З’яўляючыся адзіночным паляўнічым на грызуноў і іншых дробных жывёл, кот —сацыяльная жывёла[6], якая выкарыстоўвае для камунікавання шырокі дыяпазон гукавых сігналаў, а таксамаферамоны і рухі цела[7].
На працягу 10 000 гадоў каты цэняцца людзьмі, у тым ліку за здольнасць паляваць на грызуноў і іншых шкоднікаў[8][9]. Напачатку XXI ст. у свеце налічвалі каля 600 млн свойскіх катоў[10], выведзена каля 200парод, ад даўгашэрсных (персідскі кот) да бясшэрсных (сфінксаў), прызнаных і зарэгістраваных розныміфеліналагічнымі арганізацыямі.
У беларускай мове словакот значыць жывёлу біялагічнага падвідуFelis silvestris catus незалежна ад полу, а таксамасамца гэтага падвіду.Самку называюцькоткай (кошкай), а кацінае дзіцё —кацянём (мн. л.кацяняты). Беларускае словакот роднаснаелац.:cattus — кот[11] (у позняй лаціне, з V ст., у адрозненне ад класічнага лацінскагаfelis) і блізкае найменням для катоў у многіх мовах Еўропы і Блізкага Усходу (англ.:cat,арм.:k’at’u,гал.:cath,ірл.:catt,ісп.:gato,італ.:gatto,лезг.:кац,літ.:katė,ням.:Katze,нуб.:kadis,пруск.catto[12],фр.:chat,эспер.:kato). Першасная крыніца не вядомая, але прынята лічыць, што ў многія мовы слова трапіла з лацінскай[13].
Некаторыя даследчыкі думаюць, што ў аснове імёнаў розныхіндаеўрапейскіх моў для ката ляжыцьпраіндаеўрапейскі корань «*kat-», з якога ўтварыліся дзеясловыіндаеўрапейскіх моў, якія значаць «каціцца» і ад якіх пазней пайшлі назвы дзіцянят дробных жывёл на індаеўрапейскіх мовах[14][15].
Іншыя даследчыкі лічаць такую сувязь другарадным збліжэннем[11][16].
Гукапераймальныя, блізкія беларускаму «мяў», назвы катоў у егіпецкай (mj.w[17]) і кітайскай мовах (māo[18]).
На грунце даных, атрыманых сучаснайфілагенетыкай, свойскі кот гэта адзін з пяці[22]падвідаў дзікага катаFelis silvestris, і яго слушная міжнародная навуковая назва —Felis silvestris catus[5][23]. Рашэнне замацаваць за дзікім назвуF. silvestris, а за прыручаным —F. silvestris catus — было прынята ў сакавіку 2003 годаМіжнароднай камісіяй па заалагічнай наменклатуры[24], пры гэтым было абумоўлена, што калі ў якой-небудзь класіфікацыі свойскі кот будзе апісвацца як асобны від, то ў гэтым выпадку для назвы адпаведнагатаксона варта выкарыстоўваць камбінацыю, прапанаваную Лінеем,F. catus.
У літаратуры сустракаюцца і іншыя міжнародныя навуковыя (лацінскія) назвы свойскага ката:Felis catus domesticus,Felis silvestris domesticus, а таксама прапанаваная ў 1777 годзеІаганам Хрысціянам Палікарпам Эркслебенам у «Пачатках прыродазнаўства» назваFelis domesticus (спачатку —Felis domestica, бо словаFelis у той час лічылася жаночага роду). Усе гэтыя назвы ўваходзяць усінаніміку таксона, а таму не павінны выкарыстоўвацца.
Стэпавы кот (Felis silvestris lybica), у выніку прыручэння якога з’явіўся свойскіСвойскі котафарбоўкі табі-макрэль (дзікая афарбоўка)
У Савосева суседа Быў пярэсценькі каток, Выхаванец Паўла-дзеда, Такі слаўны пестунок! Нос чарнявы, Хвост бялявы, Задзірасценькі; Кіпцік-шчыпчык Заграбасценькі; Лапкі-драпкі Машастовыя, А шарсціначкі Шаўковыя; Губкі, зубкі Адмысловыя; Вусы-русы Патырчастыя; Тая спінка, Як націнка, Выгінастая. Вушкі-слушкі Не мыляюцца, Вочкі ў ночку Запаляюцца. Ну, такі каток харошы, Як драпянка за тры грошы! Хадзіў коцік пад масток, Лавіў рыбку за хвасток, Потым дзеду ён на печы Казкі-байкі варкаваў, Белым хвосцікам дарэчы Тахты спевам адбіваў. Коцік з дзедам жыў у згодзе, Не сварыліся за печ. Быў раз коцік на паходзе — На мышэй падняў ён меч! Шоў каток з паходу, Разагнаўшы мышак, І сеў на калоду Пад стрэшку ў зацішак. Грэе сабе спінку, Мордачку і лапкі. Зірк — Савось з будынку Выскачыў без шапкі!..
Паводлегенетычнага даследаванняаўтасомных маркераў імітахандрыяльнай ДНК 979 свойскіх, дзікіх і здзічэлых катоў з трох кантынентаў, у тым ліку барханных катоў (Felis margarita), усе свойскія каты па матчынай лініі паходзяць прынамсі ад пяці прадстаўнікоў падвідустэпавы кот (Felis silvestris lybica), якія мелі розныягаплатыпы мітахандрыяльнай ДНК. У мітахандрыяльнай гаплагрупе IV, спецыфічнай для блізкаўсходніх і свойскіх катоў,ідэнтыфікавалі 6 субклад і вылічылі час жыцця агульнага продка — каля 13 тыс. гадоў таму, што значна перавышае час меркаванага прыручэння блізкаўсходніх катоў[25][26]. Генетычны аналіз мітахандрыяльнай ДНК 209 катоў з 30 пахаванняў на тэрыторыі Еўропы, Блізкага Усходу і Паўночнай Афрыкі паказаў, што свойскія каты засялялі свет дзвюма вялікімі хвалямі. Першая хваля мела месца на досвітку сельскай гаспадаркі 12—9 тыс. гадоў таму — ва Урадлівым паўмесяцы і яго наваколлі свойскія каты рассяліліся разам з земляробамі па ўсім Блізкім Усходзе. Праз некалькі тысяч гадоў другая хваля, што выйшла з Егіпта, ахапіла практычна ўсю Еўропу і Паўночную Афрыку[27][28][29].
АдасабленнепадвідуFelis silvestris lybica адбылося каля 130 тысяч гадоў таму.Стэпавы кот дагэтуль пашыраны па ўсёйПаўночнай Афрыцы і ў шырокай зоне ад Міжземнамор’я да Кітая, дзе жыве ў зарасніках саксаула ў пустынях, у хмызняках каля вадаёмаў, у перадгор’ях і горах. Хаця дробныя дзікія каты розных падвідаў могуць крыжавацца паміж сабой і даваць патомства, вынікі генетычных даследаванняў паказалі, што ўфілагенезе свойскага ката іншыя падвідыFelis silvestris, апроч стэпавага, удзелу не прымалі[30].
Прыручэнне ката адбылося прыблізна 9500 гадоў таму наБлізкім Усходзе ў раёнеУрадлівага паўмесяца, дзе ўзніклі і развіваліся найдаўнейшыя чалавечыя цывілізацыі[31]. Прыручэнне пачалося пры пераходзе чалавека да аселага спосабу жыцця, з пачаткам развіцця земляробства, калі з’явіліся лішкі ежы і стала трэба іх захоўваць і абараняць ад грызуноў[32].
Найстаражытнейшае археалагічнае сведчанне прыручэння ката было знойдзена наКіпры, дзе падчас археалагічных раскопак было знойдзена сумеснае пахаванне чалавека і ката, якое датуецца 7500 годам да н. э.[33][34] Таксама было высветлена, што востраў Кіпр быў каланізаваны выхадцамі з раёнаў сучасныхАнатоліі (Турцыя) іСірыі[35].
Раней навукоўцы меркавалі, што першымі прыручылі катоўстаражытныя егіпцяне. Аднак найранейшыя сведчанні пра гэта адносіліся да 2000—1900 гадоў да нашай эры. А нядаўна было высветлена, што ў Старажытны Егіпет свойскі кот трапіў, як і на Кіпр, зУрадлівага паўмесяца[36] (Анатоліі). У наш час кот з’яўляецца адной з самых папулярныхсвойскіх жывёл[37].
Нягледзячы на тое, што каты былі прыручаныя досыць даўно, большасць іх здольная выжываць і па-за чалавечым жытлом, папаўняючы рады паўторна здзічэлых катоў, бо ва ўмовах бадзяжнага жыцця каты звычайна хутка паўторна дзічэюць. Паўторна здзічэлыя каты часта жывуць самотна і палююць адны, але часам утвараюць невялікіякалоніі з некалькіх самак з кацянятамі.
У наш час сярод навукоўцаў няма дакладнага адказу, ці з’яўляецца кот цалкам прыручанай жывёлай, бо, напрыклад, сабака падчас прыручэння змяніў сваю мадэль паводзін, здолеўшы развіць даволі моцную прыхільнасць і адданасць чалавеку, адначасна страціўшы мноства здольнасцей да паляўнічага спосабу жыцця і сігнальнага камунікавання, уласцівага яго продкам — ваўкам[38]. Кот жа ў паводзінах амаль не адрозніваецца ад свайго дзікага продка, дэманструючы высокую незалежнасць і звычкі «самотнага драпежніка»[38].
Некаторыя навукоўцы лічаць, што кот зусім не з’яўляецца прыручанай жывёлай, а сам мог прыйсці да чалавека, бо ў паселішчах заўсёды ў дастатку вялісясінантропныя жывёлы: шматлікія грызуны і птушкі. Такім чынам, кот знайшоў для сябе зручную крыніцу ежы, замацаваўшыся ў «новай нішы». Суіснаванне чалавека і ката было ўзаемавыгадным, бо чалавек пазбаўляўся ад грызуноў, якія часта рабіліся крыніцай захворванняў і шкодзілі гаспадарцы[38][39]. Таксама важкім довадам праціўнікаў ідэі прыручэння застаецца той факт, што, паводле іх думкі, кот паказвае цікаўнасць да чалавека, толькі пакуль гэта выгадна, г. зн. маленькі драпежнік не здольны на вернасць[38]. Іншыя ж навукоўцы прасоўваюць іншы пункт гледжання. На іх думку, той факт, што каты зазналі прыручэнне, пацвярджаецца тым, што яны здольныя на прыхільнасць і гуллівыя паводзіны, і менавіта для ўсталявання эмацыйнага кантакту з чалавекам навучыліся варкатаць. Многія каты паказваюць сваю прыхільнасць, наладжваючы фізічны кантакт з чалавекам, напрыклад залазячы яму на калені; вядомыя выпадкі, калі адданасць ката гаспадару была мацней, чым у многіх сабак, і гэта на фоне таго, што каты пайшлі з «найбольш небяспечных драпежнікаў у свеце». На негатыўны вобраз ката як дзікай і падазронай жывёлы паўплываў і працягвае ўплываць той факт, што ў сярэднявечнай Еўропекаталіцкая царква звінаваціла катоў у сувязі з д’яблам і вядзьмарствам[38].
Нягледзячы на спрэчкі, большасць навукоўцаў сышліся ў думцы, што кот — паўпрыручаная жывёліна, г. зн. ён здольны на суіснаванне з чалавекам, але, страціўшы з ім кантакт, лёгка вяртаецца да дзікага тыпу існавання[38]. Хоць у ката назіраюцца генетычныя змены ў параўнанні з дзікім продкам, гэтая розніца ў 10 разоў меншая, чым у сабак з ваўкамі[38]. Навукоўцы лічаць, што дзікі кот сапраўды мог сам прыйсці да чалавека, каб харчавацца грызунамі, а такія дачыненні былі суседскімі, і ўжо праз некалькі тысяч гадоў людзі самі сталі прыручаць маленькіх драпежнікаў[39]. Гэта таксама, імаверна, тлумачыць, чаму мадэль каціных паводзін амаль не змянілася, бо, напрыклад, пры прыручэнні сабакі з ваўка чалавек змяніў ягоны спосаб жыцця і асяроддзе пасялення, а кот зведаў мінімальныя змены[39]. З аднаго боку, кот здолеў захаваць мадэль паводзін, уласцівую дзікім продкам — ён амаль таксама добра палюе, як дзікія, але, з другога боку, ў той самы час можа мірна суіснаваць з чалавекам, праяўляць да яго эмацыйную прыхільнасць, пяшчоту ці нават дэманстраваць гуллівыя паводзіны[38].
Нармальная ўнутраная (рэктальная)тэмпература цела дарослага ката складае 38—39,5 °C, у кацянят яна трохі вышэйшая. У бясшэрсных парод унутраная тэмпература цела такая, як і ва ўсіх[42], аднак з-за адсутнасці шэрснага покрыва на целе ката тэмпература скурнага покрыва ўсфінксаў ціпетэрболдаў чалавекам тактыльна ўспрымаецца як вышэйшая.
