|
| Выгляд |
|---|
|
| Агульная інфармацыя |
|---|
| Назва,сымбаль,атамны нумар | Набэль, No, 102 |
|---|
| Катэгорыя элемэнту | Актыноіды |
|---|
| Група,пэрыяд,блёк | Актыноіды, 7, f |
|---|
| Адносная атамная маса | [259,1010] г·моль−1 |
|---|
| Канфігурацыя электронаў | [Rn] 5f147s2 |
|---|
| Электронаў уабалонцы | 2 8 18 32 32 8 2
 |
|---|
| Фізычныя ўласьцівасьці |
|---|
| Фаза | Цьвёрдае цела |
|---|
| Тэмпэратура плаўленьня | 1100 K, 827 °C, 1521 °F |
|---|
| Уласьцівасьці атама |
|---|
| Ступені затляненьня | +2, +3 |
|---|
| Энэргіі іянізацыі | 1-я: 642 кДж·моль−1 |
|---|
| Іншыя характарыстыкі |
|---|
| Нумар CAS | 10028-14-5 |
|---|
|
Набэль (па-лацінску:Nobelium)No —хімічны элемэнт III групыпэрыядычнай сыстэмы; атамны нумар 102; адносіцца даактыноідаў. Часовая назва гэтага элемэнту гучала «unnilbium». Набэль быў бясспрэчна адкрыты ў красавіку 1958 году ў Радыяцыйнай Лябараторыі Лоўрэнса (анг.Lawrence Radiation Laboratory, цяпер завецца Лябараторыя Лоўрэнса ўБэрклі — Lawrence Berkeley Laboratory, ЗША) Альбэртам Гіорза (Albert Ghiorso), Торбарнам Сыкэландам (Torbørn Sikkeland), Джонам Р. Ўолтанам (John R. Walton) іГленам Сыбаргам. Яны выкарыстоўвалі новую тэхніку двайных аскелкаў. Для экспэрымэнтаў выкарыстоўваўся лінейныпаскаральнік цяжкіхіёнаў HILAC. Экспэрымэнт заключаўся ў бамбоўцы тонкай мішэні зькюру (95%244Cm і 4,5%246Cm) іёнамі12C. Адбывалася ядзерная рэакцыя246Cm(12C,4n) з утварэньнемізатопу254No. Яшчэ ў 1957 годзе навукоўцы з ЗША, Вялікабрытаніі і Інстытуту фізыкі імя Нобэля (Швэцыя) сьцьвярджалі пра сынтэз нацыклатроне ізатопу 102-га элемэнту зпэрыядам паўраспаду 10 хвілін і энэргіяй альфа-часьціц 8,5 МэВ. Гэты ізатоп атрымліваўся ў выніку бамбоўкі244Cm ядрамі13C. Пасьля правядзеньня гэтага экспэрымэнту камісіяй па атамных масах Міжнароднага зьвязу чыстай і фундамэнтальнай хіміі (IUPAC) была прызначаная і зацьверджаная цяперашняя назва. Яна паходзіць ад імя вынаходніка дынамітуАльфрэда Нобэля. Прыняцьцё назвы гэтага элемэнта было зараньнім, бо і расейскія, і амэрыканскія праверачныя экспэрымэнты цалкам абверглі магчымасьць існаваньня ізатопу 102-га элемэнту з пэрыядам паўраспаду 10 хвілін і энэргіі блізкай да 8,5 МэВ. Яшчэ ў 1957 годзе праводзіліся дасьледаваньні па пошуку гэтага элемэнта ў Курчатаўскім інстытуце (Расея). Тады значэньне энэргіі альфа-часьціц атрымалася 8,9 ± 0,4 МэВ, пэрыяд паўраспаду — ад 2 да 40 сэкунд. Гэтыя значэньні атрымаліся занадта няпэўнымі, каб было зарэгістраванае адкрыцьцё. У 1966 годзе ў Бэрклі былі праведзеныя экспэрымэнты па пацьвярджэньні адкрыцьця 102-га элемэнту[1]. Гэтыя экспэрымэнты сьведчылі пра існаваньне ізатопаў254No з пэрыядам паўраспаду 55 сэкунд,252No з пэрыядам паўраспаду 2,3 сэкунд і257No з пэрыядам паўраспаду 25 сэкунд. Адкрыцьцё набэлію пацьвярджалася хімічным вызначэньнем фэрму, які ўтвараўся пры альфа-распадзе набэлію. Традыцыйна адкрывальнікі хімічных элемэнтаў маюць права выбраць назву для яго, але група навукоўцаў з Бэрклі вырашыла ў 1967 годзе пакінуць ранейшую назву «набэлій».
Стабільных ізатопаў ня мае, у прыродзе не сустракаецца. Агулам вядома дванаццаць ізатопаў. Найбольшы пэрыяд паўраспаду зь іх мае259No — 58 хвілін. Ён можа распадацца ў255Fe праз альфа-распад або ў259Md праз электронны захоп або можа зазнаваць спантаннае дзяленьне.
- ^Maly J., Sikkeland T., Silva R., Ghiorso A. Nobelium: Tracer Chemistry of the Divalent and Trivalent Ions //Science. — 1968. — № 160. — С. 1114.
- CRC Handbook of chemistry and physics / Editor-in-chief: David R. Lide. — 84th edition 2003-2004. — CRC press, 2003. — 2616 с. —ISBN0849304849
