Kokain (poIUPAC nomenklaturi –metil (1R,2R,3S,5S)-3- (benzoiloksi)-8-metil-8-azabiciklo[3.2.1] oktan-2-karboksilat) jestkristalni tropanskialkaloid koji se dobija iz lišća biljkeErythroxylon coca (koka)[1] Nazivkokain je izveden iz imena biljke koka sa dodatkom alkaloidnog sufiksa -in. On je snažan stimulanscentralnog nervnog sistema, blokira apetit i djeluje kao lokalnianestetik jer paralizira nervne završetke, a dovodi do promjena u ponašanju i prividnom podizanju energije slično učinkuamfetamina.
Naime, on je inhibitor ponovne pohranedopamina, serotonina i norepinefrina, koji posreduje u funkcionalnosti, kao što je egzogeniligandkateholamina. Zbog načina na koji on utiče na mezolimbni put, kokain stvara ovisnost.[2]
Gotovo u svim dijelovima svijeta, posjedovanje i distribucija kokaina te uzgajanje biljke koke je strogo zabranjeno u nemedicinske svrhe. Iako je njegova upotreba u javnosti nelegalna i strogo kažnjiva u gotovo svim zemljama svijeta, njegovo korištenje i dalje je široko rasprostranjeno.
Hiljadama godina,južnoameričkodomorodačko stanovništvo je žvakalo lišće koke (Erythroxylon coca), biljke koja sadrži hranjive sastojke kao i brojne alkaloide, uključujući i kokain. Lišće se žvakalo, i žvače se, gotovo univerzalno u nekim domorodačkim plemenima. U blizini nekih pronađenihmumija izPerua nađeni su ostaci lišća koke, a keramika iz tog perioda je bila oslikana ljudima čija su usta bila puna nečega, kao da žvaču.[3] Također postoje dokazi da su ove kulture koristile mješavinu lišća koke i pljuvačke kaoanestetik pri trepanaciji (hirurškom otvaranju lobanje).[4]
Kada suŠpanci kolonizirali Južnu Ameriku, isprva su ignorirali tvrdnje domorodaca da im lišće koke daje snagu i energiju, već su praksu njenog žvakanja proglasili đavoljim djelom. Međutim, nakon što su se uvjerili da su te tvrdnje istinite, legalizirali su upotrebu koke i počeli je oporezivati po stopi od 10%[5]. Godine1569, Nicolás Monardes je opisao običaje domorodaca o žvakanju mješavineduhana i lišća koke čime su postizali "veliko zadovoljstvo":
[...when they wished to] make themselves drunk and [...] out of judgment [they chewed a mixture of tobacco and coca leaves which ...] make them go as they were out of their wittes [...]
[...kada su željeli] da se opijaju i [...] budu van razuma [žvakali su mješavinu duhana i lišća koke ...] od čega su izgledali kao da su bez umova [...][6]
Godine1609, svećenik Blas Valera je napisao:Koka štiti tijelo od mnogih bolesti, pa su je mnogi naši ljekari koristili u obliku praha za smanjivanje natečenih rana, jačanje prebijenih kostiju, liječenje prehlade i slično. Koristili su je i u liječenju zagnjojenih rana. Pa kad ima toliko pozitivnih efekata pri liječenju bolesti, kako može imati bar jedan efekat u tijelu onih koji je jedu?
Iako je biljka koka bila vijekovima poznata po svojim stimulativnim i prehrambenim osobinama, izolacijaalkaloida kokaina se desila tek1855. godine. Brojni evropski naučnici su pokušali izolirati kokain, ali sve do tada nisu uspjeli iz dva razloga: hemija nije bilo dovoljno napredna, te koka nije bila dostupna uEvropi jer tamo nije rasla, a kokain se gubio tokom transporta prekookeana.