Частатапульса ў дарослых катоў вар’іруе ў залежнасці ад фізічнай і псіхічнай актыўнасці і складае ад 120 да 220 удараў у хвіліну. Частата дыхання складае ў сярэднім 20—40 дыхальных рухаў у хвіліну.
У катоў вылучаны трыгрупы крыві — А, B і АВ. Каты з групай крыві А могуць мецьантыцелы да групы крыві В, і наадварот. Каты з групай крыві АВ не маюць антыцел ні да групы крыві А, ні да групы В, таму яны могуць быць рэцыпіентам абедзвюх груп крыві пры пераліванні. Група крыві АВ самая рэдкая, яна сустракаецца ў 1 % усіх свойскіх катоў і таму застаецца малавывучанай, аднак вучоныя высветлілі, што АВ па сваім паходжанні не звязана з групамі крыві А і В[43].
Механізм хлябтання вадкасці катом палягае ў тым, што язык выцягваецца з быстрынёй 1 м/с, падгінаецца ўніз і дакранаецца паверхні вадкасці, але, у адрозненне ад сабачага хлябтання, не пранікае ў яе. Потым язык ідзе ўгару і захапляе за сабой слупок вадкасці. Кот глытае вадкасць у той момант, калі вертыкальны складнік быстрыні вадкасці запавольваецца гравітацыяй і робіцца роўным нулю. У гэты момант сківіцы ката схінаюцца, і вадкасць праглынаецца. Гэты працэс паўтараецца з перыядычнасцю 4 разы ў секунду[44][45][46].
Сярэдняя даўжыня цела без хваста 60см, даўжыня хваста 25—35 см. Зазвычай, самкі меншыя за самцоў, як і ў іншых сысуноў (з’явапалавога дымарфізму). Самы буйны кот, згодна «Кнізе рэкордаў Гінэса», дасягае ў даўжыню 121,9 см[47][48].
Вага сярэдняга здаровага ката складае 2,5—6,5 кг, але сустракаюцца і буйнейшыя асобіны, вага якіх дасягае 7—9 кг.Сібірскі кот імэйн-кун могуць дасягаць вагі 11,5—13 кг[49]. Каты могуць дасягаць масы 20 кг, а самы цяжкі кот меў вагу 21,3 кг[50][51]. Звычайна параўнальна вялікая вага ката з’яўляецца вынікам атлусцення.
Кот тыповы дробныдрапежнік з характэрнымі асаблівасцяміанатоміі.Шкілет сфармаваны прыблізнана з 240 костак і складаецца з двух аддзелаў: восевага і перыферычнага. Восевы аддзел шкілета складзены чэрапам, хрыбетнікам і грудной клеткай. Перыферычны шкілет ці шкілет канечнасцей складаецца з 2 грудных (пярэдніх) і 2 тазавых (задніх) канечнасцей[52].
Чэрап і хрыбетнік засцерагаюць цэнтральную нервовую сістэму (цэфалічны і спінны мозг) ад пашкоджанняў.Хрыбетнік складаецца з 7 шыйных, 13 грудных, 7 паяснічных пазванкоў, 3 зрошчаных крыжавых і 20—26 хваставых пазванкоў. Да пазванкоў прымацаваны 13 пар рэбраў. Рэбры разам з груднымі пазванкамі і грудзінай утвараюць грудную клетку. Першыя 9 пар рэбраў злучаны непасрэдна з грудной косткай, астатнія 4 пары свабодныя. Косткі пярэдніх канцавін злучаны з грудной клеткай злучальнай тканкай і цягліцамі.
Чэрап ката адрозніваецца ад чэрапаў іншыхсысуноў вельмі вялікімі вачніцамі і магутнымі і спецыялізаванымі сківіцамі[53], а таксама прыблізна аднолькавым развіццём тваравага і мазгавога аддзелаў. Мазгавая частка чэрапа складаецца з 11 костак, а тваравая з 13[54]. Памер мозгу сярэдняга ката складае 5 см у даўжыню і важыць 30 гр.
Кот мае 30 зубоў (16 на верхняй сківіцы і 14 на ніжняй)[55], з іх 12разцоў, 4іклы, 10прэмаляраў і 4маляры. Зубы прыстасаваны для забойства здабычы і раздзірання мяса. Злавіўшы здабычу, кот наносіць ёй укус двума доўгімі ікламі, утыкаючы іх паміж двума пазванкамі ахвяры, тым самым пераразаючы спінны мозг ахвяры, што прыводзіць да незваротнага паралічу і смерці[56].Зубная формула тыповая длякаціных.
Вочы ката з бачным трэцім павекам.
Адметная рыса будовы вока, характэрная для многіх сысуноў — наяўнасць мігальнай перапонкі (так званаетрэцяе павека) — тонкай зморшчыны кан’юнктывы, якая высоўваецца з унутранага вугла вока і выконвае ахоўную функцыю. Яна чысціць паверхню бачнайрагавіцы вока ад пылу і змочвае яе. Трэцяе павека можна ўбачыць, калі кот спіць з прыадчыненымі вачамі ці адчувае стомленасць. Калі трэцяе павека відаць увесь час, у тым ліку, калі кот не спіць, гэта ў большасці выпадкаў можа быць прыкметай хваробы.
Поўсць ката мае ўласцівасцьнаэлектрызоўвацца ад шаравання, таму пры чышчанні шчоткай і расчэсванні злёгку звільгатняюць поўсць ці шчотку. Назапашанне статычнай электрычнасці можа адбывацца ўвесь час пры знаходжанні ката ў занадта сухой атмасферы, у такіх выпадках выкарыстоўваюць увільгатняльнікі паветра[57].
На думку шмат якіхзаолагаў, сярод сысуноўорганы пачуццяў найболей развіты ў катоў. Хоць слых у іх развіты горш, чым, у мышэй, цудоўныя (па чалавечых мерках) зрок, нюх і слых у спалучэнні з тактыльнымі і смакавымірэцэптарамі робяць катоў вельмі адчувальнымі жывёламі.
Вочы свойскага ката:тапетум адсвятляе зялёным святлом.Колер свячэння зрэнак залежыць ад колеру вясёлкавай абалонкі і абумоўлены рознай ступенню пігментацыі тапетума.Сіямскія каты: бачна адрозненне колеру. Адлюстраванне размыта з-за другаразовага адлюстравання на шклах акна.
Сярод свойскіх жывёлін кот мае самыя вялікіявочы адносна памераў цела. Як і ў большасці драпежнікаў, вочы скіраваны наперад, і іх глядзельныя палі перакрываюцца. Таму каты маюцьстэрэаскапічны зрок, што дазваляе ім ацэньваць адлегласць да прадмета назірання. Каля 60 % катоў здольныя дарухаў вачэй, пры якіх глядзельныя восі сходзяцца і разыходзяцца[58].
Поле зроку ў катоў складае 200° супраць 180° у чалавека. Ужоўтай пляме насятчатцы вока нямацэнтральнай ямкі (fovea), а замест яе ёсць дыск[59], дзе знаходзяццаколбачкі.Палачак у сятчатцы вока ў 25 разоў больш, чым колбачак[60], што абумоўлена тым, што кот з’яўляецца начным драпежнікам, таму здольнасць бачыць пры слабым асвятленні (за якую адказваюць менавіта палачкі ў сятчатцы) важнейшая.
Каты ўмеюць адрозніваць колеры, але ў параўнанні з чалавекам успрыманне колеру ў іх слабейшае — менш кантраснае і яркае. У катоў (як і большасці іншых сысуноў, апрочпрыматаў) ёсць два тыпы колбачак — адчувальныя да больш даўгахвалевага і караткахвалевага святла. «Даўгахвалевыя» колбачкі ката ўтрымліваюцьапсін, што мае максімум паглынання ў вобласці 553 нм[61]. Лічыцца, што ў большасці сысуноў няма «зялёных» колбачак (адпаведныя сярэдняхвалевым колбачкам прыматаў), таму іх колеравы зрок нібы ў чалавека прыдэйтэранапіі (віддальтанізму)[62].Заўважана, што нерухомыя і блізка стаячыя прадметы кот успрымае горш, чым тыя, што рухаюцца[63]. У катоў здольнасць да факусіравання зроку на прадметах у 2—3 разы менш, чым увышэйшых малп і чалавека.
Каты цудоўна бачаць ва ўмовах слабога асвятлення. За сятчаткай вока размяшчаецца асаблівы пласт —тапетум, які ў катоў, як і ў большасці жывёл, утрымлівае вялікую колькасць люмінесцэнтнага пігменту (tapetum lucidum). Функцыя тапетума ў адлюстраванні назад на сятчатку той часткі святла, якая праходзіць праз напаўпразрысты пласт святлоадчувальных клетак і якая без тапетума беззваротна гублялася б. Дзякуючы тапетуму і іншым механізмам,святлоадчувальнасць вачэй ката ў 7 разоў вышэй, чым у чалавека, і каты могуць добра бачыць нават пры слабым асвятленні, але пры яркім святле яны бачаць горш за чалавека. З-за інтэнсіўнай пігментацыі тапетума каціныя вочы пры іх асвятленні ў цемры свецяцца жоўта-зялёным. Пігментацыя тапетума цесна звязана з пігментацыяй радужнай абалонкі. У блакітнавокіх катоў (таксама як і ў сабак), незалежна ад колеру поўсці, тапетум пігментаваны слаба і іх зрэнкі адсвечваюць чырвоным колерам і менш ярка — як у чалавека (tapetum nigrum). Гэта дазваляе выказаць дапушчэнне, што начны зрок блакітнавокіх катоў такі ж слабы, як у чалавека. Кацяняты нараджаюцца блакітнавокімі, значыцца, са слаба пігментаванай радужнай абалонкай і, адпаведна, са слаба пігментаваным тапетумам. Прыблізна да 3-месячнага ўзросту, калі ў жаўтавокіх і зеленавокіх катоў радужная абалонка насычаецца пігментам, пігментуецца і тапетум. Адценне свячэння зрэнак таксама залежыць ад вугла падзення святла, бо пігментацыя тапетума зніжаецца па кірунку ад задняй сценкі вочнага яблыка да пярэдняй і яго адценне змяняецца градыентам: жоўта-зялёны, бірузовы, блакітны, сіні, фіялетавы, чырвоны, чорны. Але пры франтальным ракурсе ў катоў з добра пігментаванай радужнай абалонкай зрэнкі свецяцца жоўта-зялёным колерам.
Насуперак пашыранай памылцы, у абсалютнай цемры каты бачыць не могуць[63].
Каб зменшыць светлавы паток на сятчатцы пры яркім асвятленні,зрэнка кацінага вока можа змяняць форму. Прытым яна не круглая, як у чалавека, а вертыкальна-авальная аж да шчылінападобнай, борадужная абалонка сціскаецца з дапамогай цяглічных валокнаў нераўнамерна; такія ж здольнасці маюць вочы ўліс, якія адносяцца да сямейства сабачых. Радужная абалонка служыцьдыяфрагмай, рэгулюючы колькасць святла, што праходзіць унутр вачэй.
Каты валодаюць скіраваным слыхам, г. зн. шумы сартуюцца паводле кірунку. Каты могуць рухацьвушной ракавінай у бок крыніцы гуку, прытым кожнай вушной ракавінай незалежна адна ад адной, таму кот можа сачыць адначасова за дзвюма крыніцамі гуку. Гэтымі рухамі кіруюць больш за дзясятак цягліц, дзякуючы чаму вушная ракавіна можа паварочвацца амаль на 180°. Пры гэтым кот мае здольнасць прасторавага слыху — можа распазнацьсілу гуку, яго выдаленне івышыню, і на падставе гэтых даных вельмі акуратна ацэньваць месцазнаходжанне яго крыніцы. Слых катоў тае добра развіты, што яны могуць з заплюшчанымі вачамі арыентавацца ў прасторы на шоргат і піск і лавіць мышэй, якія прабягаюць міма; наш слых не можа так акуратна знайсці пазіцыю крыніцы шуму[64][65]
Каты могуць успрымацьультрагукавыя сігналы. Дыяпазон чутных гукаў у катоў яшчэ недастаткова вывучаны, паводле некаторых звестак, ён знаходзіцца паміж 45Гц і 64 000 Гц[66], паводле іншых даходзіць да 100 000 Гц[65]. У ката няма органа, які вырабляе ультрагук, таму каты не выкарыстоўваюць для камунікавання ультрагук, недаступны нашаму ўспрыманню, аднак яны здольныя чуць ультрагук, чым карыстаюцца падчас палявання, бо ультрагукавое камунікаванне грызуноў адбываецца ў прамежку 20—50 КГц, тым часам як каты здольныя чуць ультрагукі да 65—70 кГц[67]. У вусе ката каля 13 тысяч успрымальных клетак, што трохі менш, чым у чалавека, аднак у ката каля 52 000 перадавальных нервовых канцоў услыхавым нерве, а ў чалавека іх значна менш — 31 000[65].
