Kanada (englisch undfranzesisch:Canada) is a Stoot inNoadamerika, dea wo zwischn Atlantik im Ostn und Pazifik im Westn liegt und noadweats bis zur Arktis reicht. De oanzige Landesgrenz is de Grenz zu deVaeinigtn Stootn vo Amerika im Sidn und im Noadwestn. Af de Flächn bezong is Kanada s zwoatgresste Lond vo da ganzn Wejd.
Des Lond hod zwoa Amtssprochn, Englisch und Franzesisch. Zentrale Konflikte im Lond san de Rechte vo de frankophonen Kanadia und vo de indigenen Vejka:Easchte Nationa,Inuit undMétis.
Da Nam Kanada is woahscheinli vum Wortkanata obgleitet, des wos in da Sproch vo de Sankt-Lorenz-Irokesn sovui wia „Doaf“ oda bessa „Siedlung“ bedeit.[1]1535 hod da franzesische Entdecka af oana Wegbeschreibung zum IndianadorfStadacona (heit: Quebec) de BezeichnungCanada zum easchtn Moi gseng.[2] Cartier hod dann an NamCanada ned nua fia des Dorf vawendt, sondan aa fia des gonze Gebiet, des wos vom HaiptlingDonnacona ausStadacona beheascht worn is. Ob1545 wor da NamCanada fia de Region scho landlaifig. Forscha und Pejzhändla san vo dea Region in Richtung Westn und Sidn zong und so is des Gebiet des Canada gnennt worn is imma weida gwochsn. Im friahn 18. Jh. is da Nam fia an gsomtn heitignMittlan Westn bisLouisiana gnutzt worn.
De seit1763 britische Kolonie Quebec is1791 inObakanada undNiadakanada afteit worn, wos ungefäah an spädan Provinzn Ontario und Quebec ensprochn hod.1841 is des wieda zur Provinz Kanada zsammgfosst worn.1867 hom de nei grindtn Bundesstootn vo de Kolonien in Britisch-Noadamerika an NamKanada und an TitlDominion dahoidn. Bis in de 1950a Joah is da amtliche Nam "Dominion of Canada" iblich gwen. Mit da steigandn Autonomie gengiba Großbritannien hod de Regiarung imma efta de BezeichnungCanada vawendt. SKanada-Gsetz vo 1982 beziagt si nur no afCanada, des wos inzwischn de oanzige amtliche (zwoasprochige) Bezeichnung is.
Kanada is mid arana Flächn vo 9.984.670 Quadratkilometa nochRussland aszwoatgresste Land auf da Wejd und fost so grouß wiaEiropa. As Lond nimmd um de 41 % vo da Flächn vo ganz Noadamerika ei. Da oazigste unobhängige mid Londesgrenzn vabundne Nochboa hand de Vaeinigtn Stootn am Sidn und am Noadwestn. A andana Nochboa wad nu asdänische AutonomiegebietGrönland, des wos oba duach a eba 30 Kilometa broade Meerenge (Kennedy-Kanal) vo da neadlichstn kanadischn Insl,Ellesmere Island, wegad is. Mid da siadlie vo Neifundland glenga InslgruppnSt. Pierre et Miquelon hods a nu a Ibableibsl vo da franzesischn KolonieNeifrankreich.
De gresste Noad-Sid-Ausdehnung, voKap Columbia auf Ellesmere Island inNunavut zua da InslMiddle Island amEriesee, hand 4634 Kilometa. De gresste Ost-West-Entfeanug hand 5514 Kilometa voCape Spear aufNeifundland bis zua Grenz vomYukon-Territorium midAlaska. De Gsamtläng vo da Grenz zwischn Kanada und de Vaeinigtn Stootn hand 8890 Kilomeda. Kanada hod mid 243.042 Kilomeda a de längste Kistnlinie auf da ganzn Wejd.
De gresste Insl is dBaffininsel am Noadostn, wo a glei de fimftgresste Insl auf da ganzn Wejd is. De neadlichste Hoibinsl isBoothia. 9.093.507 km² vo Kanada hand Lond- und 891.163 km² Wossaflächn.