Njemački hemičarFriedrich Gaedcke je prvi izolirao kokain 1855. godine. Gaedcke mu je dao ime alkaloideritroksilin a otkriće objavio u žurnaluArchiv der Pharmazie[7]
Godinu kasnije,1856, Friedrich Wöhler je zatražio da mu se pošalje velika količina lišća koke iz Južne Amerike, koje je tri godine kasnije i dobio. Wöhler je koku proslijedioAlbertu Niemannu. profesoru na Univerzitetu u Göttingenu, koji je razvio napredni proces izdvajanja kokaina[8]
Niemann je opisao svaki korak koji je učinio pri izolaciji kokaina u svojoj doktorskoj disertacijiÜber eine neue organische Base in den Cocablättern (O novoj organskoj bazi u lišću koke) objavljenoj1860. godine. To mu je donijelo titulu redovnog profesora, a danas se originalni rad čuva u Britanskoj biblioteci. Pisao je o providnim bezbojnim kristalima alkaloida, o njegovim baznim reakcijama u otopini, gorkom ukusu, pojačava izlučivanje i kada se stavi na jezik daje osjećaj neobične apatije nakon čega slijedi osjećaj hladnoće. Niemann je alkaloidu dao imekokain (poput ostalihalkaloida ima sufiks-in, izlatinskog-ina).[8] Prva sinteza i objašnjenje strukture molekule kokaina je zaslugaRicharda Willstättera1898. godine.[9] Proces sinteze kokaina traje u pet faza, a započinjetropinonom, sličnim prirodnim proizvodom.
Uzbrzo nakon otkrića novog alkaloida, evropski ljekari su otkrili i koristili svojstva biljke koka.
Godine1879, Vassili von Anrep sa Univerziteta uWürzburgu je izveo eksperiment kako bi demonstriraoanalgetske osobine novootkrivenog alkaloida. Pripremio je dvije odvojene posude, jednu sa otopinom kokaina isoli a drugu sa običnom slanom vodom. Zatim je u svaku posudu uroniožablje noge, jedne u rastvor kokaina a drugu u kontrolnu posudu, te ih nastavio stimulirati na razne načine. Noge koje su bile uronjene u otopinu kokaina su reagirale dosta različito nego one koje su bile u slanoj vodi[10].
Carl Koller (bliski saradnikFreuda, koji je kasnije pisao o kokainu) je eksperimentisao sa kokainom uoftalmološke svrhe. U jednom eksperimentu koji je izveo 1884. godine, primjenjivao je rastvor kokaina na sebi, kapajući ga u oči. Njegovi nalazi su objavljeni Heidelberškom oftalmološkom društvu. Iste godine, Jellinek je objavio anestetičke efekte kokaina narespiratorni sistem. Narednih godina, nastavljena su ispitivanja osobina kokaina kao nervnog i lokalnog anestetika[11][12].
Godine1859,italijanski ljekar Paolo Mantegazza, vratio se izPerua gdje je bio svjedok upotrebe koke od strane domorodaca. Nastavio je eksperimentisati sa kokom na sebi i nakon povratka uMilano, gdje je napisao djelo u kojem je opisao rezultate svog istraživanja. U tom djelu on je koku i kokain (u to vrijeme su se ta dva pojma poistovjećivali) proglasio korisnim u medicini, pri tretmanima "pojave naslaga na jeziku, nadutosti u stomaku i bijeljenja zuba".
Papa Lav XIII je sa sobom nosio posudu sa vinomMariani u kojem je bilo dodane koke, a Angela Mariania je nagradio zlatnomvatikanskom medaljom
HemičarAngelo Mariani, koji je naknadno pročitao rad Mantegazze, brzo se zainteresirao za koku i njen privredni potencijal. Godine1863, Mariani je započeo promovisati vino zvanoVino Mariani, u koje je bilo dodan ekstrakt lišća koke, a kasnije je dobilo imekokavino.Etanol u vinu je djelovao kaootapalo i izvlačio je kokain iz ekstrakta koka lišća, mijenjajući efekte pića. Piće je sadržavao oko 6 mg kokaina po unci vina, mada je vino Mariani koje je išlo za izvoz imalo 7,2 mg kokaina po unci zbog konkurencije sa drugim sličnim pićima na tržištuSAD-a. Originalni receptJohn Styth Pembertona zaCoca-Colu iz1886 godine sadržavao je imalo lišća koke, mada je kompanija počela koristi dekokainizirano lišće nakon1906 godine, pošto je u SAD usvojen Zakon o čistoći hrane i lijekova (Pure Food and Drug Act). Stvarnu količinu kokaina koju je sadržavala Coca-Cola tokom prvih 20 godina njene proizvodnje je danas gotovo nemoguće odrediti.