Датыкальныя функцыі ў катоў выконваюць асаблівыя тактыльныя (датыкальныя) валасінкі, размешчаныя з двух бакоў у чатыры рады над верхняй губой, над вачамі, пад падбародкам —вібрысы (вусы), а таксама адчувальныя валасінкі на хвасце, на ўнутраным і тыльным баку лап (запясцевыя валасінкі), на падушачках лап, паміж пальцаў, на кончыках вушэй і ў вушах[68]. Ні ў якім разе няможна кату выдаляць вібрысы, бо гэтым ён фактычна страціць сваю «сістэму арыентацыі і навігацыі» ў прасторы[69]. Доследным шляхам было выяўлена, што чым слабейшы зрок у ката, тым даўжэйшыя і таўсцейшыя вібрысы, а ў катоў, якія нарадзіліся з парушэннем зроку, вібрысы перавышаюць 8 см[70]. Вібрысы таксама паказваюць настрой жывёлы: нахіленыя наперад вусы часта азначаюць цікаўнасць ці насцярогу, тым часам як пры агрэсіі кот прыціскае вусы да морды, хоць і залагоджаны кот варкочучы таксама прыціскае вусы да шчок.
У катоў моцна развітынюх, што тлумачыцца наяўнасцю ў іх добра развітайнюхальнай цыбуліны(англ.) (бел. і вялікай колькасці сэнсарных клетак нюхальнага эпітэлію насавой поласці. У катоў паверхня нюхальнага эпітэлію складае 5,8 см², што ўдвойчы больш, чым у чалавека, і толькі ў 1,7 разоў менш, чым у сярэдняйсабакі[71]. Дзякуючы гэтамунюх у катоў прыблізна ў 14 разоў мацнейшы за чалавечы, што дазваляе ім адчуваць пахі, аб якіх чалавек нават не падазрае. У верхняй частцы поласці рота ў катоў размешчанывамераназальны орган, які дазваляе ім адчуваць асабліва тонкія пахі пры вынюхванні. Пры гэтым кот прыадкрывае пашчу і ўцягвае вусны, збіраючы скуру на галаве ў адмысловую грымасу, дэманструючы т.зв. рэакцыюфлемена, вядомую таксама ўсабак,коней і некаторых іншыхсысуноў[72].
Каты таксама вельмі адчувальныя да каціныхферамонаў, такіх, як 3-меркапта-3-метылбутан-1-ол, які ўтвараецца пры дэградацыі сінтэзаванай катамі амінакіслатыфелініну[73], якія яны выкарыстоўваюць для камунікавання паміж сабой, распырскваючы мачу і пазначаючы сваю тэрыторыю з дапамогай вылучэнняў з пахкіх залозаў. Пахкія залозы кацянят пачынаюць вырабляць пахкія рэчывы з узросту трох месяцаў. Таксама каты разам з экскрэментамі вылучаюць невялікую колькасць пахкай вадкасці занальных залоз[74]. Такія залозы ёсць ва ўсіх драпежных, у прыватнасці, ускунсаў яны выкарыстоўваюцца для самаабароны.
Каты добра арыентуюцца ў смаках, адрозніваюць кіслае, горкае і салёнае. Такая пераборлівасць абумоўлена, перадусім, добрым нюхам і развітымі смакавымі рэцэптарамі наязыку. Доўгі час лічылася, што ў адрозненне ад большасці сысуноў каты не адчуваюць салодкае, бо адпаведны ген у іх пашкоджаны[75], аднак апошнія даследаванні[76] аспрэчылі гэтую інфармацыю.
За пачуццё раўнавагі ў катоў адказвае добра развітывестыбулярны апарат, размешчаны ваўнутраным вусе. Каты могуць бязбоязна перасоўвацца па берагах дахаў, платах і суках дрэў. Падаючы яны могуць рэфлекторна прыняць у паветры становішча, патрэбнае дляпрызямлення на лапы. Пры гэтым ролю стабілізатара выконвае вельмі рухомы хвост (у бясхвостых катоў стабілізатарам выступае ўсё цела). Дадатковым засцерагальным сродкам служыць рэфлекторнае расстаўленне лап убок, у выніку чаго паверхня цела ката павялічваецца, і спрацоўвае «эфектпарашута»[77]. Аднак у выпадку падзення з вялікай вышыні (з вокнаў шматпавярховых дамоў) гэты рэфлекс не заўсёды спрацоўвае, і жывёла можа пабіцца, што злучана з эфектам «шоку» пры выпадзенні з акна. Пры падзенні з малой вышыні (з рук дзіцяці) часу на разварот можа быць недастаткова, і кот таксама можа траўмавацца[78][79]. Як паказалі новыя даследаванні, пры падзенні з вялікай вышыні каты прызямляюцца не на лапы, а хутчэй на жывот[80][81]. У 1976 годзе ветэрынарным лекарам з Нью-Ёрка Горданам Робінсанам быў апісаны так званы «вышынны сіндром катоў(англ.) (бел.»[82], паводле якога: «чым вышэйшы будынак, з якога зваліўся кот, тым менш пашкоджанняў атрымае жывёла[83]. То-бок, як ні парадаксальна, 15-ы паверх бяспечнейшы за 2-гі»[84][85]. Матэматыкам Рычардам Мантгомеры была распрацавана тэорыя, што атрымала назву «тэарэмы кацінага падання(англ.) (бел.», паводле якой, кот, які падае спінай уніз, перакульваецца спінай угару, нават калікінетычны момант роўны нулю[86].
Спароўванне.Нованароджаныя кацяняты.Кацяняты ў узросце 2—3 месяцаў.
Каты з’яўляюццаполіэстральнымі жывёламі, значыцца, перыяды цечкі ў іх здараюцца некалькі разоў на год і доўжацца ад 4 да 7 дзён. У паўночных шыротах пачатак эстральнага цыкла выпадае на перыяд з лютага па красавік з наступным паўторам у ліпені-жніўні. Калі падчас першай цечкі не адбылосяапладненне, праз 14—21 дзень цечка можа паўтарыцца. Каты ў шлюбны перыяд пачынаюць пазначаць сваю тэрыторыю[87]. На стадыі праэструса котка жаласна муркае, трэцца мордай аб прадметы, іншых котак ці іншых жывёл у доме, пачынае качацца на спіне па падлозе. Пры з’яўленні ката на гэтай стадыі эструса котка можа чмыхнуць на яго і адагнаць ад сябе. Стадыя праэструса доўжыцца ад 12 гадзін да 3 дзён. Хоць праэструс назіраецца не ва ўсіх котак яўна. Стадыя эструса, калі котка гатова даспаравання, доўжыцца 4—7 дзён. На стадыі эструса котка пачынае гучна мяўкаць і клікаць ката. На гэтай стадыі коткі могуць ставіць пазнакі.
Авуляцыя адбываецца ў кошак у момант спаравання і патрабуе стымуляцыі. Таму апладненне ў катоў рэдка адбываецца падчас першага спаравання. Пры спараванні ў кошак часта адбываеццасуперфекундацыя, г. зн. апладненне дзвюх яйцаклетак падчас аднаго перыяду цечкі, таму ў адным прыплодзе ў кацянят могуць быць розныя бацькі. Калі на стадыі эструса адбылася авуляцыя, то настае стадыя дыэструса, калі авуляцыя не адбудзецца, то настае стадыя інтэрэструса. Дыэструс доўжыцца 35—100 дзён, пасля чаго зноў настае стадыя прээструса і г.д. У паўночных шыротах з кастрычніка па студзень у свойскіх кошак доўжыцца стадыя анэструса — сексуальнага спакою[88].
Свойскія коткі выяўляюць першыя прыкметы цечкі ўжо ў 6—8-месячным узросце. Каты дасягаюцьпалавой сталасці да 8—10 месяцаў. Каты і коткі захоўваюць здольнасць да спаравання ўсё жыццё, аднак у старых кошак роды могуць скончыцца гібеллю маці.Цяжарнасць у кошак доўжыцца 55—60 дзён, у прыплодзе звычайна ад трох да васьмі кацянят (у першародных — менш) памерам каля 12 см. Кацяняты нараджаюцца глухімі і сляпымі: здольнасць бачыць з’яўляецца на 5—10 дзень пасля родаў, а чуць кацяняты пачынаюць толькі ва ўзросце 9—11 дзён. Кармленне малаком у кошак канчаецца праз 8—10 тыдняў па нараджэнні кацянят, пасля чаго яны ўжо могуць харчавацца мясам.
Коткі лічацца ідэальнымі маці, але ніводная не будзе выходжваць хворую патомства, у такім разе яна кідае непаўнавартасных кацянят і ідзе з гнязда. Лічыцца, што каты, знайшоўшы гняздо з безабароннымі кацянятамі (калі маці-котка, напрыклад, на паляванні), душаць іх. Аднак такія паводзіны больш уласцівы бадзяжным і вясковым катам, у сітуацыі, калі невядомы бацька. Калі жывёлы ўтрымліваюцца ва ўмовах, калі ў патомства адзін вызначаны бацька, паводзіны ката зусім іншыя: ён з’яўляецца для сваіх нашчадкаў абаронцам і даглядае сваё патомства разам з коткай. Некаторыя каты могуць узяць на сябе абавязкі па доглядзе і абароне кацянят у выпадку гібелі маці-коткі[89].
Сярэдні век жыцця катоў складае 14 гадоў[90]. Разам з тым, вядомы выпадак, калі кот па мянушцыКрым Паф дажыў да 38 гадоў[91][92]. На студзень 2011 года самай старой лічылася кошка Люсі. Яна жыла ўбрытанскай сям’і і адсвяткавала сваё 39-годдзе. Як расказаў гаспадар жывёлы Біл Томас, котка нарадзілася ў1972 годзе. ПрадстаўнікіКнігі рэкордаў Гінэса афіцыйна прызналі, што Люсі — самая старая прадстаўніца свайго падвіду ў свеце[93].
Кастрацыя катоў істэрылізацыя катоў спрыяльна адбіваецца на іх здароўі, бо ў катоў-кастратаў не можа развіцца рак насеннікаў, а ў стэрыльных катоў —рак маткі цірак яечнікаў, апроч таго і ў катоў і ў катоў зніжаецца рызыка захворвання ракам малочных залозаў[94]. Стэрылізацыя катоў да першайцечкі з’яўляецца прафілактыкайраку малочнай залозы[95][96]. Аднак кастрыраваныя каты часта пакутуюць ад мачакаменнай хваробы і схільныя да атлусцення[97]. Ранняе пакладанне (ва ўзросце менш 8—9 месяцаў) можа прыводзіць да развіццямачакаменнай хваробы[98].
Век жыцця бяздомных катоў цяжка вызначыць дакладна. Аднак, згодна аднаму даследаванню, сярэдні ўзрост такіх жывёл складае 4,7 гадоў, пры тым, што частка бадзяжных катоў гіне яшчэ кацянятамі, хоць некаторыя могуць дажыць і да 10 гадоў[99]. Ва ўмовах сучаснага горада бадзяжныя каты жывуць звычайна не больш за два гады, аднак у арганізаваных калоніях бадзяжныя стэрылізаваныя каты могуць жыць значна даўжэй. Па паведамленнях Брытанскага кацінага апякунскага фонду (British Cat Action Trust), самай старой з вядомых бадзяжных катоў было 19 гадоў. Самым старым бадзяжным катом быў 26-гадовы Марк, якім апекаваўся Дабрачынны саюз абароны катоў.
У катоў могуць быць розныя праблемы са здароўем, уключаючы хваробы рознага характару, наяўнасць паразітаў, пашкоджанні і генетычныя расстройствы. Сярод кашэчых хвароб вылучаюць інфекцыйныя[100] і ўнутраныя неінфекцыйныя, а таксама хірургічныя і акушэрска-гінекалагічныя. Асобную групу складаюць інвазійныя (паразітарныя) хваробы, да якіх ставяцца розныягельмінтозы катоў. Паводле звестак спецыялістаў, у прыватнасці Каледжа ветэрынарнай медыцыны Корнэлскага ўніверсітэта, кішачныя паразіты з’яўляюцца агульнай праблемай здароўя ў катоў, 45 % катоў, зазвычай, заражаны гельмінтамі, такімі якOllanulus tricuspis,Physaloptera,Ancylostoma іUncinaria, а таксама паразітычныміпратыстамі —Giardia (лямбліі),Isospora (какцыдый).Круглыя чарвякіToxascaris leonina іToxocara cati па ацэнках спецыялістаў маюць пашыранасць ад 25 % да 75 %, а часцяком і вышэй, у кацянят.Некаторыя выглядыстужкавых чарвякоў, якія заражаюць катоў, могуць выклікаць хваробы і ў людзей, калі не пільнавацца правіл гігіены[101].