As geologischeGrundgebirge vo de estlichn Provinzn hand oide Beag, wo scha odrong hand und nu ejdane Teile vomKanadischn Schuidl. Der umfosst a recht a grouße Region mid an Haufa vo de Ejdastn Gstoana. Um dHudson Bay rumdum, isa fast so grouß wia d Hejftn vom Kanadischn Stootsgebiet. Bis auf a boa gloane Beag am estlichn Quebec und inLabrador is d Londschoft floch und buglad. As Netz vo de Gwassa is recht dicht, d Entwossarung vo dera Region erfoigt duach a Vuizoi vo Fliss. De sidliche Hejftn vom Schuidl is midboreale Wejda bedeckt.
Bei da letztn Voikzejung vo 2006 hod Kanada 31.612.897 Eihwohna ghobt. De Bevejkarungsdichtn gheat mit ebba 3,2 Eihwohna/km² zu de geringstn der Wejd. De Bevejkarung konzentriat si auf an 350 Kilometa broadn Stroafn entlang vo da Grenz zua USA. Da Noadn is weitgehnd unbesiedlt.
389.785 Métis (Nochfoan vo eiropäischn Monnan, de wo mit Indianarinnen a Vabindung eihgonga san)
50.485 Inuit
6665 Indigene vo gemischta Heakumft (Stond: 2001),
23.415 Indigene ohne eindeitige ethnische Zuaoadnung (Stond: 2001).
185.960 Kanadia hom im Joa 2001 oane vo de 50 indigenen Sprochn gredt. DeIndiana hom eascht seit 1960 s volle Woirecht.
Seit 1996 wead in Kanada am 21. Juni da „National Aboriginal Day“ bzw. „Journée nationale des Autochtones“ ('Nationalfeiadog vo de Ureihwohna') gfeiat.
De Amtssprochn in Kanada sanEnglisch undFranzesisch. 20,1 % vo da Bevejkarung gem o, doss weda de oane no de ondare eana Muaddasproch warad.
Englisch und Franzesisch san de Muaddasproch vo 59,7 % bzw. 23,2 % vo da Bevejkarung.[3]
In deNoadwest-Territorien hom mearare Sprochn vo deEaschtn Nationa offiziejn Status. Im TerritoriumNunavut, wo deInuit de Meaheit stejn, isInuktitut oane vo drei Amtssprochn.
Voa mindastns 12.000 Joa homIndiana (in KanadaEaschte Nationa gnennt)Noadamerika bsiedlt. Voa ebba 5000 Joa san deInuit gfoigt.[4] Ob ebba 4800 v. Kr. losst si Kupfabeorbatung nochweisn. Um ebba 2500 v. Kr. hods de easchtn Deafa gem. Am Ofong woans Wintadeafa; d. h. im Summa is ma gwondat, im Winta hod ma im Doaf gwohnt. Oanige Indianastämm san sogoa scho um ebba 1600 v. Kr. Bauan woan, wia z. B. deKatzie.[5] Um ebba1000 v. Kr. bis500 n. Kr. hods voIrokesen- und Algonkin-Stämm on de Grossn Seen und om Sankt-Lorenz-Strom scho Longhaisa gem, de wo s gonze Joa iba bewohnt woan.
Rekonstruktion vo da Wikingasiedlung inL’Anse aux Meadows
De easchtn eiropäischn Siedla inNoadamerika woan um ebba1000 deWikinga, de wo a kuaze Zeit long am neadlichn End vo Neifundland glebt hom.[6] Eascht1497 san de nextn Eiropäa auftaucht. Es woa da italienische Seefoara John Cabot, dea wo de kanadische Antlantikgstod fia England entdeckt und teiweis in Besitz gnomma hod.[7]
De Provinzn hamd olle an recht an houha Grad anAutonomie. Olle Provinzn und Territorien hamd aOakammerparlament und oan Premierminister ois Regierungschef. Da kanadische Monarch wiad in olle Provinzn duach anVizegouverneur vadren,[8] der wos genauso vui zum mejdn hod wia da Generalgouverneur und mehr oda wenga grod zeremonieje Aufgom ibanimmd. A de Territorien ibanimmd a vo da Bundesregiarung bestimmda Kommissar de Aufgom vo am Vizegouverneur.
↑Brian Lewis,Katzie heritage site being bulldozed for bridge. Only three per cent of artifacts have been recovered so far, in: The Province, 22. Juni 2008.
↑The Lieutenant Governors. Government of Canada - Canadian Crown, 1. Juni 2012, archiviert vom Original[2] am 16. Jenna 2013; abgerufen am 10. Dezember 2012 (englisch).