Тэрмін быў уведзены нямецкім даследчыкамІ. Г. Дройзенам у працы «Гісторыя элінізму» (1836—1843), і пачаткова азначаў пашырэнне грэчаскай культуры на Усход без уліку змяненняў у сацыяльна-эканамічным жыцці ў эпоху элінізму.
Асаблівасцю эліністычнага перыяду з'явілася шырокае распаўсюджваннегрэчаскай мовы і культуры на тэрыторыях, што ўвайшлі ў склад дзяржаўдыядохаў, якія ўтварыліся пасля смерціАляксандра Македонскага на заваяваных ім тэрыторыях, і ўзаемапранікненнегрэчаскай і ўсходніх — у першую чаргуперсідскай — культур, а таксама ўзнікненнемкласічнага рабства.
Пачатак эліністычнай эпохі характарызуецца пераходам адполіснай палітычнай арганізацыі да спадчынных эліністычныхманархій, зрушэннем цэнтраў культурнай і эканамічнай актыўнасці зГрэцыі ўМалую Азію іЕгіпет.
Раптоўная смерць Аляксандра Македонскага ў323 годзе да н.э., паслужыла сігналам да пачатку краху яго імперыі, якая выявіла ўсю сваю эфемернасць. Военачальнікі Аляксандра, якія атрымалі назвудыядохаў, пачалі серыю крывавых войнаў і звад за трон адзінай дзяржавы, якая доўжылася 22 гады. Ніводны з дыядохаў так і не змог атрымаць рашучай перамогі над усімі астатнімі, і ў301 годзе да н.э., паслябітвы пры Іпсе, яны падзялілі імперыю на некалькі самастойных частак.
Так, напрыклад,Касандру дастаўся тронМакедоніі,Лісімаху —Фракія і большая часткаМалой Азіі, Пталамею —Егіпет,Селеўку дасталіся шырокія землі адСірыі да Інда. Падобны падзел пратрымаўся нядоўга — ужо ў285 годзе да н.э. Лісімах разам зцаромЭпіра заваёўвае Македонію, але неўзабаве гіне ў вайне з Селеўкам I Нікатарам. Аднак і сама імперыяСелеўкідаў неўзабаве страчвае заваяваныя ёю ўладанні ў Малой Азіі, у выніку чаго рэгіён распадаецца на некалькі невялікіх незалежных дзяржаў, з якіх варта асоба вылучыцьПонт,Віфінію,Пергам іРодас.
Новыя дзяржавы арганізуюцца па асаблівым прынцыпе, які атрымаў назвуэліністычнай манархіі, заснаванай на сінтэзе мясцовыхдэспатычных і грэчаскіхполісных палітычных традыцый.Поліс, як самастойная грамадзянская абшчына, захоўвае сваю незалежнасць як сацыяльны і палітычныінстытут нават у рамках эліністычнай манархіі. Такія гарады, якАлександрыя карыстаюцца аўтаноміяй, а іх грамадзяне — асобымі правамі і прывілеямі. На чале эліністычнай дзяржавы звычайна стаіцьцар, які валодае ўсёй поўнасцю дзяржаўнай улады. Яго галоўнай апорай быўбюракратычны апарат, які ажыццяўляў функцыі кіравання ўсёй тэрыторыяй дзяржавы, за выключэннем гарадоў, якія насілі статусполісаў і мелі пэўную аўтаномію.
У параўнанні з папярэднімі перыядамі сітуацыя ў грэчаскім свеце сур'ёзна змянілася: замест мноства варагуючых адзін з аднымполісаў грэчаскі свет цяпер складаўся з некалькіх адносна стабільных буйных дзяржаў. Гэтыя дзяржавы ўяўлялі сабой агульную культурную і эканамічную прастору, што немалаважна для разумення культурнага і палітычнага аспекту той эпохі. Грэчаскі свет быў вельмі цесна ўзаемазлучанай сістэмай, што пацвярджаецца прынамсі наяўнасцю адзінай фінансавай сістэмы, а таксама маштабнасцю міграцыйных патокаў у межах эліністычнага свету (эпоха элінізму была часам параўнальна вялікай мабільнасці грэчаскага насельніцтва. У прыватнасці,кантынентальная Грэцыя, якая ў канцы IV стагоддзя да н.э. пакутавала ад перанаселенасці, ужо да канца III стагоддзя да н.э. стала адчуваць недахоп насельніцтва).
Эліністычнае грамадства дзіўна адрозніваецца ад грамадствакласічнай Грэцыі па цэлым шэрагу фактараў. Фактычны сыход поліснай сістэмы на другі план, развіццё і распаўсюджванне палітычных і эканамічных вертыкальных (а не гарызантальных) сувязяў, калапссацыяльных інстытутаў, якія аджылі сябе, агульная змена культурнага фону выклікала сур'ёзныя змены ў грэчаскай сацыяльнай структуры. Яна ўяўляла сабой сумесь з грэчаскіх і ўсходніх элементаў. Найбольш ярка сінкрэтызм выявіўся ў рэлігіі і афіцыйнай практыцы абагаўлення манархаў[1].
На працягуIII-I стагоддзяў да н.э. на ўсёй прасторы ўсходняга Міжземнамор'я ішоў працэс элінізацыі, гэта значыць пераняцця мясцовым насельніцтвам грэчаскай мовы, культуры, звычаяў і традыцый. Механізм і прычыны падобнага працэсу складаліся па большай частцы ў асаблівасцях палітычнай і сацыяльнай структуры эліністычных дзяржаў.Эліту эліністычнага грамадства складалі пераважна прадстаўнікі грэка-македонскай арыстакратыі. Яны прынеслі на Усход грэчаскія звычаі і актыўна ўкаранялі іх вакол сябе. Старая мясцовая знаць, жадаючы быць бліжэй да кіраўніка, падкрэсліць свой арыстакратычны статус, імкнулася браць прыклад з гэтай эліты, просты ж народ браў прыклад з мясцовай знаці. У выніку элінізацыя з'явілася плодам пераймання прышлым з боку карэнных жыхароў краіны. Гэты працэс закрануў, як правіла, гарады, сельскае насельніцтва (якое складала большасць) не спяшалася раставацца са сваімі дагрэчаскімі звычкамі. Акрамя таго, элінізацыя закранула галоўным чынам вышэйшыя пласты ўсходняга грамадства, якое па вышэйпаказаных прычынах мела жаданне ўвайсці ў грэчаскія колы.
Магутным інструментам элінізацыі Усходу выступалагорадабудаўніцтва, якім актыўна займаліся эліністычныя кіраўнікі. Маштабы горадабудаўніцтва былі велізарныя: горад быў магутным культурным інструментам, а таксама зацвярджаў дзяржаўны ўплыў на тых велізарных тэрыторыях, якія мелі патрэбу ў асваенні. У прыватнасці, уімперыі Селеўкідаў прыСелеўку I было заснавана больш за 75 новых гарадоў у розных канцах краіны. Большая частка гарадоў будавалася не хаатычна, а па загадзя падрыхтаваным плане — з прамымі шырокімі вуліцамі, вялікімі плошчамі, садамі, галерэямі і храмамі.
Адным з базавых асаблівасцей непасрэдна архітэктуры быў адыход ад класічных грэчаскіхм канонаў. Будынкі і помнікі цяпер сталі выконваць не столькі сваю першапачатковую функцыю, колькі станавіліся сімваламі багацця, панавання і магутнасці эліністычных кіраўнікоў і арыстакратаў. Паўсюднае будаўніцтва дало велізарны стымул да развіцця новых тыпаў архітэктуры. Сталі значна шырэй ужываццабарэльефы.
