Машыны капіталістычнага прадпрыемства XIX стагодзьдзя.
Капіталізм — эканамічная сыстэма, якая функцыянуе на асновепрыватнай уласнасьці, а так сама ўсеагульнай роўнасьці і свабодзепрадпрымальніцтва. Галоўнай мэтай пры прыняцьці эканамічных рашэньняў зьяўляецца павялічэньнекапіталу і атрыманьнепрыбытку. Капіталістычная сыстэма абапіраецца на свабодны абарот тавараў і паслугаў, свабодную канкурэнцыю, свабодны абарот капіталу і сродкаў вытворчасьці. У капіталістычных рынкавых эканоміках, прыняцьцё эканамічных рашэньняў іінвэстыцыяў вызначаюцца кожным уладальнікам багацьця, маёмасьці або вытворчых магчымасьцяў у сфэры фінансавых рынкаў і рынкаў капіталу, у той час як цэны і разьмеркаваньне тавараў і паслуг у асноўным вызначаюцца канкурэнцыяй на рынках тавараў і паслуг[1][2].
Эканамісты, сацыёлягі і гісторыкі вылучаюць некалькі відаў практычнага капіталізму, заснаваныя на іхных аналізах. Яны ўключаюць у сябе свабоднырынкавы капіталізм,капіталізм дабрабыту ідзяржаўны капіталізм. Розныя формы капіталізму маюць розную ступень свабоды рынку, шырыні грамадзкай уласнасьці, перашкоды для свабоднай канкурэнцыі і санкцыянаванай дзяржавай сацыяльнай палітыкі. Ступень канкурэнцыі на рынках, роля ўмяшаньня і рэгуляваньня, а таксама аб’ём дзяржаўнай уласнасьці адрозьніваюцца паміж рознымі мадэлямі капіталізму[3][4]. Ступень свабоды рынкаў, а таксама правілы, якія вызначаюць прыватную ўласнасьць, зьяўляюцца пытаньняміпалітыкі і рэгуляваньня. Большасьць існуючых капіталістычных эканомік сьвету зьяўляюцца па сутнасьцізьмяшанымі эканомікамі, якія спалучаюць у сабе элемэнты свабоднага рынку зь дзяржаўным умяшаньнем, а ў некаторых выпадках эканамічнага плянаваньня[5].
Нідзе ў сьвеце ня дзейнічае капіталізм у чыстым выглядзе. Звычайна існуюць наступныя абмежаваньні:
дзяржаўныяманаполіі — прыватныя манаполіі ў чыстым капіталізьме (свабодным рынку), немагчымы па яго прыродзе;
абмежаваньне абароту капіталу, звычайна празь дзяржаўны кантроль надбанкаўскай сыстэмай;
Рынкавыя эканомікі існавала ў спалучэньні з рознымі формамі дзяржаўнага кіраваньня і ў многіх розных местах і культурах, а таксама ў розныя часы. Сучасныя капіталістычня грамадзтва адзначыліся ўнівэрсалізацыяйгрошай на аснове сацыяльных адносін, нязьменна вялікай і агульнасыстэмнайклясай працоўных, якія працуюць за заробную плату, і капіталістычнай клясай, якая валодае сродкамі вытворчасьці. Метавіта такая структура была пабудаваная ў Заходняй Эўропе, што прывяло ў выніку дапрамысловай рэвалюцыі. Капіталістычныя сыстэмы з рознай ступеньню прамога ўмяшаньня ўрада з тых часоў сталі дамінуючымі ў Заходнім сьвеце і працягваюць распаўсюджвацца. З часам, капіталістычныя краіны перажылі пасьлядоўны эканамічны рост і павышэньне ўзроўню жыцьця людзей і іхнага дабрабыту. Назва капіталізм часта ўжываецца для абазначэньня сыстэмы грамадзтва, эканомікі і палітыкі заходніх краінаў.
Капіталізм залежыць ад разьвіцьця фінансавай сыстэмы. Асновай фінансавай сыстэмы ў капіталізьме зьяўляюцца банкі ібіржы. Для стабільнасьці капіталістычнай сыстэмы неабходна існаваньне стабільнайвалюты. Паводле лібэральнай тэорыі, капіталістычная эканоміка становіцца тым менш эфэктыўнай, чым большую ролю ў ёй граедзяржава.
Крытыкі капіталізму сьцьвярджаюць, што ён усталёўвае ўладу ў руках меншасьці, то бок капіталістычнай клясы, якая існуе за кошт эксплюатацыі большасьці, працоўнай клясы, і вынікаў іхнай працы. Таксама, на думку праціўнікаў капіталізму, ён надае прыярытэты прыбытку перад грамадзкай карысьцю і аховай навакольнага асяродзьдзя, а, таксама, зьяўляецца рухавіком няроўнасьці,карупцыі і эканамічнай нестабільнасьці. У адказ прыхільнікі сьцьвярджаюць, што капіталізм забясьпечвае якасьць тавараў і паслуг, а таксама стымулюеінавацыі з дапамогай канкурэнцыі, стварае моцны эканамічны рост, і дае прадукцыйнасьць працы і дабрабыту, што зьяўляецца сур’ёзнай карысьцю для грамадзтва. Таксама капіталізм вылучаюць як найбольш эфэктыўную вядомую сыстэму разьмеркаваньня рэсурсаў.
^Gregory and Stuart, Paul and Robert (28 February 2013). «The Global Economy and its Economic Systems». South-Western College Pub. — С. 41. —ISBN978-1-285-05535-0.
.jpg)