Od1879. godine, kokain se počeo koristiti u svrhu odvikavanja odmorfina. Kokain je uveden u kliničku upotrebu kao lokalni anestetik 1884 godine uNjemačkoj, otprilike u isto vrijeme kada jeSigmund Freud objavio svoj radÜber Coca[13](O koki), u kojem je pisao da kokain izazivauzbuđenje i dugotrajnu euforiju, koja se ne razlikuje o normalne euforije kod zdrave osobe... Kod osobe se pojačava samokontrola i dobija više vitalnosti i kapaciteta za rad... Drugim riječima, osoba je naizgled gotovo normalna i veoma je teško povjerovati da je pod uticajem droga... Dugi intenzivni fizički rad obavlja bez ikakvog umora... Osoba uživa u efektima bez bilo kakvih negativnih osjećaja koje bi uslijedili nakon sličnog uzbuđenja pri korištenju alkohola... Ne javlja se nikakva ovisnost za daljnje korištenje kokaina nakon prvog uzimanja, ili čak nakon ponovog uzimanja droge...
Godine 1885. američki proizvođačParke-Davis je prodavao kokain u različitim oblicima, uključujućicigarete, puder, pa čak i kokain smjesu koja se mogla ubrizgati direktno uvene putem igle. Firma je obećalo da će se njihovi kokainski proizvodi moći "korisiti umjesto hrane, činiti kukavice hrabrim, ćutljive rječitim... učiniti bolesne neosjetljivim na bol."
Početkom20. vijeka, osobine kokaina kao droge su postaje očite te je javnost počela biti svjesna problema zloupotrebe kokaina u svijetu. Američki farmacijski žurnal (American Journal of Pharmacy) je objavio1903 godine da kokain najviše koriste:kockari, prostitutke, pljačkaši, noćni čuvari, portiri i općenito mnogi radnici iz nižih slojeva društva. Godine1914, dr. Christopher Koch iz Farmacijskog odbora državePennsylvania (Pennsylvania's State Pharmacy Board) izjavio kako upotreba kokaina među crncimadirektno utiče na povećanje broja napada na žene bijelaca na jugu SAD-a. Takva nagađanja te brojna pisanja u medijima su potpomogla da se stvore predrasude o masovnoj upotrebi kokaina među crncima na jugu SAD-a, iako nema dokaza da se kokain zaista upotrebljavao u tolikoj mjeri. Iste godine, donesen je zakon kojim se zabranjuje prodaja i distribucija kokaina u SAD. Tim zakonom (Harrison Narcotics Tax Act) se kokain pogrešno svrstao u narkotike a takva klasifikacija se zadržala i u današnjoj kulturi. Međutim, današnje naučno tumačenje svrstava kokain u stimulanse. Iako je u SAD njegovo korištenje i proizvodnja tehnički nezakonita, ipak je to dopušteno registrovanim kompanijama i pojedincima. Zbog takvih nejedinstvenih mišljenja, još uvijek je aktuelna moralna debata o legalizaciji korištenja kokaina u Sjedinjenim Američkim Državama.
U mnogim zemljama, kokain je danas popularna droga. U SAD-u, razvojem tzv.cracka, kokain je uveden za općenitu upotrebu među siromašnijim gradskim stanovništvom. Njegova upotreba u vidu praha je ostala manje-više podjednaka, sa maksimumom tokom kasnih1990tih i početkom 21. vijeka. Posljednjih nekoliko godina, značajno je porasla njegova upotreba uUjedinjenom Kraljevstvu. Smatra se da danas ne postoji nikakva razlika među korisnicima kokaina u smislu demografije, pola, starosti; ekonomskog, socijalnog, političkog, rasnog ili religijskog položaja.
Prvu sintezu molekulekokaina je načinioRichard Willstätter1898. godine.[9] Njegova sinteza je imala za osnovutropinon, uz pomoć kojeg je derivirao kokain. Nakon toga, naučnici Robert Robinson i Edward Leete su dali značajan doprinos u razumijevanju mehanizma sinteze kokaina.
