Eryezhoniezh e vez implijet an termenhirder kensonennel (saoz.:consonant length) war tachenn arfonologiezh hag arfonetik evit komz eus ar fed ma c'hell urgensonenn bezañ distaget berr pe hir, da skouer esaoznegorange juice [ˈɒɾɪnʤːuːs] « chug orañjez » hakatalanegGal·la « Galianez » kv.gala « gouel, lid ».
An darn vrasañ eus yezhoù ar bed, en o zouez arbrezhoneg, ne ra diforc'hfonologel ebet etre vogalennoù hir ha kensonennoù, da lâret eo daoust ha ma c'hell bezañ hiraet ur gensonenn dindan levezon elfennoùfonetikel all ne dalvez ket an diforc'h etre kensonennoù berr ha kensonennoù hir da diforc'hañ etregerioù peuzheñvel a-hendall. Gant yezhoù all, avat, e talvez an hirder kensonennel da berzhfonemek evit lakaat ar c'hemm etre gerioù disheñvel o ster, evel da skouer enitalianeg,japaneg,arabeg,finneg hagandaeg.
Dre vras e vez diforc'het daou derez nemetken, da lârete eo kensonennoù berr enebiet ouzh kensonennoù hir. E yezhoù all avat, evel anestoneg, e vez graet an diforc'h etre tri derez hirder (berr/plaen, hir/damhir hag hir-tre/hiroc'h) daoust ha ma ranker anzav e teu an trede derez diwar ar fed meo bet kolletmerkoùyezhoniel a-hed an amzer, da skouer: hir/damhirlinna (< *linnan) « eus ar gêr » kv. hir-trelinna (< *linnahan) « d'ar gêr ».
Alies a-walc'h e vez liammet en un doarealofonennek hirder ar c'hensonennoù ouzhhirder ar vogalennoù evel da skouer esvedeg pe enitalianeg ma rank ur gensonenn bezañ distaget hir da heul ur vogalenn verr hag ur gensonenn a rank bezañ distaget berr goude ur vogalenn hir evit ma vefe kempouez arpouez silabennek atav, da skouer en italianeg:penne [ˈpen.ne] « pluñv, un doare toazennoù » kv.pene [ˈpɛːne] « kalc'h ».
E yezhoù all avat, arfinneg hag arjapaneg en o zouez, n'eus liamm ebet etre hirder ar vogalennoù hag hirder ar c'hensonennoù, da skouer e finnek m'eofonemek koulz hirder ar vogalennoù hag hini ar c'hensonennoù:
Peurliesañ e tenn an hirder kensonennel d'ur rummad kensonennoù resis ha ral a wezh e c'hoarvez e penn-kentañ urger, daoust ha ma kaver kensonennoù berr enebiet ouzh kensonennoù hir e deroù ar gerioù etchoukeg, un nebudyezhoù romanek, da skouer arsikilieg hag annapolezeg hag e meur ayezh alemanek uhel hag ivez e meur a yezh komzet enAfrika evel artswaneg hag argandaeg ha talvez ar hirder kensonennl da verkañ arc'hwelioù yezhadurel.
 | Porched ar yezhoù hag ar skriturioù Adkavit pennadoù Wikipedia a denn d'ar yezhoù. |