relikvije čuvaju u crkvi) i svetog Hrizogona čini gotovo sigurnim da je mozaik napravljen za crkvu. Možda je izvorno bio dio grobnice, a čini se da je postavljen na svoju sadašnje mjesto u središtu apside kada je crkva obnovljena u 17. vijeku. Pripisuje se ili Cavallinijevoj školi ili samom Cavalliniju kao rano djelo. Giorgio Vasari naveo je u svojoj knjizi "Biografije najznačajnijih slikara, vajara i arhitekata" da je Cavallini slikao freske u Bazilici San Crisogono, ali nema ranih referenci vezanih za ovaj mozaik.[4][5]
Dekorativni ciklus mozaika uBazilici svete Marije u Trastevereu najznačajnije je djelo ovog umjetnika. Naručilac ovogremek-djela rimske slikarske škole bio je kardinal Bertoldo Stefaneschi. Historičari umjetnosti smatraju da je ciklus mozaika rađen između 1291-1296 u okviru renoviranja starijih mozaika iz 1148. Mozaički ciklus sastoji se od sedam mozaika uapsidi i na donjem dijelu apsidalnog luka, od kojih šest, gledajući s lijeva na desno, pripovijeda o životu Bogorodice:
Zanimljivost je da su urađeni mozaici nadahnuti stihovima kardinala Jacopa Stefaneschog koji prate epizode prikazanog životaDjevice Marije.[6][7]Mozaik Pietra Cavallinija sa scenom Krunisanja Bogorodice predstavlja vrhunac u cjelokupnom ciklusu i nalazi se u apsidi Bazilike svete Marije u Trastevereu. Prikazuje Mariju kao Majku Božju, koja sjedi poredIsusa. U ovoj vrsti bizantijske ikonografije Marija je predstavljena kao "bazilisa" (grčki: βασίλισσα), tj. kao kraljica ili carica svijeta, koja dijeli tron svog sina. Oboje nose zlatnu odjeću, a za Mariju ovo je jedinstveno u poređenju s uobičajenim prikazima u kojima je viđena u plavom ogrtaču. Pored njih je sedam muških figura, tri pored Marije, a četiri pored Isusa, koji se mogu identifikovati po imenima ispod njih. Iznad Isusa se vidi Božja ruka koja drži vijenac iznad Isusove glave. Duh Sveti je predstavljen tamnom zrakom iznad Božje ruke i zajedno s malim krstom iznad zemlje predstavlja Sveto Trojstvo.[8] Posmatrajući ovaj mozaički ciklus primjetno je da i dalje postoje površne konvencije bizantijskih tipova lica i gestova. Međutim, bizantijski linearni tretman draperija ozbiljno je ograničen u korist zaobljenog modeliranja, a tradicionalna linearna definicija crta lica je potpuno napuštena. Postoji upadljivo nova prostorna jasnoća i skulpturalni pristup figurama i upotreba svjetlosti koja je bez presedana uitalijanskoj umjetnosti, gdjesvjetlost udara na figure iz jednog smjera i služi za oblikovanje i otkrivanje, a ne ukrašavanje forme.[1]Prikazujući Marijin život, mozaički narativni ciklus iz Bazilike svete Marije u Trastevereu jedini je potpuno sačuvani primjer Cavallinijevog rada i važan primjer srednjovjekovnih mozaika u Rimu.[6]
._Author%2019s_photograph.jpg)
Najznačajnije djelo Pietra Cavallinija je velika freska s temom "Posljednjeg suda", koja se nalazi nasuprot oltara iznad ulaza u Baziliku svete Cecilie u Trastevereu, a koju je umjetnik radio u otprilike isto vrijeme kao i ciklus mozaika u Bazilici svete Marije u Trastevereu. Historičari umjetnosti smatraju da je freska urađena oko 1293. kojom se rimsko slikarstvo pridružuje i nadmašuje toskanske uzore čak i kada je mladi Giotto u isto vrijeme nametnuo svoju umjetničku viziju i svoje uzore u cjelokupnom slikarstvu od 14. vijeka pa sve do početkarenesanse. Osim "Posljednjeg suda", Cavallini je naslikao i freske sa scenama iz Starog zavjeta, od kojih su sačuvani samo fragmenti.