Biosinteza u biljci počinje sa L-glutaminom, od kojeg nastaje L-ornitin. Značaj u sintezitropanskog prstena L-ornitina i L-arginina dokazao je Edward Leete 1954 godine[14]. Od ornitina, putem dekarboksilacije zavisne odpiridoksal fosfata, nastaje putrescin. Međutim, kod životinja putrescin se derivira iz ornitina unutar ciklusa uree. L-ornitin prelazi u L-arginin[15], a koji se zatim dekarboksilizira preko PLP te formira agmatin. Hidroliza imina dajeN-karbamoilputrescin te se daljnjom hidrolizom uree formira putrescin. Na taj način se može povući paralela u različitim putanjama pretvaranja ornitina u putrescin kod biljaka i životinja.N-metilacija putrescina zavisna od SAM daje kao proizvodN-metilputrescin, koji se dalje podvrgava oksidativnoj deaminaciji djelovanjem diamin oksidaze te se dobija aminoaldehid. Formiranje Schiffove baze dokazuje biosintezuN-metil-?1-pirrolinijumkationa.
Dodatni atomikarbona koji su neophodni zasintezu kokaina se dobijaju iz acetil-CoA, putem dodavanja dvije acetil-CoA jedinice naN-metil-?1-pirrolinijum kation[16]. Prvo dodavanje je reakcija sličnaMannichovoj reakciji sa enolatnim anionom iz acetil-CoA koj djeluje kao nukleofil prema pirolinij kationu. Drugo dodavanje se dešava putem Claisenove kondenzacije. Ovim se proizvode racemička mješavina dvostruko supstituiranog pirolidina, sa zadržvanjem tioestera iz Claisenove kondenzacije. Pri formiranjutropinona iz racemičnog etil-[2,3-13C2]4(Nmetil-2-pirrolidinil)-3-oksobutanoata, ne postoji preferiranje nijednog stereoizomera[17]. U toku biosinteze kokaina, samo (S)-enantiomer se može ciklično spojiti u sistem tropanskog prstena kokaina. Stereoselektivnost ove reakcije je dalje istraživana putem studije diskriminacije prohiralnog metilen vodika[18]. Smatra se da se ovo dešava zbog dodatnog hiralnog centra na drugom atomu ugljika[19]. Ovaj proces se odvija putemoksidacije, kojom se regenerira pirrolinijum kation i formira enolatni anion, te unutarmolekulska Mannichova reakcija. Sistem tropanskog prstena se hidrolizira, zatim metilira, te reducira putemNADPH u svrhu formiranja metilekgonina. Benzoilska funkcionalna grupa neophodna za formiranje kokain diestera se sintetizira iz fenilalanina preko cinamičke kiseline[20]. Na kraju, kombinacijom dvije jedinice benzoil-CoA dobija se kokain.
Kao međuproizvod pri redukciji tropinona pojavljuju se enzimi reduktaze zavisni od NADPH, koji su karakteristični kod mnogih biljnih vrsta[21]. Sve ove biljne vrste imaju dva tipa enzima reduktaze, tropinon reduktazu I (TR I) i tropinon reduktazu II (TR II). TR I daje tropin a TR II daje pseudotropin. Zbog različitih kinetičkih karakteristika ipH aktivnosti enzima, te 25 puta većoj aktivnosti TR I u odnosu na TR II, pri reakciji redukcije tropinona se uglavnom proizvodi tropin[22].
Kokain hidrohloridKomadić kompresovanog praha kokaina
Kokaine u svom najčistijem obliku je bijeli,kristalni proizvod. Kokain koji se pojavljuje u obliku praha jeso, obično kaohidrohlorid (CAS registarski broj:53-21-4). Kokain na crnom tržištu se najčešće izmijenjen raznim prahovima i dodacima kako bi se povećala njegova težina; najčešće mu se dodajusoda,šećeri poput laktoze, dekstroze, inositola, manitola i drugi; lokalni anestetici kao što su lidokain ili benzokain i drugi. Kokain se može miješati i sa drugim stimulansima poputmetamfetamina[23]. Onečišćeni kokain nije potpuno bijel, nego donekle krem ili neznatno ružičast. Boja kokaina zavisi od nekoliko faktora uključujući i porijeklo koke, način proizvodnje (sa amonijakom ili sodom) te prisustvo nečistoća, a može biti od potpuno bijele do žućkaste, krem sve do svijetlo smeđe. U zavisnosti od dodataka, pored boje, razlikuje se i tekstura, počev od sitnog praha, ponekad dosta uljastog do čvrste, kristalne strukture.