Да найболей пашыраных захворванняў катоў адносяць:каліцывіроз,мікраспарыю,панлейкапенію,рынатрахеіт,цукровы дыябет,таксаплазмоз ікаціны хламідыёз. Адным з найболей небяспечных захворванняў, якім можа інфекцыявацца і чалавек з’яўляеццатаксаплазмоз. «Прафілактыкатаксаплазмозу абцяжарана, бо меры супраць заражэння катоў і чалавека, цяжка прымяняць на практыцы. Жывёлы, якія палююць на мышэй ці атрымліваюць у рацыёне сырое мяса (25 % куплёнага мяса заражана таксаплазмозам), пэўна будуць інфекцыяванымі»[102].
Каты, як і многія іншыя сысуны, могуць хварэць нашаленства, а таксама заразіць ім чалавека. Кату хвароба перадаецца праз укус хворай жывёлы (напрыклад, лісы). Інкубацыйны перыяд доўжыцца ад 2 да 24 тыдняў, але ў большасці выпадкаў сімптомы з’яўляюцца на 4—6 тыдні, жывёла гіне на 3—4 дзень іх праявы[103].
Прафілактычная вакцынацыя можа зменшыць рызыку захворвання на шаленства і іншыя інфекцыйныя хваробы катоў. Аднак, у апошні час спецыялісты прыйшлі да высновы, што праблему вакцынацыі катоў мае трэба яшчэ даследаваць. З аднаго боку, прафілактычнаявакцынацыя катоў можа папярэдзіць многія з інфекцыйных хвароб, а таксама папераджае заражэнне небяспечнымі інфекцыямі гаспадара жывёлы і членаў яго сям’і[104]. З іншага боку, было высветлена, што ў некаторых выпадках вакцынацыя, асабліва вакцынамі супраць віруса лейкаміі катоў і віруса шаленства, правацыруе захворванне катоў на саркому, таму прапануецца зменшыць да мінімуму вакцынацыю катоў[105].
Каты —драпежныя жывёлы. У адрозненне адсабачых — сабак, ваўкоў, шакалаў, ліс, каётаў (якія з’яўляюццаўсёеднымі, у сілу чаго часта разбаўляюць жывёльную ежу расліннай і могуць лёгка рабіцца вегетарыянцамі), каты звычайна спажываюць толькі мясную ежу, да якой прыстасаваны іхстрававальны тракт[106]. Перадусім, развітыя іклы дазваляюць разжоўваць ежу; доўгі і рухомы каціныязык мае па баках асаблівыя грудкі, якія дазваляюць аднімаць мяса ад шкілета ахвяры. Таксама гэтыя грудкі вылучаюцькератын і дапамагаюць пры мыцці. Пры жванні галава ката апускаецца ў бок сківіцы, якой кот жве. Паколькі абодва жавальныя мускулы слаба развіты, кот часта змяняе бок сківіцы, якой жве[107].
Кішачнік у ката, як і ў шмат якіхдрапежных жывёл, досыць кароткі і не перавышае ў даўжыню 1,8 м. Каціны страўнік выконвае функцыю стрававання, прытым кату трэба перыядычна чысціць яго ад часцінак ежы, якая не пераварваецца: костак, сухажылляў і ўласнай поўсці. Ачышчэнне страўніка забяспечваеццарыготай, гэта звычайны ахоўны рэфлекс, але таксама можа быць сімптомам хваробы[108]. Пажадана для прадухілення закупоркі страўніка ката валасянымі шарыкамі даваць кату зялёную адмыслова прарошчаную пшаніцу[109].
Паўторна здзічэлыя каты, а таксама каты, якія маюць доступ за межы дома, харчуюцца дробнай здабычай, пераважна грызунамі і птушкамі. Нават каты, якім гаспадары даюць паўнавартаснае харчаванне, палююць на дробных сысуноў, птушак, амфібій, рэптылій, рыб і беспазваночных, калі маюць выхад за межы дома[110][111]. Звычайна каты харчуюцца невялікімі порцыямі некалькі разоў на дзень.[112].
Кот есць прарошчаную пшаніцу.
Катоў нельга пазбаўляць мясной ежы, бо з расліннай ежы немагчыма сінтэзаваць усе патрэбныя імамінакіслоты. Адно з найболей важных рэчываў для катоў —таўрын, адсутнасць якога ў рацыёне прыводзіць да пагаршэння здароўя і можа выклікаць слепату з-за дэградацыі цэнтральнай вобласці сятчаткі. Каровінамалако дрэнная крыніца таўрыну, акрамя таго, большасць катоў хварэюць нанепераноснасць лактозы, а спажыванне малака прыводзіць да расстройства стрававання ў катоў[113].
Кату трэбавітамін A, змешчаны ў жывёльнай ежы, бо, у адрозненне ад многіх іншых жывёл, кот не можа сінтэзаваць яго збэта-каратыну (таксама называеццаправітамінам вітаміну А)[114][115], — для гэтага трэбафермент, якога ў арганізме ката няма[116]. Як і ва многіх іншых сысуноў,вітамін C сінтэзуецца ў арганізме ката зглюкозы[117].
Часам каты прыстасоўваюцца да некаторых відаў чалавечай ежы, аднак такая ежа шкодная для ката і можа справацыраваць рад хвароб (напрыклад,мачакаменную хваробу,хранічную ныркавую недастатковасць), а ўжываннешакаладу, какавы, кавы можа нават прывесці да цяжкага атручвання і гібелі жывёлы[118][119].
Таксама некаторыя каты могуць есці ў нязначнай колькасці гародніну, садавіну, хлеб. Пажадана мець у рацыёне 1-2 чайныя лыжкі тварагу ці кефіру[120][121].
Для паляпшэння працы стрававальнай сістэмы і для таго, каб выклікаць рыготу, што ачышчае страўнік ад шэрсці, каты перыядычна глытаюць траву, лісце і маладыя парасткі раслін. Калі няма прыдатнай травы каты могуць аб’ядаць, напрыклад, пялёсткіруж. Часам, калі не стаемікраэлементаў у ежы, каты могуць есці зямлю[122].
У апошнія гады катоў, якія жывуць у дамах, часта кормяць адмысловым гатовымкаціным кормам(англ.) (бел., што ўтрымлівае патрэбны дзённы рацыён бялкоў, вітамінаў, амінакіслот і мікраэлементаў, у залежнасці ад іх узросту, полу, вагі і здароўя[123]. Нястачу мікраэлементаў можа пакрывацьпопел(фр.) (бел. (мінеральныя рэчывы, якія застаюцца пры спальванні 100 гр. корму), які з’яўляецца крыніцай магнію і звязаных з ім мінералаў, таму вытворцы кармоў дадаюць яго[124].
Каты вельміахайныя. Яны мыюцца, вылізваючы сваю поўсць, не менш дзесяці разоў на дзень. Ахайнасць з’яўляеццаінстынктыўнай ва ўсіх каціных: чысціня цела трэба пры паляванні, каб ахвяра не магла ўчуць драпежніка[125]. Каты часта любяць вылізваць сваіх суродзічаў і чалавека, аднак кампаненты іх сліны выклікаюць у некаторых людзей алергію. Многія каты часта адрыгаюцьтрыхабезаар(руск.) (бел. — поўсць, што сабралася ў страўніку ад вылізвання. Даўгашэрсныя каты часцей так робяць, чым караткашэрсныя. Прафілактыка ўтварэння трыхабезаараў палягае ў кармленні ката спецыяльнымі кармамі і лекамі, што спрыяюць вывядзенню поўсці са страўніка праздэфекацыю[126].
Каты часта даглядаюць сваекіпцюры. У звычайных умовах задоўгія кіпцюры зразаюцца, бо кот лезе на дрэвы і бегае, а потым верхні, стары адмерлырагавы пласт здымаецца з кіпцюра пустой абалонкай. У няволі кот вострыць кіпцюры аб прадметы побач. У некаторых выпадках кіпцюры трэба стрыгчы, але пры гэтым важна не закрануць пульпу —крывяносную судзіну, якая даходзіць практычна да кончыка кіпцюра[127].
Пры пэўных умовах урач можа рэкамендаваць выдаленне кіпцюроў —аніхэктамію(англ.) (бел.[128] — ці аперацыю па падразанні сухажылля пальцавага згінальніка, адмысловага механізма для ўцягвання і выпускання кіпцюроў (тэнданэктамія[129]). Аперацыі забаронены ў многіх еўрапейскіх краінах у рамкахЕўрапейскай канвенцыі па абароне праў жывёл-кампаньёнаў(англ.) (бел.[130]. Паводле правіл усіх міжнародных феліналагічных арганізацый, каты з выдаленымі кіпцюрамі не дапушчаюцца да ўдзелу ў выстаўках катоў[131].
Некаторыя каты самі ці з дапамогай чалавека прывучаюцца хадзіць на ўнітаз.
Некаторыя расліны, прыкладамвалерыяна цікаціная мята, вылучаюць рэчывы, якія звычайна аказваюць на катоў (на кошак меней) уплыў, блізкі данаркатычнага[132]. Зрэшты, не ўсе каты рэагуюць на іх пах, і не на ўсіх катоў яны робяць аднолькавы ўплыў. У некаторых катоў валерыяна можа выклікаць атручванне.
Кацяня, сфатаграфаванае ў дождж ля акна.
Як і астатніяплацэнтарныя, кот мае выразную схільнасць да набыццяўмоўных рэфлексаў і добра паддаецца асобным выглядамдрэсуры, напрыклад, карыстацца стандартным унітазам. Было даказана, што каты навучаюцца метадам проб і памылак, пасярэдніцтвам назірання і імітацыі[133][134][135][136][137][138][139][140][141][142][143]. Каты захоўваюць інфармацыю даўжэй, чым сабакі[144]. На працягу аднаго эксперыменту было выяўлена, што каты маюць глядзельную памяць, параўнальную з глядзельнай памяццю малпаў[145]. У іншым эксперыменце па вызначэнні здольнасцей кароткатэрміновай рабочай памяці сабакі паказалі лепшы час (на 60 с), чым каты[146]. Каты, перад якімі ставілі па чарзе простыя і складаныя заданні, хутчэй развязвалі складаныя заданні, чым каты, перад якімі ставілі толькі складаныя заданні. Так, адзін кот, перад якім ставілі для рашэння толькі складаныя заданні, так і не навучыўся развязваць ніякіх, нягледзячы на 600 спроб. Калі катам даваць для выканання толькі складаныя заданні, з чым каты не могуць сутыкацца ў прыродзе, дык яны губляюць матывацыю[147].
Каты захоўваюць энергію з дапамогай сну ў большай меры, чым большасць жывёл. Працягласць сну ў суткі складае 12—16 гадзін. Некаторыя каты спяць па 20 гадзін у суткі, але сярэдняя працягласць сну складае 13—14 гадзін у суткі. Падчас сну ў катоў перыядычна настаефаза хуткага сну, якая суправаджаецца быстрымі рухамі вачэй і скарачэннем мускулаў, што сведчыць пра тое, што каты ўмеюць сніць сны[148].Доўгая працягласць сну катоў таксама звязана з тым, што ў звыклым для чалавека разуменні, яны зусім не спяць, а хутчэй дрэмлюць. Ува сне ў іх практычна не зніжаюць сваёй актыўнасці органы пачуццяў (акрамя зроку), і каты працягваюць сачыць за сітуацыяй вакол.
Праблемы з праслухоўваннем гэтага файла? Гл.Дапамога.
Свойскія каты выкарыстоўваюць шмат размаітых гукавых сігналаў для камунікавання, уключаючы некалькі розных відаў мяўкання,варкатанне, шыпенне, завыванне, свіст, бурчанне і іншыя[7].
У залежнасці ад значэння інтанацыя мяўкання змяняецца. Каты звычайнамяўкаюць для таго, каб прыцягнуць увагу чалавека (напрыклад, для таго, каб пакармілі ці пагулялі)[149]. УАнгліі мяўканне ката перадаюць як «міу», уЯпоніі — як «ня». Таксама мяўканне ката можа азначаць вітанне ці адчуванне хваробы. Некаторыя каты вельмі гаманкія, іншыя ж рэдка падаюць голас. Каты могуць надаваць свайму голасу каля сотні розных інтанацый (сабакі, да прыкладу, толькі каля дзесяці)[150]. Некаторыя вельмі рэзкія і непрыемныя для чалавечага слыху: асабліва ў часе баёў паміж катамі за самку ці ў часе спаравання. Разам з тым для зносін паміж сабой каты рэдка мяўкаюць, затое маюць зносіны праз сістэму знакаў, якая мае шырокі дыяпазон гукаў, рухаў цела, паглядаў.
Кацяняты пры нараджэнні выдаюць тонкі піск, прытым вядома, што звычайна кацяняты клічуць маціультрагукавымі сігналамі[151]. Некаторыя дарослыя каты, асабліва тыя, хто рэдка трэніруе свой голас, могуць таксама выдаваць піск замест мяўкання[151].
