Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Zum Inhalt springen
Boarische Wikipedia
Suach

Judndum

Aus Wikipedia
Der Artikl is im DialektObaboarisch gschriem worn.
Judaica (im Uahzoagasinn vo oom):Schabbat-Keaznstenda,Tevila-Kruag fia's Hend woschn,Tora- undTanach-Biachl,Jad-Zoagstob,Schofar-Heandl undEtrog-Schatuin
DaDavidstean (hebräisch:magen david =Schuid van David) is des Symboi van Judndum und de Judn sejm.
Judäa in oida Zeid
Da Tempebeag zJerusalem

UntaJudndum (dt.:Judentum) vastähd ma de Gsomtheit voKuitua,Gschicht,Religion und Tradizion van jidischn Voik, des wos si sejmVoik Israel (hebr.:am jisrael, bnei jisrael) nennd.

Des Judndum wead oft za de Wejdreligiona grechnd, aa wonn do nua rund 13,5 Milliona Menschn dazuaghean. Des hod historische Grind.Kristndum[1] undIslam bruafa se vuifoch af de Iwaliafarunga van Judndum, des wo aa de easchte Wejdreligion woa. Om End vo daAntike hod's jidische Gmoana ned nua imRemischn Reich sondan sogoa inIndien,Kina undAfrika gem.

Begriffsgschicht

[Werkeln |Am Gwëntext werkeln]

Deboarische Bezeichnung gehd af's hebräische Woat:yehudi zruck. Des bezeichnd uaspringli de Oghearing van StommJuda und deLeidln, de wo af dem sei Territorium gwohnd hom. Unta'm KiniDavid zHebron wead des Gebiet "Kinireich Juda" gnennd (2 Sam 5,3). Unta'mRehabeam wead des Kinireich afgspoidn. Da sidliche Tei weadJuda gnennd, da neadliche TeiIsrael. Des Noadreich bstähd nua bis722 v. Kr., donoch wead "yehudi" moast untaschiedslos vawendd. Religiese, politische oda nationoie Aspekte wean za dem Zeidpunkt ned untaschiedn.[2] Dobei isJud in easchta Linie de Fremdbezeichnung; de Eingbezeichnung woa meistnsyisrael, woahscheinli um de nationoie Identitet duach Eainnarung on de Fruahgschicht z festing.[3]

Noch'mhalachischn Recht is a Jud, weaKind vo ana jidischn Muada is[4] oda zan Judndum konveatiad is. Seit da Middn van20. Joarhundad is de Definizion aus foingdn Grindn umstrittn:[5]

  • De Konversion eafordad as Bekenntnis zu de Grundlong van jidischn Glaum und za da Eihhoitung vo seine Voaschriftn.[6] De Meahheit vo de ois Judn Geboanen bfoigd des owa ned.
  • Vo de Nationalsozialistn san hundadtausnde Menschn ois Judn betrochd und eamoaded worn, de wo noch halachischm Recht koane Judn san.
  • Vui Bewohna van heiting Stoot Israel wean im jidischn Bewusstsein eazong, gejtn owa noch da halachischn Definizion ned ois Judn.

Gschicht

[Werkeln |Am Gwëntext werkeln]

Noch daTora, de fimf Biacha vo Moses, fongd de Gschicht van jidischn Voik mid'm Bund voGod midAbraham o (Gen 12). Fia de jidische Tradizion is Abraham da Begrinda van Monotheismus, om Glaubm on oan oanzing, unsichtboan God. De Tradizion wead vo sei'm Suhn Isaak und vo dem sein SuhnJakob fuatg'fiahd.

Da Jakob hod zwejfBuama ghod, de wo ois Stommvoda vo de zwejf Stämm vo Israel (Israelitn) gejtn. De ziang voKanaan, am heiting Palästina, nochEgyptn, wo iahre Nochfoahn vasklavd wean. Da Moses befreid de Hebräa mid Huif van God aus daSklaverei, wo eam omBeag Sinai de Tora offnboad wead. Des is da zentroie Mythos van Judndum.