Cavallinijev rad na ovom remek-djelu je posebno inovativan zbog slikarskog umijeća da u apostole koji sjede na klupama usadi fizičku prisutnost i volumen koji su potpuno strani bizantijskom maniru: draperija se ne ponavlja, već varira u zavisnosti od položaja udova, lica su prikazana sa individualnošću, boje su raznolike,chiaroscuro je mekan i prefinjen, ali nije prigušen, zahvaljujući naglascima i tamnim sjenama u najdubljim brazdama. Osim toga, tu je i znalački odabir fresko tehnike koja nudi zapažene stilske naznake koje mozaik ne dopušta (posebno u draperijama), koja uz chiaroscuro daje prizoru trodimenzionalnost i izražajnu snagu velike dramske dubine.[1][9] Ljudskost koja je uočljiva na izrazima lica apostola ostavlja veliki utisak na gledaoca, pri čemu su njihove bore, kosa i draperija promatrani s delikatnim realizmom koji nudi prve naznake renesanse.[10]
%2c_c._1300.jpg)
_-_WGA04590.jpg)
_-_WGA04589.jpg)
Godine 1296. Cavallini je dobio narudžbu od kardinala Pietra Peregrossija da naslika fresku u apsidi rimske Crkve svetog Đorđa u Velabru.Kompozicija prizora na fresci slična je kasnoantičkim apsidalnim mozaicima sa Isusom koji stoji u sredini između svetih Marije i Đorđa na bijelom konju (lijevo), te svetihPetra i Sebastijana odjevenih u vojničku odjeću (desno). Isus u lijevoj ruci drži svitak s podignutom desnom rukom u znak blagoslova.Italijanski historičar umjetnosti iz 17. vijeka Torrigo pripisao je ovu fresku kao Giottovo djelo, a ova atribucija zadržala se sve do 19. vijeka. Historičari umjetnosti Crowe i Cavalcaselle (1864.), a zatim i Federico Hermanin (1902.) na osnovu još čvršćih dokaza nakon njegovog otkrića stilskih sličnosti s freskom "Posljednjeg suda" u Bazilici svete Cecilie u Trastevereu, dovela je do konsenzusa među naučnicima prilikom pripisivanja ovog djela Cavalliniju. Freska je restaurirana 1996. u okviru velikog programa restauracije crkve nakon oštećenja uzrokovanog autobombom u julu 1993.[4]
Mnogo se raspravljalo o mogućnosti da je Pietro Cavallini radio uAsissiju zbog činjenice da rani izvori ne daju objašnjenje vezano za ovu problematiku. Giorgio Vasari u svojoj knjizi kaže da je Cavallini slikao na sjevernom transeptu Donje crkve, ali izgleda da je pobrkao Cavallinija sPietrom Lorenzettijem. Rad na ciklusu od 34 freske (mnoge vrlo oštećene) iz historije Starog i Novog zavjeta, iznad ciklusa o životuFranje Asiškog unaosu Gornje crkve započeo je ranih 1290-ih, koje je Vasari pripisao Cimabueu, ali sada se smatra da su ih uradili slikari rimske škole, među kojima su vjerovatno biliJacopo Torriti,Filippo Rusuti i Pietro Cavallini. Mladi Giotto stigao je u Asissi tek 1299. u vrijeme kada su tamo radila gore navedena velika slikarska imena tog vremena, dok je istovremeno Cavallini već bio veoma poznat i jedan od najinovativnijih italijanskih slikara. Nakon detaljnog tehničkog proučavanja,Bruno Zanardi (2002) je zaključio da su u radu na njihovom stvaranju bile uključene tri različite slikarske radionice, ali je veliki dio ciklusa pripisao timu slikara na čelu s Cavallinijem.[4][11]
Vasari je u svojoj knjizi naveo da je Pietro Cavallini slikao u Bazilici svete Marije u Aracoeli što arhivski dokumenti i potvrđuju. Do danas su sačuvani ostaci samo dvije freske otkrivene 2000. iza oltarne slike i ukrasa iz 19. vijeka, a koje se nalaze na desnoj strani crkve u kapelama svetaca Lorenza da Brindisija (1559-1619) i Pasqualea Baylona.[4]
"Madona s Djetetom i svecima" je na kraju lijevogtransepta iznad grobnice (koju je uradio rimski skulptorGiovanni Cosma)[12] kardinala Mattea di Acquasparte, franjevačkog filozofa (slika desno). Sveta Marija s djetetom okružena je svetim Ivanom (ili Matejem) i Franjom, dok je kardinal Acquasparte predstavljen sićušnom klečećom figurom u donjem desnom uglu freske. U vrhu luka nalazi se okrugli Isusov blagoslov. Kardinal je umro 1302. a freska je vjerovatno oslikana nekoliko godina kasnije.