Як і іншыямалыя каты, свойскія каты могуцьваркатаць (інакш кажучы, «курняўкаць» ці «муркаць») — гэта звычайна азначае, што жывёла задаволена. Каты часта варкочуць сярод суродзічаў: калі кот сустракае сваіх кацянят. Да нядаўніх пор высоўваліся розныя тэорыі пра тое, як варкочуць каты: біццё крыві абаорту, ваганні звязак пры ўдыху і выдыху ці ваганні ў саміх лёгкіх. Сёння лічыцца, што варкатанне — вынік рытмічных ваганняў у кацінайгартані. Каты могуць мяўкаць і варкатаць адначасна; зрэшты, гэта характэрна толькі для гаманкіх асобін. У дадатак да варкатання давольны кот можа напалову прыжмурыцьвочы. Вядома, што каты могуць варкатаць для самазаспакаення. Часам варкатанне можа быць прыкметай хваробы ў ката, напрыклад пры хваробе сэрца, калі кот «расказвае» гаспадару пра сваю хваробу.
Кот пагрозліва выгінае спіну і шыпіць.
У стане спалоху і агрэсіі каты могуць чмыхаць, шыпець ці ў рэдкіх выпадках выць. Пры гэтым жывёла звычайна выгінае спіну і хвост, узнімае дыбам поўсць і прыціскае вушы да галавы. Некаторыя каты і кошкі могуць выдаваць пагрозлівы рык, які нагадвае сабачы, што служыць прыкметай надзвычайнага гневу і раздражнення.
Каты таксама могуць выдаваць адрывістае «цвырканне» пры назіранні за здабычай або для выражэння зацікаўленасці да нечага пры стасунках з людзьмі. Часам гэты гук бывае звернуты да недасягальнай здабычы, і невядома, ці з’яўляецца ён гукам пагрозы, выразам прыкрасці ці спробай пераймаць птушыныя спевы. Аднак такія гукі характэрныя хутчэй для паўторна здзічэлых катоў, якія жывуць калоніямі. Такія гукі выдаюць, напрыклад, курыльскія бабтэйлы і анаталійскія каты, таму ім далі мянушку «цвыркуны»[152]. У некаторых навукова-папулярных відэа сцвярджаецца, што гэтыя гукі з’яўляюцца вынікам перабольшанага сківічнага рэфлексу (то-бок кот загадзя спрабуе рабіць рухі сківіцай, нібы здабыча ўжо ў ягонай пашчы)[153].
Хвост таксама важны выяўленчы сродак: спакойны загорнуты вакол цела ці высока падняты хвост азначае міралюбівы настрой. Кот можа падрыгваць кончыкам хваста ў выпадку ўзрушанасці ці зацікаўленасці. У стане злосці хвост ката пачынае біцца.
Калі кот лашчыцца, задаволены, ён можа рабіць па чарзе паступальныя рухі пярэднімі лапамі, выпускаючы і ўцягваючы кіпцюры. Гэты рух завецца «малочная хада» — такім рухам кацяняты стымулююць вылучэнне малака з матчыных саскоў. Часам «малочная хада» суправаджаецца выразным прыцмокваннем ката. Некаторыя каты здзяйсняюць «малочную хаду», калі іх лашчаць, іншыя могуць рабіць гэта самастойна, уткнуўшыся мордай у пухнатую рэч, але ў любым разе гэта значыць, што кот вельмі задаволены. У некаторых катоў можна справакаваць «малочную хаду» перайманнем з дапамогай уласных пальцаў кісці — калі кот у спрыяльным духу, ён можа адказаць узаемным рухам. «Малочная хада», зазвычай, суправаджаецца варкатаннем. Акрамя гэтага, калі кот спіць, выцягнуўшыся і раскінуўшы лапы, то пры пагладжванні многа якія каты выцягваюцца яшчэ мацней, выпускаючы пры гэтым кіпцюры і часам выдаючы гукі, падобныя на варкатанне. Аднак варкатанне само па сабе не заўсёды азначае, што кот задаволены[154].
Свойскіх катоў часта завуць дасканалымідрапежнікамі. Гэты від вельмі лёгка прыстасоўваецца да зменлівага навакольнага асяроддзя і мае добры зрок, яны — умелыя паляўнічыя[155]. Як паказалі даследаванні, якімі былі ахоплены як каты, якія жывуць у доме, так і бадзяжныя, у сярэднім адзін кот на працягу аднаго года ловіць 57 дробных жывёл[156][157]. Дагэтуль каты лічацца лепшым сродкам барацьбы з грызунамі, пра што сведчыць гісторыя знакамітага брытанскага катаХамфры, які афіцыйна быў на службе пры рэзідэнцыі прэм’ер-міністра Вялікабрытаніі. Напацукоў каты палююць рэдка. Шэрыя пацукі, якія прыйшлі ў Еўропу з Азіі, адрозніваюцца буйным памерам, агрэсіўнасцю і спрытам, таму большасць катоў іх баіцца[158]. Тым не менш, ёсць каты — прызнаныя пацукаловы[159].
У адрозненне ад ільвоў, якія жывуць і палююць упрайдах, каты палююць адны і ніколі не палююць групамі, з выняткам паляўнічых гульняў кацянят і кошкі-маці. У адрозненне ад сабак іваўкоў, якім трэба падтрымліваць моцны пах свайго цела, каб паляваць разам, каты ўвесь час вылізваюць сваю поўсць для таго, каб не спудзіць сваім пахам здабычу. Кожны кот кантралюе сваю тэрыторыю[160]: актыўныя самцы заваёўваюць вялікую тэрыторыю. На вёсцы пад кантролем жывёлы знаходзіцца ўвесь гаспадарскі двор. Тым не менш заўсёды існуе «нейтральная тэрыторыя», на якой каты могуць сустрэцца без канфлікту і агрэсіі. Аднак з кантраляванай тэрыторыі кот наважна праганяе прыхадняў, пры гэтым сваю тэрыторыю бароняць не толькі самцы, але і самкі. Галодны кот адразу кідаецца на забітую здабычу і з’ядае яе; або кот гуляе са здабычай, перад тым, як з’есці: падкідвае яе, ловіць, суправаджаючы «рытуал» скокамі. Кот звычайна есць здабычу ў хованцы: дробных жывёл есць са скурай і поўсцю, буйных птушак спачатку абскубае, выплёўваючы пёры, што засядаюць у роце[161].
Усяго ў лік ахвяр катоў уваходзіць каля тысячы розных відаў, тым часам як вялікія каты (львы, тыгры і г.д.) палююць толькі на буйных сысуноў. Вынятак складаелеапард, які часта палюе назайцоў і нават дробных грызуноў. Тактычныя прыёмы падчас палявання ў катоў такія самыя, як утыграў ілеапардаў: кот цікуе ахвяру і атакуе раптоўным скокам, імкнецца папасці доўгімі ікламі ў шыю, наносе смяротны ўдар пашыйных пазванках, ці, пашкоджваедыхальнае горла, выклікаючыасфіксію. Акрамя таго, каты ўмеюць пярэднімі лапамі лавіць рыбу ў праточнай вадзе. Калі ўсё ўдала, каты (і нават маленькія кацяняты, якія бачаць рыбу ўпершыню ў жыцці) кусаюць рыбу за галаву і ядуць пасля таго, як яна перастае біцца[162].
У хатніх умовах каты любяць гуляць з невялікімі прадметамі: мячыкамі, палачкамі, скамечанай паперай, адмысловымі цацкамі. Нярэдка катоў вабяць падвешаныя прадметы, бо яны рухаюцца ў паветры, чым імітуецца паляванне ката на птушак. Асабліва схільныя да гульняў кацяняты, у якіх ужо ёсць паляўнічыя інстынкты, але яшчэ няма навыкаў палявання і дакладнай каардынацыі рухаў. Свойскія каты гуляюць у любым узросце, але кацяняты бываюць значна больш гуллівымі за вялікіх катоў, і могуць гуляць з любым прадметам: са званочкам, з шарыкам, што коціцца па падлозе, аборкай, тэлефонным провадам, нават са сваім хвастом і г.д. Любоў катоў да гульняў тлумачыцца з’явайнеатэніі (дзяціннасці), што абумоўлена самім працэсам прыручэння ката. На найранейшых стадыях прыручэння чалавек адбіраў жывёл з прыкметамі неатэніі, калі ювенільныя (інфантыльныя) характарыстыкі пераважаюць над сталымі, у прыватнасці ў паводзінах, што спрыяе залежнасці ад чалавека[163].
Каты, якія жывуць у доме, могуць мірна суіснаваць як з іншымі катамі, так і з іншай свойскай жывёлай і жывёламі-кампаньёнамі, якія ў прыродзе з’яўляюцца іх ахвярамі. Так, калі да кацяняці ва ўзросце некалькіх тыдняў прынесці мыш, яны могуць на доўгі час захоўваць сяброўскія адносіны, аднак заўсёды існуе небяспека, што ў часе сумесных гульняў можа спрацаваць паляўнічы інстынкт[164]. Вельмі рэдка куры на вясковым двары робяцца іх ахвярамі, калі куратнік і двор уваходзяць у тэрыторыю ката, бо ён ахоўвае гэту тэрыторыю ад іншых катоў і дробных драпежнікаў.
Цяжкія стасункі катоў і прыручаных сабак абумоўлены паляўнічымі інстынктамі: кожны сабака бачыць у каце, калі той уцякае, аб’ект пераследу і гоніць яго, пакуль не нагоніць ці кот не ўцячэ, часцей залезшы на недаступны прадмет. Вартаўнічыя і ваенныя сабакі часта забіваюць катоў; забіваюць катоў і бадзяжныя сабакі, але прычына гэтага застаецца невядомай — бадзяжныя сабакі забіваюць катоў нават без патрэбы ў ежы[165].
«Вялікая Прынцэса Магдалена» (з катом пародышартроз)[169]
З’яўляючыся адной з самых папулярныхжывёл-кампаньёнаў, кот знаходзіцца ў пастаянных дачыненнях з чалавекам, які ўплывае на паводзіны ката. Але нягледзячы на гэта, каты ўспрымаюць навакольны свет інтуітыўна і любяць рабіць усё па-свойму[170].
Як і некаторыя іншыясвойскія жывёлы, каты і людзі маюцьмутуалістычныя дачыненні. Нягледзячы на тое, што каты даўно жывуць поруч з чалавекам, ступень іх прыручэння з’яўляецца прадметам спрэчкі. Спачатку дзікая жывёла знайшла адносна бяспечнае існаванне ў чалавечым селішчы ў абмен на тое, што кот знішчаўпацукоў і мышэй у збожжасховішчах. У адрозненне ад сабак, якія таксама могуць знішчаць грызуноў, кату не трэба гародніна, садавіна і іншая раслінная ежа. У сельскай мясцовасці некаторыя каты могуць нават выступаць у роліпастухоў.
Часта людзі трымаюць катоў у хаце і часам клапоцяцца пра іх, як пра маленькіх дзяцей. Да людзей каты лёгка прывязваюцца[171]. Калі кот вельмі прывязаны да свайго гаспадара, ён можа пераняць некаторыя чалавечыя звычкі: лажыцца пад коўдру ў пасцель да гаспадара і т.п. Некаторыя каты могуць нават імітаваць інтанацыі чалавечага голасу; гэтымі гукамі яны могуць апавяшчаць гаспадара пра свае патрэбы. Многія ўладальнікі катоў адрозніваюцца фанатычнай прыхільнасцю да сваіх гадаванцаў, як ёсць і каты, бязмежна прывязаныя да гаспадара.
Каты могуць выяўляць пачуцці і эмоцыі празміміку і пагляд[172]. Методык апазнання падобных мімічных значэнняў яшчэ няма. Зазвычай, каты горш, чым сабакі, паддаюцца дрэсуры, аднак многія аматары катоў вучаць сваіх гадунцоў розным штукам, напрыклад, скокам па камандзе. Каты часта выступаюць уцырку.
З-за малых памераў, у большасці выпадкаў, каты не ўяўляюць небяспекі для чалавека, за выняткамалергіі ці інфекцыі (часамшаленства), якая трапляе праз разадраную скуру ці са слінай пры ўкусах. З небяспечных для чалавека інфекцый можна назвацьтаксаплазмоз, якім кот можа заразіцца ад мышэй і пацукоў.
Алергія на ферменты, што змяшчаюцца ў кацінай сліне, найчасцейшая прычына, па якой людзі не могуць трымаць катоў. Для зніжэння эфекту ад уплыву кацінай сліны ветэрынары рэкамендуюць штодня вычэсваць ката і купаць раз на шэсць тыдняў[173]. Таксама дапамагаюць частае прыбіранне ў доме і ўстаноўка паветраачышчальніка[174].