Scho in hellenistischa Zeid hod's ausPalästina gressare Auswondarungsbewegunga gem. Ois Foige dovo is as hellenische Judndum entstondn. Spadastns noch da Zastearung van jidischn Stoot im1. Joarhundadn. Kr. und da Zastearung voJerusalem unta'm Koasa Hadrian (dea hod Jerusalem inAelia Capitolina umgnennd) hom si de Judn so zastreit, doss ma goa nimma vo am regionoi gschlossanen Voik redn hod kenna. De Meahheit vo de Judn hod se iwa'sRemische Reich vastraat ogsiedld. Nocha in da Spadantike und im friahnMiddloita hod se da Schwaapunkt nochBabylonien vaschom. Im Hochmiddloita hom se Judn aa in ondare Tei voEiropa vateit und spada afgrund vo de Pestprogrome bsondas in Osteiropa. Noch da Vatreibung ausSpanien1492 san aa wieda vui Judn ins heitige Palästina gonga sowia in deNeie Wejd. Judn san oft vafoigd und ausgrenzd (ghettoisiad) worn.

Zoihn

[Werkeln |Am Gwëntext werkeln]

Heit gibd's ebba 13,3Milliona Judn af da Wejd, vo dene de moastn inAmerika undIsrael lem. Duach vaschiedaneEmigrazions- undImmigrazionswejn hod se de Vateiung vo de Judn in da Wejd in de letztn Joar vaendad. Voa 15 Joar hom de meistn in da ehemoiingSowjetunion glebd. Zweng da Wiatschoftslog san's teiweis noch Amerika und Israel zong.

De moastn Judn lem heit in foingde Lenda[7]:

LandJudn% vo olle Judn% vo da Bevejkarung
Amerika5.700.00042,91,9
Israel5.025.00037,876,7
Frankreich519.0003,90,9
Kanada364.0002,71,1
Vaoanigts Kinireich273.5002,10,5
Russland265.0002,00,2
Argentinien195.0001,50,5
Deitschland103.0000,80,1
Ukraine100.0000,80,2
Australien99.0000,70,5
Brasilien97.3000,70,1
Sidafrika78.0000,60,2
Ungarn51.3000,40,5
Mexiko40.4000,30,0
Bejgien31.4000,20,3
Wejd13.300.000100,00,2

Jidische Religion

[Werkeln |Am Gwëntext werkeln]
AToraroin

De jidische religiese Tradizion is a monotheistische Religion. Da God vo de Judn wead aa ois daGod vo Jisrael bezeichnd.

DeBeschneidung da männlichn Neigborane am 8 Dog noch da Gburt (Brit Mila) symbolisiad den Bund Obrahams mid God[8], schbada folgt deBar Mitzwa.

Glaum

[Werkeln |Am Gwëntext werkeln]

De jidische Religion basiad af de religiesn Iwaliefarunga vo de Judn sejba. De Iwaliefarunga tein se in a schriftliche Leah, de in da Tora niedagschriem is, und a mindliche Leah, de wo naMischna undTalmud hoassd.

Mischna undTalmud henga vo daHalacha ob, wo sovui is wias jidische Gsetz. DeHalachah basiad af de rabbinischn Gsetzgebunga und sunstign Vafigunga, de wo mid da Zeid dazuakemma san. S woih bekonntesde Eagänzungsweak is daSchulchan Aruch.

Sproch und Schrift

[Werkeln |Am Gwëntext werkeln]

De Haptsproch und -schrift van Judndum is heitNeihebräisch; des is aa de Amtssproch voIsrael. Natiale spuid's Englische a gonz wichtige Roin, wei de moastn Judn in de USA lem. Donem hod aa no desJiddische akuituaeje Bedeitung.