Vjerovatno je druga freska "Madona s djetetom i svecima" na desnom zidu glavni sačuvani fragment onoga što je morao biti cijeli fresko ciklus u okviru oltarne slike. Madona je prikazana do pola ispred zavjese od zlatnog brokata držeći svijetlokoso dijete koje blagosilja gledatelja, a okružena je svetim Ivanom Krstiteljem i Ivanom Evangelistom. Na ostalim fragmentima nalazi se uvjerljivo trodimenzionalno prikazana crvena srednjovjekovna kula. Nakon opsežne restauracije, Madona je 2004. izložena javnosti i izuzetno je dobro očuvana. Stil fragmenata freske podsjeća na Cavallinijevu "Posljednju presudu" iz Bazilike svete Cecilie u Trastevereu. Prisustvo dvaju svetaca sugeriše da je ciklus možda naručio senator Giovanni Colonna, dobrotvor crkve.
Freske iz Bazilike svete Marije u Aracoeli ne spominju se u knjigama Ghibertija ili Vasarija, a 1904. Toesca ih je pripisao Cavalliniju, dok Hetherington od 1979. smatra da ih je uradio Cavallinijev asistent prema njegovom dizajnu.Većina historičara umjetnosti danas smatra da su freske zajednički naslikali Cavallini iJacopo Torriti.[4] Na bočnom ulazu ove bazilike nalazi seluneta s mozaikom Madone s djetetom i dva anđela. Ovo nije originalna lokacija mozaika, kojeg je 1564. premjestio Aleksandar Mataeius, čije ime se nalazi iznad lijevog anđela (godina MDLXIIII je iznad drugog anđela). I za ovaj mozaik historičari umjetnosti vjeruju da su ga zajednički izveli Pietro Cavallini i Jacopo Torriti (ili njihove škole).[12]
Oko 1308. Pietro Cavallini se našao u Napulju na dvoruKarla II Anžujskog čije je pokroviteljstvo dovelo neke od najvažnijih slikara njegovog doba u Napulj. Cavallini je radio na kapeli Brancaccio u Bazilici svetog Dominika Velikog 1308. i Crkvi Santa Maria Donnaregina Vecchia 1317. sa svojim sugrađaninomFilippom Rusutijem. Nakon završetka izrade slika koje je naručio Karlo II, vratio se u Rim prije 1325.[3]
Biblija koju jeiluminirao Pietro Cavallini danas se čuva u bibliotekama Civica i A. Ursino Recupero Riunite uCataniji, nastala je po nalogu napuljskog aristokrate i kardinalaLandolfa Brancaccia krajem prve i početkom druge decenije 14. vijeka. Ovo djelo smatra se jednom od najljepšihbiblija na svijetu, a obogaćena je s preko 100minijatura i 167 inicijala ukrašenih zlatnim listićima, na otprilike 400pergamentnih stranica. Predstavlja remek-djelo inicijalne umjetnosti sa preko 400 ornamentalnih i historijskih inicijala (pogledati dole na video primjeru).[3]
Prema pisanjuLorenza Ghibertija mozaici koji su se nalazili na prednjoj fasadi iznad ulaza Bazilike svetog Pavla izvan zidina uradio je Cavallini između 1316-34 po narudžbi papeIvana XXII. Mozaici spadaju među njegova posljednja djela. Prije toga je između 1294-1303 u istoj bazilici uradio treći fresko ciklus. Godine 1321. započeo je vanjsko uređenje Bazilike svetog Pavla izvan zidina, gdje je izveo ciklus mozaika po bizantijskoj tehnici koji je uništen u požaru u 19. vijeku i ovo je njegov posljednje veliko djelo koje se vjerovatno poklopilo s vremenom njegove smrti.[3]
Pietro Cavallini bio je vodeći umjetnik rimske škole koja je imala odlikeromaničke umjetnosti i povratku ka klasičnoj umjetnosti, za razliku od druge rimske škole koja se u to vrijeme vjerno držala bizantijske tradicije. Njegovo stvaralaštvo predstavlja najraniji značajan pokušajitalijanske umjetnosti da raskine sbizantijskim stilizacijama i krene ka plastičnom, iluzionističkom prikazu figura i prostora. Pietro Cavallini imao je značajan utjecaj na cijeli niz slikara koji su radili u drugim italijanskim gradovima, a posebno na inovativnog firentinskog slikaraGiotta.
