Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya
Mga halimbawa nin elementong wolpramyo o tungsten
Anwolpramyo otungsten/ˈtʌŋstən/ na bistado man bilangwolfram/ˈwʊlfrəm/ iyo sarong elementong kimikal na may simbolo naW asin atomikong bilang na 74. An taramong "tungsten" iyo gikan sa tataramong Swedish natung sten na direktang mapapalis namagabat na gapo.
An tungsten iyo sarong matagas asin bihirang metal sa irarom nin istandard na kondisyon kun dae nakasalak (uncombined). Ini iyo natural na mahihiling sana sa kinaban sa mga kimikal na kompuwesto. Ini iyo nadiskobre bilang bagong elemento kaidtong 1781 asin enot na naisuway bilang metal kaidtong 1783. An importanteng ore kaini iyo binabalehan kan wolframite sagkod scheelite. An talingkas na elemento iyo bistado sa pagigin pusog kaini urog na an katotoohang ini an may pinakahalangkaw na natutunaw na punto sa gabos nin mga dae-alloy na metal asin ikaduwang pinakahalangkaw sa gabos nin mga elementong kimikal pagkatapos ninkarbon. Ini man an may pinakahalangkaw na densidad na iyo 19.3 beses nin satubig asin maikukumpara sauranium asinbulawan sagkod mas halangkaw (mga 1.7 beses) kaysa sa tingga (lead).[1] Kun ini may kaibang kadikit na impuridad ini iyo madaling mabari.[2] Alagad, an napakapurong tungsten maski ngani matagas man giraray iyo mas duktilo (ductile) asin pupuwedeng bangaon nin sarong matagas nabakal na hacksaw.[3]
An dae-alloyed na elemental na porma kaini iyo pangenot na ginagamit sa mga elektrikal na aplikasyon. An kadaklan kan mga alloy nin tungsten iyo kadakul nin mga aplikasyon na an pinakabistado digdi an inkandesenteng bombilyang filamento nin tubo kan X-ray (bilang parehong filamento asin inaasinta) sagkod mga superalloy. An katagasan nin tungsten asin halangkaw na densidad iyo nagtatao digdi nin mga aplikasyong pangmilitar arug kan sa mga prohektilo (projectile). An mga kompuwesto nin tungsten iyo harus ginagamit nin pang-industriyal bilang mga katalista.
An tungsten an kasaro-sarong metal gikan sa ikatolong transisyong serye na aram na yayaon sa mga biyomolekula kun sain ini iyo ginagamit sa pirang mga ispesye nin bacteria. Ini an pinakamagabat na elementong aram na ginagamit nin anumang buhay na organismo. Asin man, an tungsten iyo minalaog sa metabolismo nin molybdenum sagkodtanso, asin medyo nakalalason sa buhay nin mgahayop.[4][5]
↑Stwertka, Albert (2002).A Guide to the elements (2nd ed.). New York: Oxford University Press.ISBN0195150260.
↑McMaster, J. and Enemark, John H (1998). "The active sites of molybdenum- and tungsten-containing enzymes". Current Opinion in Chemical Biology2 (2): 201–207.doi:10.1016/S1367-5931(98)80061-6.PMID 9667924.