Kokain, kao i mnogi alkaloidi, može graditi raznolike soli, kao npr. hidrohlorid (HCl) i sulfat (-SO4). Različite soli imaju i različiturastvorljivost u otapalima. Kokain hidrohlorid kao i mnogi sličnihidrohloridi alkaloida je polaran i rastvorljiv uvodi.
Kao što i ime govori, slobodna baza (freebase) jebazična forma kokaina, pored forme kokainske soli. Gotovo je nerastvorljiva u vodi, dok je njegov hidrohlorid rastvorljiv.
Pušenje kokaina u obliku baze ima dodatni efekt ispuštanja metilekgonidina u organizam korisnika zbogpirolize supstanci, što predstavlja popratni efekt koji se ne javlja pri korištenju kokaina putem ušmrkavanja praha ili intravenoznog ubrzgavanja. Određene studije su pokazale da pušenje bazičnog kokaina može biti mnogo otrovnije od drugih načina upotrebe kokaina[24], zbog efekta metilekgonidina na tkivopluća[25] ijetre[26].
Čisti kokain se dobija neutralizacijom soli njegovih reaktanata sa bazičnim rastvorom čime nastaje nepolarni bazični kokain. On se dalje pročišćava putem izdvajanjatečnosti iz tekućeg rastvora.
Crack (fonet.krek) je bazični oblik kokaina značajno slabije čistoće, a kao primjesu sadržavanatrijum bikarbonat. Crack se najčešće konzumira pušenjem[27]. Nazivcrack je nastao po uzoru na onomatopeju krcanja (crack = kvrc, krak), zvuk koji nastaje kada se zagrijava kokain koji sadrži nečistoće i primjese[28].
Infuzija iz lišća koke (također poznata i kao koka čaj) se koristi u zemljama u kojima se uzgaja koka kao uobičajeni biljni lijek. Slobodna i legalna komercijalizacija osušenog lišća koke u obliku filter kesica "čaja" se već dugi niz godina aktivno promovira od strane vladaPerua iBolivije u vidu pića sa medicinskim osobinama. Posjetiocima drevnih gradovaCusco u Peruu iLa Paz u Boliviji se kao dobrodošlica nudi ekstrakt lišća koke (serviran kao čaj sa cijelim listovima), u svrhu da se pomogne pridošlicama da prevaziđu simptome visinske bolesti. Kao posljedica tog čaja javlja se blaga stimulacija i poboljšavanje raspoloženja. Ovaj čaj ne proizvodi primjetne efekte utrnuća usta niti daje efekte drogiranosti kao pri ušmrkavanju kokaina. U svrhu promocije i dekriminalizacije ovog načina upotrebe lišća koke, njegovi zagovornici objavljuju neprovjerene studije i koncepte da se konzumiranjem lišća ili čaja koke, u organizam unose različiti alkaloidi koji su značajno različiti od standardnog čistog kokaina.
Čak se išlo dotle da su promovirali čaj kao način za odvikavanje od ovisnosti od kokaina. U jednoj kontroverznoj objavljenoj studiji, infuzije od lišća koke su davane 23 kokainskih ovisnika uLimi u Peruu. Kao rezultat korištenja čaja, uzimanje droge je smanjeno sa 4 puta mjesečno prije tretmana na jednom mjesečno poslije tretmana. Dužina apstitencije se produžila sa prosječno 32 dana prije tretmana na 217 dana poslije tretmana. Ova studija je navodno sugerisala da korištenje čaja od lišća koke može biti uspješan način odvikavanja od kokaina[29]. Međutim, važan rezultat ove studije je nalaz da je primarna farmakološki aktivna supstanca iz čaja ustvari kokain a ne neki drugi alkaloidi.
Metabolit kokainabenzoilekgonin može biti otkriven i dokazan uurinu osobe nekoliko sati nakon pijenja jedne šoljice koka čaja.
