Liza je razgradnjaćelijskemembrane, često od stranevirusnog,enzima iliosmotskim (to jest, "litskim", liznim) mehanizmima koji kompromituju integritet. Tečnost koja sadrži sadržaj liziranih ćelija naziva se „lizat“. Umolekulskobiološkim,biohemijijskim icitološkim laboratorijama,ćelijske kulture mogu biti podvrgnute lizi u procesu prečišćavanja njihovih komponenti, kao uprečišćavanju proteina,ekstrakciji DNK,ekstrakciji RNK ili u prečišćavanjuorganela.
Mnoge vrstebakterija podliježu lizi enzimomlizozimom, koji se nalazi u životinjskojpljuvački,bjelancetu i drugimsekretima.[1]Fagolitski enzimi (lizin) proizvedeni tokom infekcijebakteriofagom odgovorni su za sposobnost ovih virusa da liziraju bakterijske ćelije.[2]Penicilin i srodniβ-laktamskiantibiotici uzrokuju smrt bakterija putem enzimski posredovane lize koja se javlja nakon što lijek uzrokuje da bakterija formira defektnićelijski zid.[3] Ako je ćelijski zid potpuno izgubljen i penicilin je korišten nagram-pozitivne bakterije, tada se bakterija nazivaprotoplast, ali ako je penicilin korišten nagram-negativne bakterije , tada se nazivasferoplast.
Citoliza se događa kada ćelija pukne zbogosmotske neravnoteže koja je uzrokovala da višak vode pređe u ćeliju.
Citoliza se može spriječiti pomoću nekoliko različitih mehanizama, uključujućikontraktilnu vakuolu koja postoji u nekimparamecijima, koja brzo pumpa vodu iz ćelije. Citoliza se ne dešava u normalnim uslovima u biljnim ćelijama jer biljne ćelije imaju jakćelijski zid koji sadrži osmotski pritisak, iliturgorski pritisak, koji bi inače uzrokovao citolizu.
Onkoliza je uništavanjeneoplazmatskih ćelija ilitumora.
Termin se također koristi za smanjenje bilo kakvogotoka.[4]
Plazmoliza je kontrakcijaćelija unutar biljaka zbog gubitka vode putemosmoze. Uhipertoničnom okruženju,ćelijska membrana se ljušti odćelijskog zida ivakuola kolabira. Ove ćelije će na kraju uvenuti i umrijeti osim ako protok vode uzrokovan osmozom ne zaustavi kontrakcijućelijske membrane.[5]
Hemoglobineritrocita oslobađaslobodne radikale kao odgovor napatogene kada ih oni liziraju. To može oštetiti patogene.[6][7]
Liza ćelija se koristi u laboratorijama za razbijanje ćelija i prečišćavanje ili dalje proučavanje njihovog sadržaja.Enzim ilideterdžent ili drugihaotropni agens mogu uticati na lizu u laboratoriji. Mehaničko oštećenje ćelijskih membrana, kao što je ponovljeno zamrzavanje i odmrzavanje,sonifikacija, pritisak ilifiltracija takođe se može nazvati lizom. Mnogi laboratorijski eksperimenti su osjetljivi na izbor mehanizma lize; često je poželjno izbjegavati mehaničkesimične sile koje bi denaturirale ili degradirale osjetljivemakromolekule, kao što suproteini iDNK, a različiti tipovi deterdženata mogu dati različite rezultate. Neprerađeni rastvor odmah nakon lize, ali prije bilo kakvih daljih koraka ekstrakcije, često se naziva „sirovi lizat“.[8][9]
Naprimjer, liza se koristi uwestern iSouthern blotiranju za analizu sastava specifičnihproteina,lipida inukleinskih kiselina pojedinačno ili kaokompleksi. U zavisnosti oddeterdženta koji se koristi, liziraju se sve ili neke membrane. Naprimjer, ako se lizira samoćelijska membrana onda segradijent centrifugiranja može koristiti za prikupljanje određenihorganela. Liza se također koristi zaprečišćavanje proteina,ekstrakciju DNK iRNK.[8][9]
Ovaj metod koristi hemijski poremećaj. To je najpopularniji i najjednostavniji pristup. Hemijska liza hemijski pogoršava/rastvara proteine i lipide prisutne unutar membrane ciljanih ćelija.[10]
Ovaj metod koristi ultrazvučne talase za stvaranje područja visokog i niskog pritiska koji uzrokuje kavitaciju i zauzvrat ćelijsku lizu. Iako ovaj metod obično ispada čist, nije isplativ i dosljedan.[10]
Ovaj metod koristi fizičku penetraciju za probijanje ili rezanje ćelijske membrane.[10]
Ovaj metod koristienzime kao što su lizozim iliproteaze za dezintegracijućelijske membrane.[11]
|pmid= (pomoć).S2CID 251132821Provjerite vrijednost parametra|s2cid= (pomoć).