Smatra se jednim od najvećih rimskih slikarasrednjeg vijeka, a upravo je njegovo kao i slikarstvo nekoliko drugih rimskih umjetnika tog vremena značajno utjecalo nafirentinsko isijensko gotičko slikarstvo.Utjecaj klasičnih rimskih oblika u kombinaciji s bizantijskim umjetničkim naslijeđemtoskanskog regiona i gotički utjecaji izFrancuske na sijensku školu dovelo je do nastanka naturalizovanog slikarskog stila koji je bio jedan od ishodištameđunarodne gotike, saSimoneom Martinijem kao najistaknutijim predstavnikom.U Firenci je utjecaj klasičnih rimskih oblika u kombinaciji s bizantijskim umjetničkim naslijeđem toskanske regije potaknuo interesovanje za volumetrijske, naturalističke slike i kipove. To je u oštroj suprotnosti s relativno ravnim i ornamentiranim gotičkim, internacionalnim gotičkim i bizantijskim stilovima.
Rimski naturalizam Pietra Cavallinija također je evidentan uBazilici svetog Franje Asiškog, izgrađenoj početkom 13. vijeka u čast novokanoniziranogFranje Asiškog. Kako je svetište naručila rimska crkva, njegova unutrašnjost je oslikana u rimskoj tradiciji. Identiteti umjetnika koji su radili u ovoj crkvi uglavnom nisu poznati, ali je barem jedan tim umjetnika došao iz Rima. Zbog sličnosti rada u ovoj bazilici s radom firentinskog umjetnika Giotta, tradicionalno mu se pripisuje rad na nekim od fresaka, iako većina učenjaka više ne vjeruje da je on učestvovao u njihovom stvaranju.Giottov rad uScrovegni kapeli uPadovi pokazuje veliki utjecaj stiliziranog rimskog naturalizma u novom individualiziranom stilu koji će karakterizirati kasniji rad firentinskihrenesansnih umjetnika.[2]
Međutim, najbolji primjer zrelog slikarskog stila Pietra Cavallinija uočljiv je u fresko seriji iz rimske Crkve Santa Cecilia in Trastevere. Ovdje su klasicizirajući elementi njegovih mozaika konsolidirani u moćan i veličanstveno izražajan stil koji najbolje ilustruje lijepa i živahna grupa sjedećih apostola, visoko individualiziranih, čija čvrstoća forme potpuno uspješno definira prostor oko sebe. Još jedna važna karakteristika je korištenje mehkih, bogatih harmonija boja i sjenčanja.[1]Cavallini je imao mnogobrojne sljedbenike, koji su naslikali isto tako brojne freske ne samo u Rimu, nego i u drugim italijanskim gradovima. Najznačajniji su fresko serija iz Crkve Santa Maria di Donna Regina u Napulju, kao i ukrasi ramova i zidova iznad vrata pisarnice ("Sala dei Notari") u gradskoj vijećniciPerugie, čija dekoracija je izvedena 1296.[3]