Ліён (па-француску:Lyon) — горад уФранцыі, адміністрацыйны цэнтарЛіёнскай мэтраполіі, дэпартамэнтуРона (часова) і рэгіёнуАвэрнь-Рона-Альпы (да 1 студзеня 2016 — рэгіёнуРона-Альпы). Да ўтварэньня ў 2015 годзе мэтраполіі горад зьяўляўся цэнтрам «Вялікага Ліёну» (франц.Grand Lyon), або Ліёнскай супольнасьці гарадоў (франц.Communauté urbaine de Lyon), якая складалася з 59 камунаў. На 1 студзеня 2021 году насельніцтва гораду складала 522 250 чалавек, а ўсёй аглямэрацыі — 1 424 069 чалавек.
У 27 годзе да н. э. Рым падзяліўГалію на тры правінцыі. Тры правінцыі Галіі сыходзіліся на гэтым месцы, дзякуючы чамуЛюгдунум (старажытны Ліён) стаў натуральным цэнтрам перасячэньня дарог паміж паўночнай і паўднёва-ўсходняй часткай сучаснай Францыі. Горад стаў адпраўным і важным пунктам уРымскай імпэрыі на шляху ў Галію. Старажытны Ліён ператварыўся ў сталіцу Люгдунскай Галіі і сэрцам імпэратарскай улады ўсіх гальскіх правінцыяў, што забясьпечыла Люгдунуму званьне «сталіцы Галіі». У сукупнасьці з роляй буйнога транспартнага вузла й рачнога порта, гэты статус забясьпечваў гораду росквіт, які дасягнуў свайго апагею з 69 па 192 гады.
Старажытны рымскі тэатар.
Сярод значных архітэктурных помнікаў гэтага пэрыяду да нашага часу захаваліся антычныя тэатар і Адэон на ўзгорку Фурвіеру, амфітэатар, вялікія тэрмы, чатырыаквэдука, розныя мазаікі, якія захоўваюцца ўМузэі гала-раманскай цывілізацыі. Два рымскіх імпэратары нарадзіліся ў гэтым горадзе —Кляўдыюс іКаракальля. ПрыНэроне горад згарэў, але хутка паўстаў зноў. У 197 годзе пасьля бітвы паміжСэптыміюсам Сэвэрам іКлёдыюсам Альбінам паблізуКруа-Русо горад быў разрабаваны й спалены, што прывяло Люгдунум да паступовага згасаньню й страце былой славы й багацьця.
Напрыканцы XV стагодзьдзя кірмашы, якія ладзіліся пераважна італьянскімі гандлярамі, зрабілі Ліён эканамічным і разьліковым цэнтрам Францыі. Нават біржа, пабудаваная ў 1749 годзе, нагадвала грамадзкі рынак, дзе рахункі зводзілі пад адкрытым небам. Калі міжнародны банкаўскі цэнтар перамясьціўся ўГеную, а затым уАмстэрдам, Ліён заставаўся галоўным фінансавым цэнтрам Францыі. За часамАдраджэньня разьвіцьцё гораду вызначалася гандлем шоўкам, што ўмацавала ягоныя сувязі з Італіяй. Італьянскі ўплыў на архітэктуру Ліёну і сёньня застаецца бачным у гістарычных будынках. Напрыканцы XV і XVI стагодзьдзях Ліён быў таксама важным цэнтрам літаратурнай дзейнасьці і кніжнага друку як для францускіх пісьменьнікаў, гэтак і для італьянскіх эмігрантаў.
У 1572 годзе Ліён стаў месцам масавага гвалту католікаў супраць пратэстантаў-гугенотаў за часамБарталямэеўскай ночы. Два стагодзьдзі пазьней горад зноў ахапілі хваляваньні за часамФранцускай рэвалюцыі, калі мясцовыя жыхары ўзьнялі паўстаньне супрацьНацыянальнага канвэнту і падтрымалі жырандыстаў. Рэвалюцыйныя войскі аблажылі Ліён і трымалі аблогу ўсьцяж два месяцы, пакуль горад не скарыўся ў кастрычніку 1793 году. Шматлікія будынкі былі зьнішчаныя, асабліва вакол пляцу Бэлькур, аЖан-Мары Калё д’Эрбуа іЖазэф Фушэ арганізавалі пакаранне сьмерцю больш чым 2 тысяч чалавек. Канвэнт загадаў зьмяніць назву горада на «Вызвалены горад» і ўсталяваў таблічку з надпісам: «Ліён вёў вайну супраць Свабоды, таму Ліёну больш не існуе». Празь дзесяцігодзьдзеНапалеон загадаў аднавіць усе будынкі, зьнесеныя ў той час.
