Unelfenn gimiek eo anteknetiom ;Tc eo earouez kimiek,43 eniver atomek ha98 edolz atomek. Urmetal ardreuzat eo.
Louc'hennoùigoù hepken a deknetiom zo en Douar : war-dro 1nanogramm (10-9g) a c'haller kavout en 1 kg kailhuraniom[1], dre ma teu eusskiriadur derc'hanelatomoù an uraniom. En abeg d'an orin-se neuze e kenderc'her kalz Tc diwar an uraniom a zo bet implijet erc'hreizennoù nukleel.
E kailhmolibden e c'haller kavout teknetiom ivez, a zeu eus neutronoù a zo bet degerc'het.
GantDmitriy Mendeleyev e oa bet rakembannet e1871 meur a hini eus perzhioù an elfenn a vanke en e Daolenn etre ar molibden42Mo hag arruteniom44Ru, a voe anvetekamanganez gantañ da c'hortoz ma vije dizoloet[2]. Adal neuze e klaskjod leuniañ an toull.
E1828 e kredjod bezañ e gavet e kailhplatin ; an anvpoliniom a voe roet dezhi kent merzout ne oa nemetiridiom dampur. E1846 e voe embannet dizoloadenn an elfennilmeniom, a oaniobiom dampur e gwirionez. Heñvel a c'hoarvezas e1847 gant dizoloadenn arpelopiom. E1877, diwar un tamm kailh platin adarre e voe ur meskaj iridiom,rodiom hahouarn anvetdavyom en enor d'arc'himiourkerneveurat Humphrey Davy. E1896 e voe an elfenn nevez anvetlukiom pa oaitriom e gwirionez. E1908 e kredas arJapanad Masataka Ogawa bezañ dizoloet annipponiom (a voe diskouezet evelreniom e2004 gant ar Japanad all H. HK. Yoshihara). E1925 e voe dizoloet an elfenn 43 c'hoazh gant ur skipailhAlamaned hag anvetmasuriom ; den ne c'hallas adober an arnodennoù gant an hevelep disoc'h avat, ha brudet e voent evel fazius. Betek1933 e voe graet gantmasuriom evit an elfenn 43 e lod skridoù, ha den ne oar c'hoazh hiziv an deiz ha fazius pe get e voe labour an Alamaned.
E1937 e voe fardet anizotop97Tc gant daouItalian, ar maenoniour Carlo Perrier hag arfizikour Emilio Gino Segrè, ha peogwir e voe an elfenn gentañ bet kevanaozet biskoazh e voe anvetteknetiom diwar anhenc'hresianegτεχνητός, "kevanaozet". Kendelc'her a rejont da labourat war izotopoù an elfenn nevez.
E1952 e verzas arsteredoniourStadoù-Unanet Amerika Paul Merril e oa linennoù teknetiom e skalfad ar gouloù kaset gant arramzezed ruz a oa oc'h arselliñ ; dre ma 'z eo berroc'h buhez holl izotopoù Tc eget oad arstered dre vras — ha hini ar ramzezed ruz pergen, pa 'z int stered kozh war-nes mervel — e c'halled lavaret e vez Tc stummet er stered end-eeun, ar pezh a brouas ez eo ar stered a c'han an elfennoù kimiek[1].
Ur metal skinoberiek liv anargant eo an teknetiom, damheñvel ouzh ar platin, ha liv gris eo ar poultr a farder peurliesañ.
Kewarellek eo, da lavaret eo e vez desachet hepken gant ur gwarellvaez hep bezañ argaset gantañ.
Dreistreüs e teu da vezañ pa vez lakaet yenoc'h eget -265,69° C.
Etre re ar metaloù ardreuzat a zo amezek dezhañ eo perzhioù kimiek an teknetiom, evel ma oa bet diouganet gant D. Mendeleyev, ha tostoc'h d'ar reniom eget d'ar manganez.
Dileizhus eo endour real (HNO3+3 HCl), endrenkenn nitrek (HNO3) hag en un devec'hiadtrenkenn sulfurek (H2SO4). Ne c'hall ket avat bezañ dileizhet endrenkenn glorhidrek (HCl), ha pa vije en he stumm devec'hiet.[3]
An teknetiom eo an elfenn skañvañ n'he deus izotop stabil ebet, haskinoberiek eo kement izotop a zo dezhi.
98Tc eo an izotop a vev ar pellañ, met 4 milion a vloavezhioù hepken eo ehanter-vuhez — setu perak ne gaver Tc ebet war an Douar, a zo mil gwezh koshoc'h.
Daou izotop stabil all zo,97Tc (2,6 milion) ha99Tc (211 000 bloavezh).
Tregont izotop all zo bet kavet, eus85Tc betek118Tc, an darn vuiañ anezho gant un hanter-vuhez a zo berroc'h eget un eurvezh —96Tc avat en deus un hanter-vuhez a 4.3 devezh[3].
- American Chemical Society(en)Liamm oberiant 25 DU 12
- AN NOALLEG Yann-Baol,Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008ISBN 978-2-901383-69-7Preder
- AN NOALLEG Yann-Baol,Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006ISBN 978-2-901383-64-2
- Annales de chimie et de physique,Gallica /Bibliothèque nationale de France(fr)Liamm oberiant 26 HER 12
- Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report)Pure an Applied Chemistry(en)Liamm oberiant 26 HER 12
- Atomic Weights and Isotopic Compositions for All ElementsNational Institute of Standards and Technology(en)Liamm oberiant 18 HER 12
- Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM)(fr)Liamm oberiant 26 HER 12
- CONSIDINE Glenn D.,Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-Interscience, 2005ISBN 978-0-471-61525-5(en)
- DEPOVERE Paul,La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002ISBN 978-2-8041-4107-3(fr)
- EMSLEY John,Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001ISBN 978-0-19-850341-5(en)
- Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001ISBN 978-2-86843-236-0
- ÉTIENNE Guy,Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996ISBN 978-2-901383-14-7
- HOLDEN Norman,History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001Brookhaven National Laboratory(en)Liamm oberiant 26 HER 12
- International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC)(en)Liamm oberiant 26 HER 12
- Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna)(en)Liamm oberiant 25 DU 2012
- LIDE David R.,CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press, 2007ISBN 978-0-8493-0488-0(en)
- National Nuclear Data Center(en)Liamm oberiant 09 KZU 12
- Royal Society of Chemistry(en)Liamm oberiant 03 KZU 2012
- STWERTKA Albert,A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996ISBN 978-0-19-508083-4(en)
- Webelements(en)Liamm oberiant 26 HER 2012
