Nyuh (Cocos nucifera) inggih punika silih tunggil soroh woh-wohan sané wénten akéh pisan ring nusa Bali. Nyuh punika silih tunggil kaluwarga ringmargaCocos saking suku arén-arénan utawiArecaceae.[1] Nyuh dados kaanggénsanganan utawijaja. Tiosan punika, nyuh prasida kaanggén sarana upacara olih krama Bali minakadi ring banten. Yéh nyuhnyané dados kainem anggén nyegerang raga, daging nyuhnyané dados kaanggén ajeng-ajengan miwah dados kaanggén ngaé lengis. Wénten akéh pah-pahan nyuh, minakadi:
bungsil (woh nyuh sané cenik),
bungkak, klungah, semambuh, kuud (woh nyuh sané nguda).
Lianan tekén nika nyuh taler mawiguna antuk krama Baliné krana makasami pah-pahan nyuhé maguna pisan, sakadi daging nyuh wiadin dados kaanggén lengis taler dados ngicalang gelem ring ragane, kulit nyuhé utawisambuk dados kaanggén sarana ri kala ngelaksanayang upakara bhuta yadnya (mecaru), daging nyuh sané alit utawi tombong dados kaajeng tur rasannyané manis pisan, kayu nyuhé dados kanggén mangawe umah tur bangunan sané lianan, don nyuh sané nguda dados kaanggon lakar majejaitan ring banten, don nyuh sané wayah dados kabakar tur kanggén api antuk maratengan.
Mawit taksonomi ipun, nyuh wantah masoroh asikiCocos nucifera, menawi varietas ipun ring Bali kocap akéh, kawiguna ipun taler pada matiosan, inggih puniki soroh nyuh upakara ring Bali miwah cecirén ipun:[2][3]
Nyuh bulan; kulit woh nguda nganti wayah nyané mawarnakuning masawangputih, wentuk ipun lonjong;
Nyuh gadang; kulit woh nyané mawarna gadang wénten masawang soklat menawi ring bongkol tapuk woh nyané wénten warna barak; cecirén inucap wantah kacingak ri kala marupa kelungah nganti kuwud, manados nyuh pinih ageng riantara nyuh tiosan;
Nyuh Gading
Nyuh gading; kulit woh nguda nganti atenga wayah nyané mawarnakudrang masawangkuning;
Nyuh gadang; kulit woh nguda nganti atenga wayah nyané mawarnagadang;
Nyuh sudamala; cecirén ring batang sekar setata wénten wentukan marupa jengger ayam sané tuh. Ring arence sekar nyuh sareng woh nyané utawi durung manados woh, pacang kacingak akéh wentukan inucap. Punika prasida kacingak saking metén;
↑Royal Botanic Gardens, Kew.Cocos. World Checklist of Selected Plant Families.
↑Adiputra, Nyoman; Wardi, I Nyoman (2015), "KELAPA DALAM BUDAYA BALI SERTA UPAYA PELESTARIANNYA",Jurnal Bumi Lestari,15 (1): 87 - 91
↑Kriswiyanti, Eniek (2013), "KARAKTERISTIK RAGAM KULTIVAR KELAPA (Cocos nucifera L.) YANG DIGUNAKAN SEBAGAI BAHAN UPAKARA PADUDUSAN ALIT DI BALI",Berita Biologi,11 (3): 321 - 327