У XIX стагодзьдзі горад стаў важным прамысловым цэнтрам. У 1831 і 1834 гадах шаўковыя рабочыя Ліёну зладзілі два буйныя паўстаньні за паляпшэньне ўмоваў працы і аплаты. У 1862 годзе ў Ліёне пачала працаваць першая шырокая сетка фунікулёраў. У студзені студзені і лютым 1894 году паліцыя зладзіла ня менш за дзесяткі рэйдаў супрацьанархістаў, але вялікага посьпеху ў гэтай справе ня мелі[1][2]. Празь некалькі месяцаў, у чэрвені 1894 году, італьянскі анархістСантэ Казэрыё забіў францускага прэзыдэнтаСадзі Карно, які быў названы адказным за рэпрэсіі супраць анархістаў[3]. За часам Другой сусьветнай вайны ў Ліёне былі разьмешчаныя акупацыйныя нацысцкія войскі, у тым ліку тут разьмяшчаўсяКляўс Барбі, сумна вядомага як Ліёнскі мясьнік. Тым ня менш, горад таксама быў апорай францускага Супраціву, бо шматлікія сакрэтныя хады, вядомыя яктрабулі, дазвалялі актывістам пазьбегнуць налётаў гестапа. 3 верасьня 1944 году горад быў вызвалены 1-й свабоднай францускай дывізіяй і Францускімі ўнутранымі сіламі. Цяпер у горадзе месьціцца музэйСупраціву[4].
З мноства плошчаў у Ліёне вылучаюцца плошча Бэлькур (франц.Bellecour) з каштанавымі алеямі, садамі і коннай статуяйЛюдовіка XIV і плошча Карно са статуяй рэспублікі.
Аэрапорт Ліён—Сэнт-Экзюпэры, разьмешчаны на ўсход ад Ліёну, служыць дзеля арганізацыі ўнутраных і міжнародных рэйсаў. Гэта ключавы транспартны аб’ект для ўсяго рэгіёнуРона-Альпы, з аўтобусным злучэньнем у іншыя гарады рэгіёну. Чыгуначны вакзал імя Сэнт-Экзюпэры злучае аэрапорт з агульнанацыянальнай сеткайTGV. Трамвайны манапалістRhônexpress зьвязвае аэрапорт зь бізнэсовым кварталамЛя-Пар-Д’ё, да якога можна даехаць менш чым за 30 хвілінаў, а таксама забясьпечвае злучэньне зь лініямі мэтро A і B ды трамвайнымі маршрутамі T1, T3 і T4 ды аўтобуснымі лініямі. Ліёнскі перавозьнік Sytral прапануе аўтобусны маршрут пад нумарам 47, які злучае аэрапорт з Мэйзьё[5], дзе пасажыры могуць перасесьці на трамвай T3. Звычайны кошт грамадзкага транспарту складае 1,90 эўра, у адрозьненьне ад 15 эўра, якія трэба выдаткаваць, калі перасоўвацца на трамваі кампаніі Rhonexpress. У прадмесьціБрон маецца меншы аэрапортЛіён—Брон, зь якога робяцца вылеты ў іншыя гарады Францыі.
Ліёнскі трамвай перасоўваецца праз мост Раймона Бара.
Ліён абслугоўваецца арганізацыяй міжгародніх аўтобусаўEurolines. Аўтобусны тэрмінал месьціцца на чыгуначнай станцыі Пэраш, якая служыць вузлом інтэрмадальнага транспарту для трамваяў, мясцовых і рэгіянальных цягнікоў і аўтобусаў ды канчатковым прыпынкам лініі мэтро А, трамваю Т2[7]. Сыстэма грамадзкага транспарту Ліёну складаецца з мэтро, трамваяў і аўтобусаў, абслугоўваючы 62 грамады ліёнскага мэгаполіса[8][9].Ліёнскі мэтрапалітэн складаецца з чатырох лініяў, якія маюць літарныя абазначэньні A, B, C і D. Агульная колькасьць станцыяў сягае 42-х, а цягнікі прыпыняюцца на іх з частасьцю ў кожныя 2 хвіліны. Зь лістапада 2020 году існуе восем ліёнскіх трамвайных лініяў.
.jpg)
.jpg)