Пры гульні з чалавекам добра выхаваныя каты звычайна ўцягваюцькіпцюры і дакранаюцца да чалавека толькі падушачкамі лап, аднак часам пры гульні кот можа ненаўмысна выпусціць кіпцюры і нанесці пашкоджанне скуры чалавека. Драпіны ад кіпцюроў могуць лёгказапаліцца, асабліва калі каты маюць доступ на вуліцу, і ў асобных выпадках прывесці да так званайхваробы каціных драпін (якасны лімфарэтыкулёз)[175]. Таму нанесеныя катом драпіны патрабуюць неадкладнай апрацоўкі дэзінфектарам.
Свойскі кот і яго найбліжэйшы дзікі продак з’яўляюцца дыплоіднымі арганізмамі і маюць 38храмасом[176] і каля 20 000генаў[177]. У катоў было выяўлена 250 спадчынных генетычных расстройстваў, многа з якіх падобны з чалавечымі[178]. Высокі ровень падабенства ўметабалізмесысуноў дазваляе дыягнаставаць гэтыя спадчынныя хваробы катоў генетычнымі тэстамі, якія былі спачатку атрыманы для дыягнаставання спадчынных хвароб чалавека, а таксама выкарыстаць катоў у даследаваннях чалавечых хвароб[179].
Найболей вывучанымі з’яўляюцца геныафарбоўкі поўсці катоў.Кадамінантны ген, што вызначае чырвонае і чорнае фарбаванне ў катоў, знаходзіцца ў жаночайпалавой храмасоме X, таму каты чырвонай афарбоўкі (XX) сустракаюцца радзей, чым коткі чырвонай афарбоўкі (XY), а чарапахавай (чырвона-чорнай ці крэмава-блакітнай) афарбоўкі бываюць толькі коткі, але не каты (дагэтуль было апісана некалькі выпадкаў трохкаляровых катоў, чарапахавая афарбоўка якіх была абумоўлена наборам палавых храмасом ХХУ)[180].
Паняцце «афарбоўка поўсці ката» яднае як сам колер поўсці жывёлы, так і «малюнак» з палос ці плям. У пярэстых катоў, на шэрсным покрыве якіх знаходзяцца неафарбаваныя плямы белага колеру, адрозніваюць і суадносіны размяшчэння белых і каляровых плям. Таксама паняцце афарбоўкі апісвае ступень афарбаванасці кожнага асобнага воласа поўсці ката. Акрамя таго вылучаюцца каты з рознымі формамі альбінізму, што адлюстроўваецца на афарбаванасці шэрснага покрыва і таксама ахапляецца паняццем афарбоўкі.
Афарбоўка ката вызначаецца наборам генаў, ад якіх залежыць колькасць і тыпмеланіну ў поўсці[181].
Табі — напамінае афарбоўку дзікіх катоў. Сустракаецца ў выглядзе вузкіх палос, дробных плям па ўсім целе ці асаблівага малюнку. Сярод гэтай групы афарбовак катоў вылучаюць: абісінскі табі, табі-макрэль (ён жа тыгровы), плямісты табі і мармуровы (класічны) табі афарбоўкі.
Аднаколерная ці інакшсуцэльная афарбоўка, калі колер поўсці аднолькавы па ўсім целе ката.
Дымчастая афарбоўка, калі афарбаваныя толькі кончыкі валасоў поўсці. Афарбоўка ката называецца шыншылавай, калі ў яго афарбавана 1/8 воласа.
Каларпойнт[183] (ціангл.:colour — колер іpoint — пляма) ці інакш акрамеланічныя афарбоўкі. Для гэтай групы афарбовак характэрныя слаба афарбаванае, светлае (ад белага да крэмавага) цела і цямнейшыя лапы, хвост, морда і вушы. Для сіямскай афарбоўкі характэрныя ярка блакітныя, кобальтавага колеру вочы, а ў катоў бурманскай афарбоўкі вочы жоўтага колеру.
Двуколерныя — на шэрсным покрыве па ўсім целе на белым фоне знаходзяцца афарбаваныя плямы без пэўных суадносін.
Рыска — кот размаляваны спалучэннямі чорнага, белага і рудага (крэмавага) колераў. Такія каты, зазвычай, заўсёды з’яўляюцца самкамі[184], бо гэта афарбоўка з’яўляецца вынікамняпоўнага дамінаваннясашчэпленага з полам гена ў генатыпе самак. Наяўнасць такой афарбоўкі ў ката-самца сведчыць пра генетычныя парушэнні. Таксама лічыцца, што такія каты бясплодныя. На сённяшні дзень вядомы адзін кот, ад якога нарадзілася кацяня. Аднак пры медычным абследаванні ў ката была выяўленатэратазоаспермія(англ.) (бел., якая з’яўляецца прычынайбясплоднасці[180].
Сярод катоў цалкам белай афарбоўкі сустракаюцца каты з блакітнымі вачамі ціразнавокія каты. Прычына гэтага ў наяўнасці ўгенатыпе ката дамінантнага эпістатычнагагенаW. Такія каты з імавернасцю 40 % нараджаюццаглухімі. Гэта тлумачыцца тым, што пад уплывам гена дамінантнага эпістатычнай афарбоўкіW у цалкам белых катоў адбываецца дэгенерацыяўліткі ўнутранага вуха[185]. Глухата можа быць на абодва вухі (тады кот будзе цалкам глухім) ці можа быць аднабаковай (тады кот будзе чуць). Каля 5 % усіх катоў маюць белую афарбоўку, сярод цалкам белых неблакітнавокіх катоў 17—22 % нараджаюцца глухімі. Сярод цалкам белых катоў колькасць глухіх катоў узрастае да 40 %, калі ў ката адно вока блакітнае, і да 65-85 %, калі ў цалкам белага ката абодва вокі блакітныя. Некаторыя белыя каты глухія толькі на адно вуха, пры тым, што глухата ў цалкам белага ката бывае з боку блакітнага вока[186]. Глухія каты нармальна жывуць у хатніх умовах, і нават могуць мець нармальнае патомства, аднак у дзікай папуляцыі або на вуліцы такія жывёлы рэдка выжываюць. У аматарскай феліналогіі глухата лічыцца заганай, таму глухія каты выключаюцца з праграм развядзення. Часам белая афарбоўка з’яўляецца вызначальнай прыкметай пароды. Напрыклад, да1978 года феліналагічныя арганізацыі не прызнавалі паўнавартаснымі прадстаўнікамі пародытурэцкая ангора катоў нябелай афарбоўкі.
Пародзістымі лічацца каты, якія валодаюць пэўнымі рысамі ці ўласцівасцямі адной з зарэгістраваныхпарод, якая прызнаецца адной з феліналагічных арганізацый. Розныя феліналагічныя арганізацыі прызнаюць розную колькасць парод катоў. Так, Livre Officiel des Origines Félines прызнае 74 пароды катоў, The Governing Council of the Cat Fancy — 35, Cat Fanciers’ Association — 50, The Cat Association — 63, World Cat Federation — 62, а Fédération Internationale Féline — 42. Кожная феліналагічная арганізацыя мае сваё ўяўленне пра прызнаную ёю пароду, што замацавана ў адмысловым апісанні, якое завеццастандартам пароды. Зазвычай, у ката ёсцьрадавод, выдадзены феліналагічным клубам, які пацвярджае прыналежнасць жывёлы да нейкай пэўнай пароды і яе адпаведнасць стандарту пароды. Сярод агульнага ліку катоў — менш за адзін адсотак пародзістых, яны могуць браць удзел у выстаўках катоў — паказах-спаборніцтвах па выстаўных класах. Беспародныя каты таксама могуць браць удзел у выстаўках, але па класе хатніх улюбёнцаў. Забараняюцца спалучэнні катоў адной пароды з катамі іншай пароды (аўткросы), з выняткам тых парод, працэс утварэння якіх яшчэ не завершаны.
Разнастайнасць парод свойскага ката — вынік шматгадовайселекцыі і, у меншай ступені, выпадковых генетычныхмутацый. Напрыклад,экзатычны кот на пачатковых этапах фарміравання пароды быў створаны ў выніку скрыжавання даўгашэрснайперсідскай ібрытанскай кароткашэрснай пароды, а такія пароды, як бясхвостымэнкс або каратканогіманчкін, з’яўляюцца вынікам генетычных мутацый. Пароды так званых «голых катоў», такіх якканадскі сфінкс,данскі сфінкс,петэрболд, таксама з’явіліся ў выніку генетычных мутацый, замацаваных гадамі селекцыі. Па статыстыцы, бясшэрсныя кацяняты нараджаюцца адзін раз у некалькі гадоў. Напрыклад, сучасная папуляцыя канадскіх сфінксаў паходзіць ад кацянят беспрытульнай кошкі, якія з’явіліся ў1976 г.Данскі сфінкс бярэ пачатак ад кошкі Варвары, знойдзенай на вуліцы ў Растове-на-Доне[187]. У адрозненне ад канадскага сфінкса, механізм унаследавання бясшэрснасці ў данскога сфінкса дамінантны. Пры стварэнні бясшэрснайукраінскай ляўконіі выкарыстоўваліся каты наступных парод: данскі сфінкс, петэрболд, арыентальная, скоціш-фолд, персідская. Некаторыя пароды катоў, такія яктайская ціангорская, лічацца натуральнымі ці першабытнымі пародамі свойскага ката, бо былі выведзены на аснове катоў ізаляваных папуляцый з раёнаў іх паходжання.
Некаторыягібрыдныя пароды (якбенгальскі кот ціхаусі), якія з’яўляюццагібрыдамі свойскага і дробных дзікіх катоў, з’явіліся ў выніку спаравання свойскага ката з асобінай аднаго з дзікіх відаў. Гібрыды свойскага ката адрозніваюцца тым, што каты, якія з’яўляюцца гібрыдамі першых 3-5 пакаленняў, не маюць нашчадкаў. Парода бенгальскі кот выведзена шляхам скрыжавання дзікагабенгальскага ката і свойскага. Парода свойскіх катоўсавана з’яўляецца вынікам скрыжаваннясервала і свойскага ката.
Асноўнымі феліналагічнымі арганізацыямі, што складаюць спісы парод катоў, праводзяць міжнародныя выстаўкі і займаюцца вывядзеннем новых парод, з’яўляюцца:
Котка па мянушцыІндыя слухае ігру на раялі ва ўнутраных пакояхБелага дома.
Асяроддзем жыцця ката, як свойскай жывёлы, з’яўляецца жыллё чалавека. У залежнасці ад умоў утрымання, абраных для ката гаспадаром, каты падзяляюцца на тых, якія ніколі не пакідаюць жыллё чалавека, і тых, якія маюць доступ за межы дома.
У паўночных шыротах свойскія каты любяць спаць, грэючыся пад косамі сонца, прытым пачынаюць адчуваць дыскамфорт, калі тэмпература паверхні скуры дасягае 52 °C. Разам з тым свойскія каты дрэнна пераносяць пастаянную спякоту[172], а цалкам белыя каты і каты з белымі вушамі схільныя да анкалагічных хвароб у большай ступені, чым іх цямнейшыя браты, таму ім небяспечна доўга быць на сонцы.
Каты добра пачуваюцца ўумераным клімаце, але не ўва ўсіх умовах — дрэнна пераносяцьтуман,дождж існег. Большасць катоў не любяць купання ў вадзе, за выняткам катоў некаторых парод і папуляцый (напрыклад,ванскія каты ікурыльскія бабтэйлы,бенгальскія каты). Аднак цяглічны апарат ката робіць яго добрым плыўцом, а ўмее плаваць кожны кот, нават які ўпершыню патрапіў у ваду, бо палажэнне і рухі ката пры плаванні тыя, што і пры хадзе[188]. Многія кацяняты любяць гуляць са струменьчыкамі вады, што цячэ з-пад крана, але нават ванскія каты, што любяць плаваць, робяць гэта ў плыткіх месцах і ў цёплай чыстай вадзе, хоць вядомыя выпадкі, калі ваны плавалі ў ванне ці ў невялікім басейне.
Свойскія каты могуць існаваць у гарадской экасістэме без непасрэднага ўдзелу чалавека. Ва ўмовах горада бадзяжныя каты часта ўтвараюць цэлыя калоніі[189], у якіх патомства выхоўваецца разам. Вельмі часты спосаб — жыццё ў нейкай хованцы, непадалёк ад крыніцы ежы. У гарадах Беларусі каты часта ўладкоўваюцца ў падвалах дамоў. Кату цяжка выжываць у гарадскіх умовах, бобадзяжныя каты сутыкаюцца з нястачай ежы ібялку; асаблівую пагрозу для іх уяўляюцьсабакі. Ва ўмовах горада кот рэдка аддаляецца ад асноўнага месца рассялення далей, чым на 200 метраў. Тым не менш, у многіх гарадах існуюць вялікія каціныя калоніі: у ліку найбуйнейшых — калонія ўрымскімКалізеі[190]. На японскім востравеТасіра, дзе да нашых дзён захавалася не менш 10 цэркваў, прысвечаных катам, і 51 статуя катоў, а здзічэлых катоў больш як мясцовых жыхароў[191].
