E miz Genver1839, eKarolinska InstitutetStockholm, e teuas arc'himioursvedat Carl Gustav Mosander a-benn da beuzec'haozañ ur standilhon eusnitratkeriom CeNO3 dre e dommañ kent soubañ an haloù endrenkenn nitrek HNO3. En dileizhenn e kavas undouar rouez, a anvaslantana diwar argresianeg λανθανωlanthanō, "bout kuzh" ; mut e chomas Carl Mosander avat. En hevelep bloavezh e voe addizoloet an elfenn 57 eKarolinska Intitutet adarre, gant ur studier anvet Axel Erdmann. Neuze e tihunas Carl Mosander : un eil elfenn en devoa tennet eus CeNO3, a anvasdidymium diwar ar gresianeg "gevellelfenn" ; ur meskaj eo andidimiom ivez, evel m'er prouas ar skiantouraostrian Carl Auer von Welsbach e1885 :prazeodimiom59Pr haneodimiom60Nd a ya da sevel an didimiom e gwirionez[1]. E1923 e voe hiniennekaet57La e e stumm peuzc'hlan[2].
Er c'hailhoùallanit (Ca,Ce,La,Y)2(Al,Fe)3(SiO4)3(OH),bastnäsit (Ce,La,Y)CO3F,monazit (Ce,La,Th,Nd,Y)PO4 pergen e kaver douaroù rouez[3], n'int ket ken rouez-se : war-dro 32g anezho a gaver dre gilogramm ekrestenenn an Douar. N'eus ket kalz mengleuzioù douaroù rouez er bed koulskoude. EStadoù-Unanet Amerika hag eSina e kaver ar muiañ avastnäsit ;monazit a gaver er Stadoù-Unanet hag e Sina ivez, koulz hag enAostralia,Brazil,India,Malaysia,Sri Lanka,Suafrika haThailand. Lec'hioù all zo da vezañ dizoloet c'hoazh, gant kailhoùapatit,cherallit,eudyalit,loparit hafosforit. Un andon all eo an dileizhennoùuraniom bet arveret er greanterezh ur wezh dija.[3]
Aes eo oksidañ al lantanom, setu ne vez arveret en e stumm glan nemet evit ober enklaskoù kimiek. Deviñ a ra al lantanom kerkent ha lakaet e 150°C, en ur reiñtrioksidenn lantanom La2O3 Kreskiñ a ra ec'honad ur standilhon lantanom pa vez lezet en aer vouest en 20 °C, abalamour ma teu un oksidenn dourgediet. Tredanvuiek eo al lantanom, dazgwerediñ a ra gant dour yen ha buanoc'h gant dour zomm :
2La + 6H2O → 2La(OH)3 + 3H2
Dazgwerediñ a ra gant an hollhalogenoù, ha taer en tu all da 200 °C :
Lantanom-139 ha lantanoù-138 eo anizotopoù a gaver en natur ; stabil eo139La, haskinoberiek eo138La, a ro138Ce drerannoùigoù b ha138Ba drezegerc'had. 37 skinizotop all zo bet kevanaozet, an hini stabilañ o vezañ137La a ro137Ba dre zegerc'had.
Envezioù-kannded, pe "envezioù Welsbach" rak gant Carl Auer von Wesbach e voent breouet e1885, e voe arver kentañ al lantanom, evit kreñvaatgouloù al lampoù dreeoul-maen. Ur meskaj 60% oksidennmagneziom, 20% oksidennitriom ha 20% oksidenn lantanom da c'henel skinadoù e o an delun en devoa savet. Hiziv an deiz e vez arveret lantanom c'hoazh, evit dedalvezadurioù all avat.
Etre 10 ha 15 kg lantanom zo e daspugneroù ur c'harr hiron, ha div wezh muioc'h a vo ret mar fell d'an ijinourien e vije lonket nebeutoc'h c'hoazh a zour-tan[4].
CONSIDINE Glenn D.,Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-Interscience, 2005ISBN 978-0-471-61525-5(en)
DEPOVERE Paul,La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002ISBN 978-2-8041-4107-3(fr)
EMSLEY John,Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001ISBN 978-0-19-850341-5(en)
HOLDEN Norman,History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001Brookhaven National Laboratory(en)Liamm oberiant 26 HER 12