Farmakodinamika kokaina uključuje složene veze neurotransmitera (inhibiranje upijanja monoamina kodpacova sa odnosom serotonina naspramdopamina = 2:3, teserotonina naspramnorepinefrina = 2:5[30]). Najviše ispitivani efekat kokaina nacentralni nervni sistem je blokiranje bjelančevine trasportera dopamina. Transmiter dopamina se oslobađa tokom neurosignalizacije a normalno se reciklira preko transportera; odnosno transporter veže transmiter i ispumpava ga iz sinaptičke veze natrag u presinaptički neuron, gdje se skladišti u vesikulu. Kokain se čvrsto veže na transporter dopamina formirajući kompleks koji blokira funkcije transportera. Tako transporter dopamina ne može više da vrši svoju funkciju te se dopamin nakuplja na sinaptičkoj vezi. Ovim nastaje jači i produženi postsinaptički efekat dopaminskog signala na receptorima dopaminaneurona koji prima signal. Produženo izlaganje uticaju kokaina, koje se dešava dugotrajnim i čestim konzumiranjem droge, vodi do homeostatičke deregulacije normalne dopaminske signalizacije tako što se deregulišu receptori dopamina a pojačava provođenje signala. Smanjivanje dopaminske signalizacije nakon hroničnog korištenja kokaina može dovesti do jakih depresija i povećanja osjetljivosti ovog važnog moždanog ciklusa nagrađivanja što vodi ponovljenom uzimanju kokaina da bi se vratili njegovi efekti (samo uzimanje kokaina se osjeti kaonagrada svojimzamrlim čulima). Ova preosjetljivost na kraju vodi do stvaranjaovisnosti.
Područjamozga koja su bogatadopaminom su najčešća mjesta istraživanja o ovisnosti od kokaina. Od naročitog naučnog zanimanja je putanja koja se sastoji od dopaminergičkih neurona koje se nalaze u ventralnom tegmentalnom području koje završava u akumbensu jezgra. Ova projekcija možda ima funkciju kaocentar za nagrađivanje u smislu aktiviranja pri odgovoru na zloupotrebu droge poput kokaina slično kao i prirodne reakcije pri uzimanju hrane iliseksu[31]. Dok je tačna uloga dopamina pri subjektivnom osjećanju nagrađivanja dosta kontroverzna prema mišljenjima većine neuroistraživača, ispuštanje dopamina u akumbens jezgre se gotovo nedvomisleno smatra barem djelimično odgovornim za kokainske efekte nagrađivanja. Ova hipoteza se najvećim dijelom zasniva na istraživačkim podacima i eksperimentima na pacovima koji sunaviknuti da sami uzimaju kokain. Ako se dopaminski antagonisti ubrizgaju direktno u akumbens jezgre, pacovi koji su se naviknuli na kokain će prestati da odgovaraju na stimulans što indicira da kokain ne pokazuje više usiljenu reakciju nagrađivanja.
Kokain utiče nasigma receptore, jer on ima funkciju kao antagonist sigma liganda[32]. Također, dokazano je da djeluje i na druge specifične receptore kao što su NMDA i receptor dopamina D1[33]. Kokain blokira ionske kanale, te tako, kao i lignokain i novokain, djeluje kao lokalni anestetik. On uzrokuje i vazokonstrikciju, odnosno sužava krvne sudove, te može smanjiti krvarenje pri manjim operativnim zahvatima. Pošto inikotin povećava nivoe dopamina u mozgu, mnogi korisnici kokaina su primijetili da korištenjemduhanskih proizvoda zajedno sa kokainom još više pojačava euforiju. Međutim, ovo može imati i neočekivane negativne posljedice kao što je nekontrolisana ovisnost o pušenju tokom upotrebe kokaina (čak i kod korisnika koji obično ne pušecigarete), pored poznatih negativnih uticaja na zdravlje koje izazivaju duhanski proizvodi. Kokain često može uzrokovati smanjenje uzimanjahrane, te može kod korisnika dovesti do gubitka apetita, pa čak i teških oblika pothranjenosti i značajnog gubitka tjelesne težine. Efekti kokaina se mogu pojačati i kada je korisnik okružen novim, drugačijim okruženjem ili kada je izložen novim načinima stimulacije[34].
Kokain se izrazito mnogometabolizira, najvećim dijelom ujetri, dok se samo 1% izlučuje nepromijenjen putemurina. U procesu metabolizma dominirahidrolitičkaesterifikacija, tako da se kokainski metaboliti sastoje ugavnom od benzoilekgonina (BE), kao osnovnog metabolita i drugih značajnih metabolita u manjim količinama, kao što su ekgonin metil ester (EME) i ekgonin. Ostali manje značajni metaboliti kokaina su norkokain, p-hidroksikokain, m-hidroksikokain, p-hidroksibenzoilekgonin (pOHBE) i m-hidroksibenzoilekgonin[35]. Ovo ne uključuje metabolite koji nastaju pored standardnog procesa metabolizma unutar ljudskog organizma, kao npr. putem pirolize.