У наш час у Еўропе, Аўстраліі і ЗША існуюць праграмы па рэгуляванні колькасці паўторна здзічэлых катоў метадам адлову, стэрылізацыі, вакцынацыі і наступнага вяртання ў асяроддзе жыцця. Так, у ЗША існуе мноства арганізацый і добраахвотнікаў, якія адлоўліваюць паўторна здзічэлых катоў,стэрылізуюць ці пакладаюць іх,прышчапляюць адпанлейкапеніі і шаленства, апрацоўваюць сродкамі ад паразітаў[192]. Перад тым, як вярнуць жывёлу назад на вуліцу, ветэрынары падразаюць ёй кончык вуха ці робяць іншую пазнаку, каб не лавіць яе зноў. Так вызначаецца колькасць кацінай калоніі; катоў, якія жывуць у ёй рэгулярна кормяць[192].
Асабліва праблематычнае выжыванне на вуліцах гарадоў для пародзістых катоў, якія ніколі не былі на вуліцы. Каты, якія ніколі не выходзілі за межы чалавечага жытла, не маюць навыкаў паводзін у гэтых незнаёмых для іх умовах[193].
Пасля вынішчэння валачашчых катоў у гарадах назіраецца рэзкі ўзрост папуляцый пацукоў і мышэй[194]. УКіеве камісія мэрыі па пытанняхЖКГ падтрымала петыцыю пра прызнанне валачашчых катоў часткай гарадскойэкасістэмы і іх абарону[195].
Рассяленне катоў з цэнтра прыручэння ў раёнеУрадлівага паўмесяца звязана з рассяленнем старажытныхземляробчых плямён, якія ў пошуках новых урадлівых зямель, перасяляючыся на новыя месцы, бралі з сабой прыручаныя віды раслін і жывёл, уключаючы ката. У1983 годзе наКіпры поруч з вёскай Шылаўракамбас было знойдзена пахаванне астанкаў чалавека і ката, дзікія віды якога ніколі не жылі на гэтым востраве. Мяркуючы па размяшчэнні рэшткаў, васьмімесячная жывёла была забіта і пахавана разам з гаспадаром. У Анатоліі былі знойдзены тэракотавыя статуэткі, датаваныяVII тыс. да н.э., у выглядзе жанчын, якія гулялі ці трымалі на руках, мяркуючы па плямістай афарбоўцы, дзіцяня леапарда ці ката такой жа афарбоўкі.
Першая пісьмовая згадка пра свойскіх катоў належыць даII тысячагоддзя да н.э., калі ў Старажытным Егіпце для аховы збожжасховішчаў ад грызуноў сталі шырока прымяняцца каты. У Старажытным Егіпце каты лічыліся ўвасабленнем багіні ўрадлівасціБаст і шанаваліся як святыя жывёлы; карай за забойства ката было пакаранне смерцю. Ёсць шмат статуэтак і выяў катоў гэтага перыяду. Часта катымуміфікаваліся тым жа спосабам, што і людзі — у XIX стагоддзі каля храма багіні Баст уБубастысе было знойдзена самае вялікае пахаванне — каля 19 тон каціныхмумій. Каты былі так папулярныя ў Старажытным Егіпце, што ў муміях кашэчай формы хавалі і іншых жывёл.
Рэнтгенаўскія даследаванні некаторыхмумій паказалі, што ў жывёл была зламана шыя. Існуюць тэорыі пра тое, што каты прыносіліся ў ахвяру багініБаст, аднак гэтая здагадка не даказана.Культ Баст захоўваўся ў Старажытным Егіпце аж да яго забароны ў390 годзе. Ёсць здагадка, што спачатку культ богаБеса быў звязаны з шанаваннем ката, які лічыўся абаронцам дома адмышэй.Чырвоны кот шанаваўся старажытнымі егіпцянамі як персаніфікацыя вярхоўнага богаРа. У 17-й частцы збору сакральных тэкстаў, «Кнігі мёртвых», бог сонца Ра выступае як «вялікі кот», які кожную ноч ваюе са змеемАпопам, увасабленнем сіл зла, цемры і хаосу, і на досвітку перамагае яго. Аднак не кожны чырвоны кот лічыўся святым. Для гэтай ролі жрацы храмаў адмыслова адбіралі катоў па радзе характэрных прыкмет. Лічылася, што душа бога ўсялялася ў звязаную з ім жывёлу, а пасля яго смерціперасялялася ў іншую жывёлу з адпаведнымі прыкметамі. Менавіта гэтым катам былі асаблівыя ўшанаванні, да іх былі прыстаўленыжрацы, жрыцы і слугі. Пасля смерці іх хавалі ў вялікіх каменных ці драўляныхсаркафагах, у якія змяшчалі ўпрыгожванні, амулеты і іншыя багатыя падарункі[196].
Поліэн прывёў анекдот пра тое, што персы здабыліПелузій[197] — егіпецкі горад-крэпасць — з-за пакланення старажытных егіпцян перад святымі катамі, авечкамі, ібісамі і сабакамі, калі ў525 годзе да н.э.персідскі царКамбіс IIатакаваў войскі фараонаПсаметыха III. Персы змясцілі гэтых жывёл перад сваім войскам у выглядзе жывога шчыта[198][199], таму егіпцяне, каб не прычыніць шкоду гэтым святым жывёлам, не сталі абстрэльваць з лукаў персідскае войска. Бітва завяршылася поўным разгромам егіпцян.
Лічыцца, шторымляне даведаліся пра катоў ад егіпцян, аднак каты заставаліся ў Старажытным Рыме даволі рэдкай свойскай жывёлай і шанаваліся перш за ўсё як лаўцы мышэй. Пазней рымляне пашырылі катоў па ўсёй Еўропе. Але магчыма, што яшчэ да з’яўлення Рымскай імперыі каты ўжо былі вядомыя ў Еўропе. Ёсць некаторыя сведчанні таго, што на Брытанскіх астравах каты жылі яшчэ ў канцыжалезнага веку, магчыма, яны былі дастаўлены туды на караблях старажытных мараходаў[200].
У сярэднявечнайЕўропе стаўленне да катоў было розным. У каталіцкіх краінахЕўропы кот лічыўся спадарожнікамведзьмаў і ўвасабленнем нячыстай сілы. У Англіі катоў лічылі спадарожнікамі каралевы фей Маб. Таму катоў (асабліва чорных) жыўцомспальвалі на вогнішчах ці скідвалі сазваніц. Знішчэнне катоў у Сярэднія вякі ўскосна выклікала эпідэміічумы, бо вынішчаць пацукоў і іншых грызуноў-пераносчыкаў чумы ўжо амаль не было каму. У праваслаўных краінахЕўропы стаўленне да катоў было практычна процілеглым. Кот — адзіная жывёла, якая можа наведваць праваслаўны храм (апроч алтарнай часткі).
Узабабонах, вядомых і сёння, каты лічацца захавальнікамі хатняга ачага і ўтульнасці. На ўходзінах прынята першым упускаць у дом ката[202]. З-за здольнасці катоўпрызямляцца на лапы пры падзенні[77] лічыцца, што яны маюць асаблівае «шостае пачуццё», і што ў іх дзевяць жыццяў. У большасці славянскіх краін існуюцьзабабоны пра тое, шточорныя каты звестуны няшчасцяў, асабліва, калі каму такі кот перабяжыць дарогу. Чэхі ж лічаць, што кот, які перабег дарогу справа налева, наадварот, прадвеснік удачы.
Вобразы катоў часта перадавалі ў выглядзе статуэтак і малюнкаў з часоў Старажытнага Егіпта. Найболей вядомыя мастакі, у чыёй творчасці часта сустракаюцца выявы катоў:Франц Марк,Генрыета Ронер-Кніп іЛуіс Уэйн (вядомы сваімі малюнкамічалавекападобных катоў). Угеральдыцы кот — знак незалежнасці і малюецца ў профіль і анфас. Ён называецца напалоханым (фр.:effarouché), калі паўзе, і сціснутым (фр.:herissoné), калі спіна і хвост падняты вышэй галавы.
У раманеЛіёна Фейхтвангера «Лісы ў вінаградніку» ёсць гідкі і наравісты кот Гры-Гры, які належаў жонцыграфа Марэпа, дзяржаўнага міністра пры Людовіку XVI. Кароль неспадзявана яго забіў, бо ён разваяваў яго майстэрню ў Версалі. Гора графіні было няўцешным, і яна ўчыніла скандал свайму мужу.
Нямецкі пісьменнікАкіф Пірынчы напісаў дэтэктыўны раман «Felidae», героі якога — гарадскія каты (людзі ж выступаюць як эпізадычныя персанажы). Кніга была перакладзена на 17 моў, а таксама атрымала анімацыйнуюэкранізацыю. Далей сюжэт развіўся ў цэлую серыю з яшчэ пяці твораў.
Міхаэль Эндэ прыдумаў ката Мяўрыцыя ў казцы «Вунш-пунш».
Аповесць-казка «Мурлі» (нідэрл.:Minoes) нідэрландскай пісьменніцыАні Шміт аб кошцы, якая стала дзяўчынай, але пры гэтым захавала ў сабе каціныя звычкі і здольнасць разумець мову іншых катоў. Па матывах аповесці ў 2001 годзе быў зняты фільм «Лэдзі-кошка», галоўную ролю ў якім сыграла актрысаКэрыс ван Хаўтэн.
У 1977 годзе на экраны выйшаў фільм «Фантазіі Вяснухіна», у якім расказваецца пра тое, як першакласнік Кірыл спрабуе дрэсіраваць ката Цішку, каб выступіць у цырку.
… while theferal and free-living domestic cat, Felis catus, can survive in the solitary state …, social groups that have internal structure, and in which group members recognize each other and engage in a variety of social behaviors, are formed whenever there are sufficient food resources to support a group …In other words, they are a social species.
This shows that the whole set of words is fairly old. It is based on *khath- 'cat', from which are derived verbs meaning 'give birth' (to small animals) and names for the young of small animals.
Аснова слова «кот» у еўрапейцаў старажытная, таму гэтак аднолькава яна гучыць на многіх мовах. Слова «кот» цесным чынам злучана з вельмі важным дзеясловам, што пазначае нараджэнне, — каціцца, яно таксама з’яўляецца складнікам слова, якое пазначае звярынае дзіцяня, — catulus (па лаціне).
↑Don E. Wilson & DeeAnn M. Reeder (editors). SPECIES Felis silvestris(нявызн.). Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed). Johns Hopkins University Press (25 лістапада 2005). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 29 мая 2010.
A genetic assessment of 979 domestic cats and their wild progenitors (Felis silvestris silvestris — European wildcat; F. s. lybica — Near Eastern wildcat; F. s. ornata — Central Asian wildcat; F. s. cafra — sub Saharan African wildcat; and F. s. bieti — Chinese desert cat) indicated that each wild group represents a distinctive subspecies of Felis silvestris.
At least five females, of the wildcat subspecies known as Felis silvestris lybica, accomplished this delicate transition from forest to village, scientists have concluded, based on new DNA research. And from these five matriarchs, all the world’s 600 million house cats are descended.
↑Driscoll C. A.; Menotti-Raymond M.; Roca A. L.; Hupe K.; Johnson W. E.; Geffen E.; Harley E. H.; Delibes M.; Pontier D.; Kitchener A. C.; Yamaguchi N.; O’brien S. J.; Macdonald D. W. (2007).The Near Eastern origin of cat domestication(PDF).Science. 317(5837): 519–523. Архівавана зарыгінала(PDF) 4 сакавіка 2016.
↑Carlos A. Driscoll, Juliet Clutton-Brock, Andrew C. Kitchener and Stephen J. O'Brien. The Evolution of House Cats(англ.). Scientific American (10 чэрвеня 2009). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 21 студзеня 2011.
The evidence comes from the Neolithic, or late stone age, village of Shillourokamboson Cyprus, which was inhabited from the 9th to the 8th millennia BC.
The available archaeological evidence indicates that the process of wildcat domestication began in the Neolithic in the same place and time as the development of year-round settlements and the onset of an agricultural economy.
↑Анатомия кошки(нявызн.)(недаступная спасылка). my-dog-cat.ru (25 лістапада 2008). Архівавана з першакрыніцы 27 студзеня 2010. Праверана 1 чэрвеня 2010.
↑Linda P. Case. The cat: its behavior, nutrition, and health. — Iowa: Iowa State Press, 2003. — С. 35. —ISBN 0-8138-0331-4.
↑Мария Дорош (2006).Ветеринарный справочник для владельцев кошек. Вече.ISBN5-9533-1644-5.
↑Ильичёв В. Д. Обоняние и вкус у кошек(нявызн.). Журнал «Друг» (кошки), 1997, № 6 // ЗооКлуб. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.
