AnRendaku (連濁;Pagsayod sa tataramon na Hapones: [ɾendakɯ], lit. "sunod sunod na tanog") sarong pangyayari sapalapormahan kanHapon na namamahala sapagboboses kan inisyal nakatanog kan mga bakong-inisyal na porsyon kan sarong kataga na tambal oprefixo. Sa modernong Hapon, ordinaryo sana anrendaku alagad dai mahuhulaan kung minsan, na igwang pirang mga kataga na dai naaapektuhan kaini.
Mantang ankanji dai nagpapamati ninrendaku, an mga ini minarkahan sakana nindakuten (marka nin pagboboses).
An Rendaku sa inot, sarong awtomatiko asin mahuhulaan na proseso sa Hapon. Pigsasabi kan sarong teorya na an rendaku sarong orihinal na paagi tanganing mamidbidan an mga tambalan na kataga gikan sa pagsayod kan sarong kataga nin duwang ka honga pag nagkukumpara ini nin duwang kataga o naglilista nin mga bagay (kumpara ひとびとhitobito "mga tawo" - na igwang rendaku - kontra ひと、ひとhito hito "sarong tawo, ibang tawo" - dai nin rendaku). An mga katutubong tataramon na Hapon, dai maski nuarin, nagpupuon sa sarong tanog na nakakabagat o sibilante (b, d, g, z, asbp.) kaya an rendaku sarong aloponiko na detalye sana na dai nagkawsa nin anuman na daing pagkakasinabutan. Arog pa man kaidto, pagkatapos kan ika-4 na siglo, nagpoon na magsubli an Hapon nin mga kataga asin karakter gikan sa Tsina, na naging rason tanganing an dating regular na proseso kan rendaku, dai na mahulaan. Nin huli ta sa dakol na mga katagang Intsik an nagpupuon sa mga tanog na katanog, an paglalapat kan rendaku sa mga kataga na idto, nagkakawsa nin kalibugan (kumpara sa 試験shiken "eksaminasyon" sa 事件jiken "insidente"). Samakatuwid, an mga tambalan na kataga na binibilog nin mga purong Intsik na kataga, malamang na dai nagpapahiling nin rendaku mantang an mga tambalan na binibilog nin mga katutubong kataga kan Hapon nagpapahiling nin rendaku, na igwang dakol na mga pagbubukod.[1]
| Daing tanog | Igwang tanog | |
|---|---|---|
| k | → | g |
| s, sh | → | z, j |
| t, ch, ts | → | d, j, z |
| h, f | → | b |
Mahihiling anRendaku sa mga minasunod na mga kataga:
Sa pirang mga kaso, nag-iiba anrendaku depende sa sintaks. Halimbawa sana, an suffixo natōri (〜通り; "dalab, minasunod"), gikan satōru (通る; "pasiring, paduman, masunod"), pigsasayod na-tōri (〜とおり) na nagsusunod sa perpektibong panhiro, arog sana kanomotta-tōri (思った通り; "arog kan naisip ko"), alagad pigsasayod nin-dōri (〜どおり; na mayrendaku) kung ini minasunod sa pangngaran, arog kan sayotei-dōri (予定通り; "nasa plano, susog sa pagkasunod sunod na gigibuhon") o, naiiba an semantiko – mas konkreto –Muromachi-dōri (室町通; "dalan nin Muromachi").
Nangyayari an Rendaku bako sana sa mga solong-gamot na elemento, kundi pati na man sa "multi-gamot" na mga elemento, an mga mismong binibilog kan mas sararadit na elemento. An mga moprono na ini pwedeng hali sa Tsina (hilingon ankango) o dawa an bakong hali saLiteraryang Intsik (hilingon angairaigo) imbes na mahigpit na katutubo.
Mamalisyahan na sa pirang mga morpono na nagpopoon sa moraechi (ち) asintsu (つ), nagpopoon an mga porma nin rendaku sa morae naji asinzu, pigbabaybay natiyak sa hiragana bilangぢ asinづ, na kung sain ipinapaliwanag an paggamit kan kana na ini sa kaibahan sa pagkakaparehas na pagsayodじ asinず (hilingon anyotsugana). Bako ining sarong masakit asin marikas na panuytuyan, arog pa man kaito, nin huli ta nakakarelaks sa pirang mas lumang mga tambalan o pangaran, urog na sa mga napakasama na haros dai na sinda mamidbidan bilang mga tambalan, alagad imbis, bilang mga solong kataga mismo.
Nagpapahiling an Rendaku bako sana sa mga tambalan na mga pangngaran, alagad iyo man sa mga pormal na may panmidbid, mga panhiro o porma nin panagusarn o nominal na porma kan mga panhiro.