Smatra se da su zdravstveni problemi koji se javljaju pri korištenju legalno dozvoljenih poput alkohola i duhana relativno veći od onih koji nastaju pri upotrebi kokaina, dok povremeno korištenje kokaina ne vodi teškim, pa čak ni manjim, psihičkim ili socijalnim problemima[36]. U zavisnosti od količine uzetog kokaina, njegove čistoće i načina uzimanja, efekti mogu trajati od 20 minuta do nekoliko sati. Početni znaci stimulacije su hiperaktivnost, povećanje krvnog pritiska, ubrzanje radasrca te euforija. Nakon početne euforije može se javiti osjećaj neugode,apatije,depresije,paranoje, te ponovna želja za uzimanjem kokaina. Također, može se javiti i pojačanaseksualna želja.
Pri dugotrajnoj i prekomjernoj upotrebi, kokain dovodi do svrbeža, tahikardije, halucinacija i paranoje. Prekomjerne doze dovode i dosrčane aritmije i značajnog rasta krvnog pritiska. Ovo može dovesti i do smrti ukoliko korisnik ima srčane probleme i bolesti. Smrtonosna doza kodmiševa (LD50) iznosi 95,1 mg/kg[37].
Zvanično, medicina ne poznaje određeni protivotrov za prekomjernu dozu kokaina, mada su određena ispitivanja na životinjama pokazala da lijekovi poputdeksmedetomidina irimcazola mogu pomoći u tim slučajevima.
Proizvodnja, transport i prodaja kokaina i proizvoda kokaina je organičena i zabranjena u većini zemalja svijeta, kao i Konvencijom UN protiv nelegalne trgovine drogama i psihotropnih supstanci. USAD, proizvodnja, uvoz, posjedovanje i prodaja kokaina je dodatno zabranjena 1970 godine Zakonom o kontrolisanim supstancama (Controlled Substances Act)[38]. Međutim, u svakoj američkoj saveznoj državi je posebno sankcionisano posjedovanje i trgovina kokainom, tako da se kazne kreću od 1000 do 500 hiljadadolara i 4 mjeseca do 10 godina zatvora za posjedovanje kokaina[39]. Kazne za trgovinu kokainom se kreću od 2500 do milion dolara i jednu godinu zatvora do kazne doživotnog zatvora.[39] U periodu od 1. januara 2005 do 31. decembra 2007 godine, na području SAD je uhapšeno i osuđeno preko 10 hiljada osoba zbog posjedovanja i trgovinom kokainom. Preko 90% od njih je optuženo za trgovinu i distribuciju kokaina.[39]
U nekim zemljama, kao što suPeru iBolivija, zakonski je dozvoljen uzgoj biljke koka u svrhu tradicionalne upotrebe domorodačkog stanovništva, ali se zabranjuje proizvodnja, prodaja i upotreba kokaina. U nekim dijelovima Evrope i Australije, dozvoljena je upotreba kokaina samo u medicinske svrhe.
Po podacima UN-a, u toku 2004 godine u svijetu je zapljenjeno i oduzeto 589 tona kokaina. Od toga, najviše uKolumbiji 188 tona, SAD 166 tona, Evropi 79 tona, Peruu 14 tona, Boliviji 9 tona, te 133 tone u ostalim državama[40].
Procjenjuje se da je vrijednost kokaina koji se godišnje proda na crnom tržištu u SAD u toku2005 godine iznosi preko 70 milijardiUS dolara[41][42]. Postoji izuzetno velika potražnja za kokainom, naročito među korisnicima sa natprosječnim primanjima. Popularnost kokaina je naročito izražena među mladima, gdje kokain uživa statusdroge za zabave idroge za diskoteke.
