| Гатэнтоты (Khoekhoe) | |
 | |
Малюнак 1805 г. | |
| Агульная колькасць | |
|---|---|
| Рэгіёны пражывання | Паўднёвая Афрыка |
| Мова | кайсанскія мовы |
| Рэлігія | татэмізм,культ продкаў,пратэстантызм |
| Блізкія этнічныя групы | нама,грыква,орлам |
Гатэнтоты (нідэрл.:Hottentotten, саманазваKhoekhoe) — агульная назва часткікайсанскіх народаўПаўднёвай Афрыкі, якая займаласяжывёлагадоўляй. Нашчадкамі гатэнтотаў з’яўляюццанама ігрыква.
Гатэнтоты, як і іншыкайсанскі народсан, мелі значныяантрапалагічныя адрозненні ад іншых народаўАфрыкі на поўдзень адСахары. У розныя часы гэта было прычынай для высоўвання версій паходжання гатэнтотаў зАзіі. Аднак у наш час прадстаўнікікапоіднай расы лічацца абарыгенным насельніцтвам Афрыкі. Іх афрыканскае паходжанне пацвярджаюцьархеолагі ігенетыкі.
Раскопкі на паўднёвым захадзеПАР паказалі, што характэрнаяжывёлагадоўчаякультура гатэнтотаў там існавала ўжо 1300 гадоў таму. Мяркуецца, што гатэнтоты маглі паходзіць з тэрыторыіБатсваны. Пад уплывамбанту або самастойна яны асвоілі жывёлагадоўлю і такім чынам адасобіліся ад сан, якія засталісяпаляўнічымі ізбіральнікамі. Засухі вымусілі продкаў гатэнтотаў разам са статкамі мігрыраваць на паўднёвы захад. У сярэдзіне II тысячагоддзя н. э., калі на поўдні Афрыкі з’явіліся еўрапейскія мараплаўцы, гатэнтоты насялялі землі ваколмыса Добрай Надзеі.
Этнолагі налічваюць каля 9 племянных супольнасцяў гатэнтотаў, якія насялялі паўднёвы захадПаўднёвай Афрыкі ўXVII —XIX стст., аднак дакладны падлік аб’яднанняў гатэнтотаў ускладняецца блытанінай у крыніцах, паколькі еўрапейцы часцяком разумелі пад плямёнамі і буйныя роды, і тэрытарыяльныя злучэнні. У1488 г.партугальцы адкрылімыс Добрай Надзеі. З гэтага моманту гатэнтоты стала кантактавалі з еўрапейскімі мараплаўцамі.
У1652 г.галандскі даследчыкЯн ван Рыбек заснаваўКапскую калонію, куды пачалі прыбываць перасяленцы зЕўропы. Паміж імі і гатэнтотамі, якіх перасяленцы лічылі дзікунамі, склаліся даволі складаныя адносіны. З аднаго боку, еўрапейцы былі вымушаны развіваць абмен ігандаль. З іншага — падманам захоплівалі землі і статкі гатэнтотаў, выкарыстоўвалі іх у якасцірабоў і таннай рабочай сілы. Адзін знямецкіх вандроўнікаўXVIII ст. пісаў, што галандцы палююць на гатэнтотаў як на дзікіх жывёл. Асабліва неспрыяльныя наступствы для гатэнтотаў мела прынесеная еўрапейцамі эпідэміявоспы1712 г. Яна суправаджалася моцнай засухай і згубай свойскай жывёлы. Многія ацалелыя пасля эпідэміі гатэнтоты былі вымушаны шукаць працу на плантацыях, прымаць звычаі і мову перасяленцаў. Назіралася вялікая колькасць нашчадкаў ад сумесных легальных і нелегальныхшлюбаў. Толькі некаторыя групы гатэнтотаў захоўвалі папярэдні лад жыцця.
УXVIII —XIX стст. дзве групы нашчадкаў гатэнтотаўнама ігрыква, сярод якіх было шматкрэолаў, мігрыравалі на поўнач. Астатнія гатэнтоты да пачаткуXX ст. канчаткова страцілі свае землі, культуру і мову.
Гатэнтоты займаліся качавойжывёлагадоўляй, трымалікароў,коз,авечак. Пасля прыходу еўрапейцаў у гатэнтотаў з’явілісяконі. Свойская жывёла лічылася супольным багаццем. Яе рэдка забівалі, найчасцей карысталісямалочнымі прадуктамі. Важную ролю, асабліва ў засушлівыя гады, мелапаляванне. Гатэнтоты ведалі вырабкерамікі і апрацоўкуметалаў.
Паселішчы гатэнтотаў былі вялікімі, складаліся з круглых разборных трысняговых хацін, якія ўзімку ацяпляліся з дапамогай скур. У кожным паселішчы жылі прадстаўнікі аднаго роду. У некаторых выпадках да яго сталых жыхароў далучаліся прышлыя сем’і паляўнічых, у тым лікусан. Гатэнтоты заставаліся на адным месцы, пакуль хапалатравы для жывёлы, а потым перамяшчаліся ў іншае. Некалькі родаў аб’ядноўваліся ў саюзы.
На чале родаў стаялі правадыры. Яны выконвалі функцыісуддзяў і загадчыкаў працэсу перасялення на новае месца. Улада правадыра перадавалася па спадчыне да старэйшага сына. Вылучаўся пласт заможных жывёлагадоўцаў. У каланіяльныя часы яны самі маглі мець дапаможных рабочых, якім плацілі ежай.
Еўрапейскія назіральнікі зазначалі, што гатэнтоты абагаўляліМесяц, арганізоўвалі святы згодна з месячнымі цыкламі. Адным з вярхоўныхбагоў быў Цуі-'Гааб. Яго лічылі першапродкам, гаспадаром неба, вады і маланак. Цуі-'Гаабу супрацьпастаўлялася бажаство 'Гаўнаб, якое несла хваробы і смерць. Гатэнтоты шанавалі Хаіцы-Аібіб, істоту, што жыла ў вобразе чалавека і шмат разоў перараджалася. Яна разглядалася як заступнік дзяцей,медыцыны і здароўя. Магільні Хаіцы-Аібіб знаходзіліся ў розных месцах, населеных гатэнтотамі, і наведваліся імі для шанавання. У каланіяльны перыяд таксама распаўсюдзіласяхрысціянства.
НаВікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэмеГатэнтоты | |
|---|---|
| Нарматыўны кантроль |