An pasasaligsig sa pagtukoy sa linyada kan mga sitwasyon na apektado kanrendaku garo na mas limitado sa paghahanap nin mga pangyayari (nakabalangkas sa ibaba) na nagiging kawsa kan dai pagpapahiling nin phenomenon.
Pigsasabi kanBatas nin Lyman na dai pwedeng lagpas aa sarong tanognakakabagat (sarong tanog nin katanog na nabilog sa paagi kan pagbara sa sulog kan duros sa laog kanmorpono.[3] Kumbaga, mayo ninrendaku na pwedeng mangyari kung an pangaduwang elemento naglalaog nin tanog na nakakabagat. Pigkokonsiderar ini na saro sa pinakapanginot na mga panuytuyan na namamahala sarendaku.
Arog pa man kaidto, igwa pa man nin eksepsyon sa batas nin Lyman. Halimbawa sana, nawa + hashigo nagiging nawabashigo, bakong nawahashigo. Dawa na ipinangaran an batas na ini kiBenjamin Smith Lyman, na solosolong nagpahayag kaini kadtong 1894, ini talaga sarong pagdiskubre giraray. An linguwista kanpanahon nin Edo na siKamo no Mabuchi[4][5] (1765) asinMotoori Norinaga[6][7] (1767–1798) suway asin independiyenteng tinukdo an batas kadtong ika-18 siglo.
Parehas sa Batas nin Lyman, napag-araman na para sa pirangleksikal na aytem, dai nagpapahiling anrendaku kung igwang tanog na nakakabagat harani samorpomikong na kasagkudan, kabali an naiinot sa kasagkudan.
An pirang mga leksikal na aytem, igwang posibilidad na kontrahon anrendaku na boses anuman an iba pang mga kundisyon, mantang Igwang posibilidad an pira na akuon ini.
Nalalapat sana anRendaku samga katutubong kataga kan Hapon, alagad bihira man ini mangyari samga kataga na Sino-Hapon (mga kataga na Hapon na gikan saIntsik) lalong lalo na kung an elemento na nagsasagibo ninrendaku maurag na iniba ("vulgarized").
Mas bihirang makahanap ninrendaku sa mga kataga na dayo, apwera kung an sublitaramon ganap na nasusupsup sa Hapon:
Igwang posibilidad na dai mahiling anrendaku sa mga tambal na igwang importansya ninsemantiko nin "X asin Y" (inaapod nadvandva o kopukatibong tambal):
Kumpara digdi sayama +kawa >yamagawa "salog sa bukid".
Nababagatan man anRendaku kan inaapod na "pagpirit nin pagsasanga (branching constraint)".[8] Sa sarong tambal nin tuong pagsasanga, nababagat an proseso sa walang pangsasanga nin mga elemento:
alagad
Sa balyo kan pirang mga panuytuyan na binilog tanganing makatabang na ipaliwanag an pagheheras nin epekto kanrendaku, namamantinir pa nanggad an kadakol na ehemplo nin mga kataga kung sain nagpapahiling anrendaku sa mga paaging sa ngunyan dai mahuhulaan. An pirang mga pagkakataon na nakatakod sa sarong leksikal na katangian arog kan nasambit sa itaas alagad an iba pwedeng magsunod sa mga batas na dai pa madidiskubrehan. AnRendaku, namantinir na bahagyang dai mahuhulaan, kung dihan nagpapahiling nin problema dawa sa mga katutubong nagtataram[nangangaipo nin toltolan], panginot sa mgapangaran nin Hapon, kung sain nangyayari o nabigong mangyari anrendaku ning parati na daing malinaw na rason. Sa kadakol na pagkakataon, an sarong magkaparehas na nakasurat na pangaran pupwedeng magkaigwa o mayo ninrendaku, depende sa tawo. Halimbawa, an中田 pwedeng basahon sa kadakol na paagi, kabali an parehas naNakata asinNakada.
Sa pirang mga kaso, nangyayari man an pagboboses kan naiinot na katanog, arog sana kansazanami (細波; ripple), nasasa-nami kaidto. Bihira sana ini asin bakong regular, arog pa man kaito.
|url-status= ignored (help)|url-status= ignored (help). InJeroen van de Weijer, K. Nanjo and T. Nishihara (eds.) (2005). Voicing in Japanese. Studies in Generative Grammar 84. Mouton de Gruyter, Berlin. 5-24.|url-status= ignored (help)|s2cid= ignored (help) | AnWiktionary igwa nin kategorya samga terminong Hapon na may rendaku. |
Sarongsaringsing na artikulo ini saTataramon. Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sapagparambong kaining pahina.