↑M. Miyazaki; T. Yamashita; Y. Suzuki; Y. Saito; S. Soeta; H. Taira; A. Suzuki (October 2006). A major urinary protein of the domestic cat regulates the production of felinine, a putative pheromone precursor.Chem. Biol.(англ.).13 (10): 1071–1079.doi:10.1016/j.chembiol.2006.08.013.ISSN1074-5521.PMID17052611.
↑Биология кошки(нявызн.). pets.academ.org. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 12 чэрвеня 2010.
↑абAllan Parachini. They Land on Little Cat Feet(нявызн.)(недаступная спасылка). Los Angeles Times. Архівавана з першакрыніцы 28 кастрычніка 2011. Праверана 16 чэрвеня 2010.
↑High-Rise Syndrome(нявызн.). The American Society for the Prevention of Cruelty to Animals (ASPCA). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 13 чэрвеня 2010.
High-rise syndrome was diagnosed in 119 cats over a 4-year period. 59,6 % of cats were younger than one year, and the average height of the fall was four stories. High-rise syndrome was more frequent during the warmer period of the year. 96,5 % of the presented cats, survived after the fall. 46,2 % of cats had fractured limbs; 38,5 % of fractures were of the forelimb, 61,5 % of the hindlimb. The tibia was fractured most often (36.4 %), followed by the femur (23.6 %). 78,6 % of femoral fractures were distal. The mean age of patients with femoral fractures was 9.1 months, and with tibial fractures 29.2 months. Thoracic trauma was diagnosed in 33,6 % of cats. Pneumothorax was diagnosed in 20 % of cats, and pulmonary contusions in 13,4 %. Falls from the seventh or higher stories, are associated with more severe injuries and with a higher incidence of thoracic trauma.
↑Brenda Griffin.. Prolific Cats: The Estrous Cycle(англ.) (pdf)(недаступная спасылка). VetLearn.com. — The estrous cycle of the female cat (queen) is unique among domestic species and consists of five phases: proestrus, estrus, interestrus, diestrus, and anestrus.. Архівавана з першакрыніцы 6 снежня 2019. Праверана 26 мая 2010.
↑Sarah Hartwell. Cats that Kill Kittens(нявызн.). Messybeast.com Cat Resource Archive (25 лістапада 2002). — Some males also become excellent and trustworthy kitten-sitters.. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 26 мая 2010.
↑Guinness World Records 2010. Bantam; Reprint edition. 2010. p. 320.ISBN978-0553593372.The oldest cat ever was Creme Puff, who was born on August 3, 1967 and lived until August 6, 2005--38 years and 3 days in total.
↑Jessica Warren (Oct 23, 2009).Caterack Dies - World's Oldest Cat Was 30!.The National Ledger. Архівавана зарыгінала 9 верасня 2012. Праверана2011-01-06.A report from MSNBC News notes that the oldest cat ever recorded was a 38-year-old feline named Creme Puff, according to a rep from Guinness World Records.
↑Cat care: Spay-neuter(нявызн.). American Society for the Prevention of Cruelity to Animals (2009). Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 24 мая 2010.
↑Владимиров Владимир. Лечение токсоплазмоза у кошек(нявызн.). Московская городская ветеринарная помощь. Архівавана з першакрыніцы 19 мая 2012. Праверана 1 снежня 2010.
↑Gary D. Norsworthy, Mitchell A. Crystal, Sharon Fooshee Grace, Larry P. Tilley.The Feline Patient. — John Wiley and Sons, 2010. — С. 440-441. — 1052 с. —ISBN 0813818486, 9780813818481.
Vaccination is a potent medical procedure with both risks and benefits. While there is evidence that some vaccines provide immunity beyond one year, revaccination of patients with sufficient immunity does not necessarily add to their disease protection and may increase the potential risk of post-vaccination adverse events.
In general, guidelines for vaccination of cats have been strongly influenced by the appearance of vaccine-associated sarcomas in cats, and in particular their epidemiologic association with feline leukemia virus vaccines and killed rabies virus vaccines. Thus, there is clear evidence for minimizing frequency of vaccination in cats.
↑Фогель А., Шнайдер Х.Э.Питание кошки // Советы любителям кошек = dr. Annemarie Vogel, dr.heinz-Eberhard Schneider Ratschläge für den Katzenfreud / ред. и предисл. канд. биол. наук С.К. Клумова. — М: Лесн. пром-сть, 1987. — С. 170. — 335 с.
↑Shawn Messonnier —Natural health Bible for dogs & cats : your A-Z guide to over 200 conditions, herbs, vitamins, and supplements, стр. 161 — Prima Pets, 2000 —ISBN 0-7615-2673-0
↑Benjamin Charles Gruenberg, Nelson Eldred Bingham. Biology and man. — Ginn and company, 1944. — С. 110. — 718 с.
↑Ann Wortinger —Nutrition for veterinary technicians and nurses, стр. 46 — Blackwell, 2007 —ISBN 0-8138-2913-5
↑Debra Eldredge,Delbert G. Carlson,Liisa D. Carlson,Beth Adelman,James M. Giffin.Cat owner's home veterinary handbook / Beth Adelman. — John Wiley and Sons, 2007. — С. 273. — 626 с. —ISBN 047009530X, 9780470095300.
As cats groom their coat, they pick up and swallow hair. The hair forms tubular wads. Other material, such as wool, may be incorporated into the wad of hair, resulting in the formation of a bezoar.
1. Surgical operations for the purpose of modifying the appearance of a pet animal or for other non-curative purposes shall be prohibited and, in particular: 1. the docking of tails; 2. the cropping of ears; 3. devocalisation; 4. declawing and defanging; 2. Exceptions to these prohibitions shall be permitted only: 1. if a veterinarian considers non-curative procedures necessary either for veterinary medical reasons or for the benefit of any particular animal; 2. to prevent reproduction. 3. a Operations in which the animal will or is likely to experience severe pain shall be carried out under anaesthesia only by a veterinarian or under his supervision.
Operations for which no anaesthesia is required may be carried out by a person competent under national legislation.
35. It was also agreed that the example in sub-paragraph 1.d of Article 10, relating to declawing, applied particularly to cats and dogs.
36. Surgical procedures are prohibited but may be carried out if: - deemed necessary by a veterinarian, either for veterinary medical reasons, or in the interest of the animal itself, such as the removal of dewclaws; - such procedures would prevent reproduction.
37. Such procedures must be carried out by a veterinarian, or at least under his supervision, and under anaesthesia if they are likely to cause severe pain to the animal. If no anaesthesia is required, the operation may be carried out by persons who are competent to do so under domestic law.
CFA disapproves of declawing or tendonectomy surgery." A cat that has been declawed is considered mutilated and is not allowed in the show ring. The kitten/cat who has been declawed frequently falls or appears clumsy.
↑Магчыма, да такога стану прыводзіць змешчаны ў клетках валерыяныбарнеол — рэчыва, што адносіцца датэрпенавых спіртоў (Всё о лекарственных растениях на ваших грядках / Под ред. Раделова С. Ю. — СПб: ООО «СЗКЭО», 2010. — С. 171. — 224 с. —ISBN 978-5-9603-0124-4)
↑Adler, H. M. Some Factors Of Observation Learning In Cats //Journal of Genetic Psychology. — С. 159-77.
↑Hart, Benjamin L. Learning Ability in Cats //Feline Practices. — 1975. — № 10—12.
↑Caro, T M, and M D Hauser Is There Teaching in Nonhuman Animals? //Quarterly Review of Biology. — С. 151—74.
↑John, E R, P Chesler, F Bartlett and I Victor Observation Learning in Cats //Science. — С. 1589—1591.
↑Pallaud, B Hypotheses On Mechanisms Underlying Observational Learning In Animals(англ.) //Behavioural Processes. — 1984. — № 9. —DOI:10.1016/0376-6357(84)90024-X
↑Doré, François Y Search Behaviour of Cats (Felis catus) in an Invisible Displacement Test: Cognition and Experience(англ.) //Canadian Journal of Psychology. — С. 359—370. —DOI:10.1037/h0084262
↑Dumas, Claude Object Permanence in Cats (Felis catus): An Ecological Approach to the Study of Invisible Displacements(англ.) //Journal of Comparative Psychology. — С. 404—410. —DOI:10.1037/0735-7036.106.4.404
↑Fiset, Sylvain; Doré, François Y (1996). Spatial Encoding in Domestic Cats (Felis catus).Journal of Experimental Psychology: Animal Behaviour Processes(англ.).22: 420–437.doi:10.1037/0097-7403.22.4.420.
Cats that are given a mix of simple and tough problems catch on faster to the tough problems than do cats who are given a straight course of nothing but the tough problems. … In certain types of test, intelligent cats are content to underachieve — a problem with the design of the test, not with the cats' intelligence!
Cats are a very adaptable species that have excellent eyesight and are skilled hunters. Their numbers and their natural hunting skills make them extremely damaging to the ecosystem.
… Based on the proportion of cats bringing home at least one prey item and the back-transformed means, a British population of approximately 9 million cats was estimated to have brought home in the order of 92 (85-100) million prey items in the period of this survey, including 57 (52-63) million mammals, 27 (25-29) million birds and 5 (4-6) million reptiles and amphibians.
Some cats are independent, with little desire for contact with humans and other cats. Others maintain social relationships with people or other family pets throughout life. Approximately 15 % of cats seem resistant to socialization with humans. Most cats adapt well to sharing a home or apartment with people, other cats, and other pets.
↑Galbreath, Ross & Brown, Derek (2004): The tale of the lighthouse-keeper’s cat: Discovery and extinction of the Stephens Island wren (Traversia lyalli). Notornis 51(4): 193—200
↑Medway, David G. (2004): The land bird fauna of Stephens Island, New Zealand in the early 1890s, and the cause of its demise. Notornis 51(4): 201—211.
Hogben said that in spite of the fact that humans have had a huge impact on the behavior of cats, it is still not easy to understand them or how they percieve the world around them. Cats are very intuitive animals and like to do things their own way.
↑Allergies to Cats(нявызн.). Cat Care Society (2000-2010). Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 9 кастрычніка 2010.
The cat should be combed/brushed daily to control shedding. A coat conditioner should be added to its food to help prevent dry skin and reduce shedding. Coat conditioners can be purchased from pet supply stores or your veterinarian. Bathe your cat about every six weeks. Use a veterinarian-approved shampoo and rinse the cat very well. Towel off the excess water when the pet is in the tub or sink.
↑Allergies to Cats(нявызн.). Cat Care Society (2000-2010). Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 9 кастрычніка 2010.
If possible, invest ina large commercial-size air purifier because room-size units are usually not adequate. An air purifier cleans the air of animal dander, dust, molds, fur, and other air-borne irritants. Clean up the dander that has accumulated all over the house byvacuuming thoroughly. Damp wipe all counters and furniture. Thoroughly wash all bedspreads, sheets, throw rugs and slip covers, etc. It may take several house cleanings to allergize the home. If this is not accomplished, your family and your pet will simply be picking up loose dander from the house even after the pet has been allergized.The more washable surfaces in the home, the better, e.g. wood or linoleum floors, furniture with simple lines and Venetian blinds that wipe clean are better than carpets, upholstered and ornate furniture, and draperies that collect dust.
↑Nie, W; Wang, J; O'Brien, PC; Fu, B; Ying, T; Ferguson-Smith, MA; Yang, F (2002). The genome phylogeny of domestic cat, red panda and five mustelid species revealed by comparative chromosome painting and G-banding.Chromosome Res.10 (3): 209–22.doi:10.1023/A:1015292005631.ISSN0967-3849.PMID12067210.
As with other breeds, and more especially the longhaired breeds, the Longhair Silver or Golden is an indoor cat. There are several reasons why they should not be allowed to roam freely outside:… — These cats are usually very friendly and soft-natured and get stolen easily. — They are easy prey for dogs. — They are the oldest man-made breed and have been cared for by humans since their inception, hence they are poor hunters that will not survive out on their own if they stray.
↑Тураев Б.А.История древнего Востока / Струве В.В. и Снегирёва И.Л.. — Ленинград: Социально-экономическое, 1935. — Т. 2 (ОТДЕЛ ПЯТЫЙ ПЕРСИДСКАЯ ЭПОХА ПЕРСЫ. КИР. «ЦАРСТВО СТРАН» - КАМБИЗ. ПОКОРЕНИЕ ЕГИПТА).
Прыводзіцца анекдот, быццам Камбіз здабыў горад, выставіўшы наперадзе войска егіпецкіх святых жывёл, што пацягнула быццам бы здачу з боку гарнізона, што асцерагаўся параніць катоў, ібісаў і сабак.
↑O'Connor, T. P. (2007). Wild or domestic? Biometric variation in the catFelis silvestris Schreber.International Journal of Osteoarchaeology.17 (6): 581–595.doi:10.1002/oa.913.
.JPG)