Na području Evrope, na crnom tržištu, cijena na veliko kilograma čistog kokaina (80-90% čist) iznosi između 17.000 i 78.000eura[43]. Prema istom izvještaju,[43], cijena kokaina u Holandiji, Poljskoj, Portugalu, Belgiji, Irskoj, Rumuniji, Slovačkoj i Litvaniji iznosi oko 20.000 €/kg, u Njemačkoj, Španiji, Mađarskoj, Bugarskoj, Hrvatskoj, Makedoniji i Moldaviji između 25.000–40.000 €/kg, u Ujedinjenom Kraljevstvu, Francuskoj, Švicarskoj, Švedskoj, Danskoj i Srbiji oko 30.000 €/kg, u Italiji, Norveškoj, Austriji, Finskoj, Češkoj, Grčkoj i Albaniji oko 37.000 €/kg, a u Rusiji, Ukrajini, Sloveniji i Estoniji između 42.000 i 78.000 €/kg.
^Altman AJ, Albert DM, Fournier GA (1985). "Cocaine's use in ophthalmology: our 100-year heritage".Surv Ophthalmol.29 (4): 300–6.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
^Monardes, Nicholas (1925).Joyfull Newes out of the Newe Founde Worlde. New York, NY: Alfred Knopf.Nepoznati parametar|coauthors= zanemaren (prijedlog zamjene:|author=) (pomoć)
^F. Gaedcke (1855). "Ueber das Erythroxylin, dargestellt aus den Blättern des in Südamerika cultivirten Strauches Erythroxylon Coca".Archiv der Pharmazie.132 (2): 141–150.
^abAlbert Niemann (1860). "Ueber eine neue organische Base in den Cocablättern".Archiv der Pharmazie.153 (2): 129–256.
^abHumphrey AJ, O'Hagan D (2001). "Tropane alkaloid biosynthesis. A century old problem unresolved".Nat Prod Rep.18 (5): 494–502.
^Halsted W (1885). "Practical comments on the use and abuse of cocaine".New York Medical Journal.42: 294–295.
^Corning JL (1885). "An experimental study".New York Medical Journal.42: 483.
^Freud, Sigmund. (1884):Ueber Coca, Centralblatt für die gesammte Therapie 2: 289-314
^Leete E, Marion L, Sspenser ID (1954). "Biogenesis of hyoscyamine".Nature.174 (4431): 650–1.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
^Robins RJ, Waltons NJ, Hamill JD, Parr AJ, Rhodes MJ (1991). "Strategies for the genetic manipulation of alkaloid-producing pathways in plants".Planta Med.57 (7 Suppl): S27-35.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
^Dewick, P. M. (2009).Medicinal Natural Products. Chicester: Wiley-Blackwell.ISBN978-0-470-74276-1
^R. J. Robins, T. W. Abraham, A. J. Parr, J. Eagles, N. J. Walton (1997). "The Biosynthesis of Tropane Alkaloids in Datura stramonium: The Identity of the Intermediates betweenN-Methylpyrrolinium Salt and Tropinone".J. Am. Chem. Soc.119: 10929.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
^Hoye TR, Bjorklund JA, Koltun DO, Renner MK (2000). "N-methylputrescine oxidation during cocaine biosynthesis: study of prochiral methylene hydrogen discrimination using the remote isotope method".Org. Lett.2 (1): 3–5.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
^E. Leete, J. A. Bjorklund, M. M. Couladis and S. H. Kim (1991). "Late intermediates in the biosynthesis of cocaine: 4-(1-methyl-2-pyrrolidinyl)-3-oxobutanoate and methyl ecgonine".J. Am. Chem. Soc.113: 9286.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
^A. Portsteffen, B. Draeger, A. Nahrstedt (1992). "Two tropinone reducing enzymes from Datura stramonium transformed root cultures".Phytochemistry.31: 1135.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
^Fandino AS, Toennes SW, Kauert GF (2002). "Studies on hydrolytic and oxidative metabolic pathways of anhydroecgonine methyl ester (methylecgonidine) using microsomal preparations from rat organs".Chem. Res. Toxicol.15 (12): 1543–8.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
^George, Nelson: "Hip Hop America", 1998, Viking Penguin.(str. 40)
^Teobaldo, Llosa (1994). "The Standard Low Dose of Oral Cocaine: Used for Treatment of Cocaine Dependence".Substance Abuse.15 (4): 215–220.
^Rothman, et al. "Amphetamine-Type Central Nervous System Stimulants Release Norepinepehrine more Potently than they Release Dopamine and Serotonin." (2001): Synapse39, 32-41 (Tabela V. na str. 37)