Heidzdogs

[Werkeln |Am Gwëntext werkeln]

Wia bei fost oin Religiona, gibds Ausanondasetzunga um de Interpretazion vo de heiling Schriftn. Und so hom se im Laff vo da Zeid an Haffa vaschiedna Gruppm buidd, beispuisweis:

  • Chassidismus
  • Konservativs Judndum
  • Liberois Judndum
  • Modern Orthodox
  • Neoorthodox
  • Orthodoxes Judndum mid sei Untastremunga
  • Rekonstrukzionismus
  • Ultraorthodox

Literatua

[Werkeln |Am Gwëntext werkeln]
Band I. (1976):1780–1871.ISBN 3-421-01769-7
Band II. (1978):Im Kaiserreich.ISBN 3-421-01842-1
Band III. (1982):1918–1945.ISBN 3-421-06094-0

Nochschlogweake

[Werkeln |Am Gwëntext werkeln]
  • Encyclopaedia Judaica, CD-Rom, VVB Laufersweiler Verlag, Giessen 2004,ISBN 3-89687-236-2 (Encyclopaedia Judaica on CD-ROM)
  • Encyclopaedia Judaica Decennial Book 1973–1982, New York: Macmillan Pub Co, 1982,ISBN 965-07-0212-1.
  • Encyclopaedia Judaica, Version 1.0 (Elektronische Ressource),The most comprehensive authoritative Source on the Jewish World, CD-ROM ed., Jerusalem: Judaica Multimedia Israel, 1997,ISBN 965-07-0665-8
  • Jakob Klatzkin, Ismar Elbogen (Hrsg.):Encyclopaedia Judaica: das Judentum in Geschichte und Gegenwart, Berlin: Eschkol Publikations Gesellschaft, 1928–1934. - Bd. 1-10
  • Metzler Lexikon der deutsch-jüdischen Literatur: Jüdische Autorinnen und Autoren deutscher Sprache von der Aufklärung bis zur Gegenwart, hrg. von Andreas B. Kilcher, Stuttgart 2000
  • Kilcher, Andreas B. / Fraisse, Otfried (Hgg.):Metzler Lexikon jüdischer Philosophen, Stuttgart / Weimar 2003
  • Charles Cutter:Judaica Reference Sources: A Selective, Annotated Bibliographic Guide, Libraries Unlimited, 3rd Revised and Expanded Edition 2004,ISBN 1-59158-133-8

Im Netz

[Werkeln |Am Gwëntext werkeln]
 Commons: Judndum – Sammlung vo Buidl, Videos und Audiodateien
Spruch: Judentum – Zitat af Boarisch

Beleg

[Werkeln |Am Gwëntext werkeln]
  1. Kath.net:Dee Kiach wuazld im Judndum (Memento desOriginals[1] vom 25. Óktówer 2012 imInternet Archive) i Info: Der Archivlink wurde automatisch eingesetzt und noch nicht geprüft. Bitte prüfe Original- und Archivlink gemäßAnleitung und entferne dann diesen Hinweis.@1@2Vorlage:Webachiv/IABot/www.kath.net 3. Feba 2007 Da Link is defekt.
  2. Vgl. hieazu und zan voaheagehnden Y. M. Grintz: Art.Jew, Semantics, in: Encyclopaedia Judaica, 2. A., Bd. 11, 253-254.
  3. Grintz, 253.
  4. Vgl. Mishnah Kiddushin 3,12, 68b; Yadayim, Issurei Biah 15,3-4.Maimonides: Mishneh Torah, Kedushah, Issurei Biah 12-15, bes. 12,7; 15,3-6.Schulchan Aruch, Eben Ha-Eser 4,5; 19.
  5. Voa- und nochstehends eng noch Raphael Posner: Art.Jew, Halakhic Definition, in:Encyclopaedia Judaica, 2. A., Bd. 11, 254-255.
  6. Vgl. etwa Talmud, Mishnah, Berakhot 30b; Keritot 9a; Yevamot 46a-b.
  7. Quelle:Jewish Agency for Israel Aus: Sergio Della Pergola,World Jewish Population 2002, in: American Jewish Year Book
  8. https://www.planet-wissen.de/kultur/religion/judentum/pwielebensfestederjugendbeschneidungundbarmizwa100.html
Voh „https://bar.wikipedia.org/w/index.php?title=Judndum&oldid=847562
Kategoariner:
Vastéggte Kategorie:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp